به گزارش مشرق، این که رهبر معظم انقلاب در رابطه با سرعت رشد علمی ایران تذکر داده اند به این خاطر است که از سال 2000 به بعد سرعت رشد علمی ایران نسبت به متوسط جهانی چند برابر بود و در یک سال ما 12 برابر سرعت رشد علمی جهانی، شتاب علمی داشتیم و در بعضی سالها 9 برابر و 8 برابر سرعت داشتیم، بالا بودن سرعت رشد علمی ایران از متوسط جهانی سبب شد جمهوری اسلامی ایران جزو کشورهای مطرح در زمینه تولید علم جهانی قرار بگیرد.

در اوایل دهه نود میلادی 3 صدم درصد تولید علم دنیا از آن جمهوری اسلامی ایران بود و در اوایل دهه 80 این میزان به 2 دهم یا 3 دهم ارتقاء پیدا کرده بود، رهبر معظم انقلاب همواره بر سرعت رشد علمی تاکید داشتند به خصوص بعد از سال 78 – 79 که نهضت نرم‌افزاری را مطرح کردند سرعت رشد علمی شتاب گرفت. استادان، محققین و دانشمندان تلاش مضاعفی انجام دادند و بر اثر همین تلاشها سهم 3 صدم درصدی تولید علم را امروز به 1.5 درصد تولید علم دنیا رساندیم.

متاسفانه امروز با کاهش سرعت رشد علمی در کشور مواجه هستیم اگر سرعت رشد علمی ما در آینده کاهش پیدا کند منجر به این می‌شود که کشورهایی که با ما در رقابت هستند سرعت رشد خود را از ما بالاتر ببرند کمااینکه بعضی از کشورها در این مسئله سرمایه‌گذاری کرده اند، نهایتا ما علی‌رغم تلاشهای زیادی که در این دو دهه اخیر داشتیم از قافله علم عقب خواهیم ماند.

اصل مطلق تولید علم در کشور ما کم نشده است ما سال قبل 29 هزار مقاله چاپ شده در نمایه‌های بین المللی داشتیم سال 2015 کشور ما 31 هزار مقاله علمی داشت. در واقع مطلق تولید علم ما افزایش پیدا کرده است اما چون کشورهای دیگر در مقام رقابت چند برابر ما برنامه‌ریزی کرده اند آن کشورها هم به همین نسبت و بلکه بیشتر از آن افزایش تولید علم پیدا کرده اند به دلیل این که سرعت رشد علمی در کشور کم شده است علی‌رغم مطلق افزایش تولید علم ممکن است از این ناحیه آسیب ببینیم.

برآوردهای جهانی بر اساس آن شیب و سرعتی که ایران در دهه 80 داشت نشان می‌داد که ایران در سال 2018 رتبه چهارم دنیا از نظر تولید علم خواهد شد. ما امروز در scopus رتبه 18 یا 19 جهان و در isi رتبه 19، 20 یا 21 هستیم. در حال حاضر ما در سال 2016 هستیم و تا سال 2018 دو سال بیشتر فرصت نداریم اگر سرعت رشد ما کم نشده است ما چطور می‌توانیم خود را از رتبه 19 به رتبه 4 دنیا برسانیم اگر سرعت ما پایین نیامده بود طبق آن شیبی که در گذشته داشتیم امروز باید رتبه تک رقمی می‌داشتیم قطعا با سرعت رشد فعلی تا سال 2018 به رتبه 4 دنیا نخواهیم رسید این برآوردها بر اساس محاسبات جهانی است این نتایج را علاوه بر داخلی ها، خارجی ها هم گفته اند لذا هیچ کس نمی‌تواند منکر آن شود.

بهبود وضعیت فعلی کشور از جهت سرعت رشد علمی شرایط و ملزومات مختلفی دارد؛ افزایش سرمایه‌گذاری در راستای تولید علم و افزایش سرعت تولید علم اهتمام و توجه بیش از گذشته به دانشمندان و محققان، درگیر نکردن دانشمندان و دانشگاه‌های کشور با مسائل حاشیه‌ای وبرجسته نکردن موضوعات فرعی که دانشمندان و محققان را در محیطهای دانشگاهی و علمی مایوس می‌کند.

موضوعات مختلفی که بعضی افراد در رابطه با مسائل سیاسی در دانشگاه‌ها مطرح می‌کنند، در عین این که دانشگاه باید سیاسی باشد اما تبدیل کردن دانشگاه به یک باشگاه سیاسی مانند یک سم مهلک برای دانشگاه است. باشگاه سیاسی شدن دانشگاه مغایر با ماموریتهای علمی دانشگاه است البته فعالیتهای سالم و سازنده سیاسی بسیار مطلوب است و مورد تاکید رهبر معظم انقلاب نیز می‌باشد اما تبدیل دانشگاه به باشگاه سیاسی به معنای رکود علمی و عقب ماندن از جریان علمی دنیا است، بعضی از کشورهای عرب منطقه که به لحاظ علمی فقیر هستند با سرمایه‌گذاریهای کلان و با خریدن بعضی از دانشمندان کشورهای پیشرفته می‌خواهند وارد رقابت با جمهوری اسلامی ایران شوند.

یکی از مشکلاتی که دامنگیر جامعه علمی کشور شده است مهاجرت دانشجویان است که نکته مهم در این مسئله این است که نباید اجازه بدهیم یاس و ناامیدی در محیط های دانشگاهی ترویج شود برخی آگاهانه و یا ناآگاهانه دانشجویان و نخبگان کشور را از آینده کشور می‌ترسانند آنها را نگران و مایوس می‌کنند به فرموده حضرت آقا اگر کسی این کار را آگاهانه انجام دهد خیانت می‌کند اگر هم ناآگاهانه باشد همان خسارت را با جهالت و نادانی خود به کشور وارد می‌کند.

باید برای دانشجویان و نخبگان کشور نسبت به جایابی علمی آینده و شغل تحقیقاتی، پژوهشی و فناوری خود تضمین ایجاد کنیم. حاشیه‌سازیها نباید باعث شود که از این موضوعات اصلی و اساسی غفلت کنیم.  باید برای نخبگان کشور برنامه‌ریزی داشته باشیم گر چه کسانی که می‌گویند شیب مهاجرت زیاد است از سر حدس و گمان این حرفها را می‌زنند مسئله مهاجرت در همه کشورهای دنیا وجود دارد ایران هم از این جریان مستثنی نیست اما جریان مهاجرت مغزها در جمهوری اسلامی به این بزرگنمایی که عده‌ای تلاش می‌کنند جلوه دهند، نیست. در همین زمان نزدیک به 80 هزار نفر از اساتید در کشور فعالیت می‌کنند حدود 100 هزار دانشجوی دکتری در کشور وجود دارد حدود 700 هزار دانشجوی ارشد در کشور مشغول به تحصیل هستند. مهاجرت یک آسیب است و باید مورد توجه وزارت علوم، وزارت بهداشت و معاونت علمی باشد تا برای حل این آسیب تلاش کنند.

پایگاه بصیرت-دکتر محمدرضا مخبر دزفولی