سرویس جهان مشرق - بعد از گذشت بیش از یک سال از امضای توافق مهم هسته‌ای، بیشتر ایرانی‌ها از عدم تحول قابل ملاحظه در وضعیت اقتصادی، سرخورده‌اند و تردید دارند که ایالات متحده قصدی برای انجام تعهدات خود در برجام داشته باشد.
نتایج یک نظرسنجی تازه از 1007 ایرانی که از 17 تا 27 ژوئن با تلفن توسط موسسه «ایران پل.کام»، مستقر در تورونتوی کانادا و وابسته به دانشگاه مریلند انجام گرفته است، نشان می دهد که ایرانی هایی که انتظارات بالایی از برجام داشتند، اکنون از این که موانع قبلی همچنان بر سر راه جذب سرمایه خارجی، ارتباط مجدد با بانک‌های خارجی و رفع بیکاری فزاینده وجود دارد، راضی نیستند.
بر اساس یافته‌های این نظرسنجی، که پیش از انتشار در اختیار «المانیتور» قرار گرفته، یک «درک غم انگیز» درباره ماهیت و حقیقی برجام در افکار عمومی ایرانیان ایجاد شده است. یک سال پیش، اکثریت ایرانی ها(62 درصد) گمان می بردند که تحت این توافق، تحریم های آمریکایی بر ایران برداشته خواهد شد. اکنون تنها 23 درصد چنین نظری دارند( آمریکا توافق کرد که تحریم های ثانویه مرتبط با مساله هسته ای را بردارد که بر شرکت های خارجی تاثیر داشت، ولی بسیاری از محدودیت ها بر تعامل اقتصادی آمریکا با ایران به جای خود باقی است.)
یکی از نگران کننده ترین یافته های این نظرسنجی این است که 72 درصد پاسخ دهندگان گفته اند که اعتمادی ندارند، یا اعتماد کمی دارند که آمریکا به تعهدات خود در توافق هسته ای عمل کنند. در سپتامبر گذشته این رقم تنها 41 درصد بود.
یک اکثریت 68.1 درصدی معتقدند که دولت آمریکا به دنبال راه های دیگری است تا تاثیرات منفی تحریم هایی را که اسما تحت برجام برداشته، بر ایران حفظ کند. بر اساس نظرسنجی این موسسه که حاشیه خطای آن +/- 3.2 درصد است، تقریبا سه چهارم ایرانی ها(74.7) به این باور رسیده‌اند که آمریکا سعی دارد دیگر کشورها را از عادی‌سازی روابط اقتصادی و تجاری با ایران، علی رغم برداشت تحریمهای ثانویه، باز دارد.
این نگاه منفی می‌تواند اقبال «تندروها» را که هیچ وقت طرفدار توافق نبودند، افزایش دهد و تمهیدات در نظر گرفته شده در برجام برای 10 تا 15 سال آینده را تضعیف کند.
ابراهیم محسنی، دانشیار پژوهشی در مرکز مطالعات بین المللی و امنیتی در دانشگاه مریلند و یکی از طراحان این نظرسنجی، در ایمیل خود به المانیتور، تاکید کرد که " ایرانی ها انتظارات فراوانی داشتند، ولی احساس می کنند که چیز دندانگیری در عوض امتیازات هسته ای خود دریافت نکرده اند." محسنی هشدار داد، " اگر ایرانی ها دستاوردهای اقتصادی واقعی از توافق هسته ای نبینند، اصل این توافق، تیم مذاکره کننده و آن رویکرد سیاست خارجی که چنین مذاکراتی را میسر ساخت، همه در فصل رواج یافتن ادبیات انتخاباتی در ایران به خطر خواهند افتاد."
از زمان شروع اجرای کامل برجام در 16 ژانویه، الحاق دوباره ایران به اقتصاد جهانی کُند بوده است، بخشی به این دلیل که تحریم های آمریکا بر مبادلات مالی و تجاری این کشور با ایران ادامه دارد، بخشی به این دلیل که شرکت های خارجی همچنان مبادلات با ایران را دارای ریسک می دانند و بخشی از این بابت که مشکلات ساختاری اقتصاد ایران بر جای خود باقی است.
«دیوید لیپتون»، مقام ارشد آمریکایی که اکنون برای صندوق بین المللی پول کار می کند و در اولین سفر یک هیات مدیریتی از این نهاد به ایران در بعد از انقلاب اسلامی در ماه می حضور داشت، اخیرا چالش های پسابرجامی ایران را با معضلات کشورهای اروپای شرقی، بعد از فروپاشی اتحاد شوروی، مقایسه کرده است.
ایرانی ها اکنون درباره چشم اندازهای اقتصادی کوتاه مدت پیش رو، نسبت به زمان امضای برجام واقع گراتر- و شکاک تر- هستند.
طبق این نظرسنجی، سه چهارم(73.7 درصد) ایرانی ها احساس می کنند که وضعیت معیشتی آن ها از زمان حصول توافق، بهبود نیافته است. گرچه 68 درصد هنوز به بهبود آتی وضع امیدوارند. هم اکنون تنها 42.2 درصد از شرکت کنندگان در نظرسنجی باور دارند که اقتصاد در حال بهتر شدن است، که نسبت به 57.4 درصد در نظرسنجی آگوست گذشته، افت نسبتا قابل توجهی است.
حدود 59 درصد از شرکت کنندگان در نظرسنجی هم می گویند که وضعیت اقتصادی کشور «بد» است، در حالی که در ماه می تنها 43.7 درصد پاسخ دهندگان چنین اعتقادی داشتند.
مقامات دولتی ایران اذعان دارند که مشکلات اقتصادی، به ویزه در موضوع بیکاری، ادامه دارد.
مرکز آمار ایران نرخ بیکاری را 2.5 میلیون نفر، یا 11 درصد از نیروی کار، تخمین زده است که افزایش 4/0 درصدی را نسبت به مقطع مشابه در سال قبل شمسی نشان می دهد. با این حال، مرکز پژوهش های مجلس ایران مجموع تعداد بیکاران، بیکاران ناقص و کسانی که را که از جستجوی شغل دلسرد شده و از بازار کار خارج شده اند، رقم نگران کننده تر 6.5 میلیون اعلام کرده است(16 خرداد 95)
در حالی که دولت رییس جمهور حسن روحانی اعلام کرده که تورم را به نرخ حدودا یک رقمی نزدیک و تا حدی اقتصاد را از رکود خارج کرده، ولی نرخ رشد نه چندان قابل توجه و مساله اشتغال، محبوبیت او را با فرسایش مواجه کرده است.
اگر بلافاصله بعد از امضای توافق، نظر مثبت نسبت به روحانی 61 درصد بود، این رقم اکنون تنها به 38 درصد رسیده است.
حامیان غربی توافق هسته ای امیدوار بودند که برجام، موضع روحانی و کابینه تکنوکرات و عمل گرای او را تقویت کند و اکنون آن ها نگران هستند که در صورت ادامه این احساس در بین ایرانی ها مبنی بر این که از منافع وعده داده شده برجام آن گونه که باید برخوردار نشدند، بقای برجام به خطر بیافتند.
انتظار می رود که که روحانی برای یک دوره دیگر ریاست جمهوری در ژوئن آینده به رقابت بپردازد. بنا بر این نظرسنجی، 45 درصد نظردهندگان به او رای می دهند، در حالی که یک سال قبل این عدد 53.4 بود.
مطابق این نظرسنجی تازه، رویکرد ایرانی ها به آمریکا هم بدتر شده است. در حالی که اکثریت ایرانی ها از روابط تجاری، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و گردشگری با آمریکایی ها حمایت می کنند، در مجموع 72.9 درصد ایرانی ها نگاه خوبی به این کشور ندارند. این نگاه منفی یک سال قبل 66.6 درصد بود.
یک اکثریت 54 درصدی اکنون مخالف همکاری نظامی با ایالات متحده برای مقابله با گروه موسوم به دولت اسلامی(داعش) هستند- در این زمینه هم شاهد عقب گرد هستیم، چرا که بلافاصله بعد از امضای توافق، حدود 59 درصد طرفدار این همکاری بودند.
اکثریت ایرانی ها هنوز پشتیبان برجام هستند، لیکن این اکثریت هم کوچک تر شده و به 62.6 در برابر 75.5 درصد در آگوست گذشته کاهش یافته است.
یک اکثریت نه چندان قوی 55.3 درصدی از ایرانی ها هنوز توافق هسته ای را برای دو طرف توافق، یعنی هم ایران و هم کشورهای 1+5 حایز منافع می دانند، لیکن در این میان یک حس فزاینده هم بر این مبنا وجود دارد که امتیازات زیادی برای منافع کوچک داده شده است. در یافته ای دیگر، 51.4 درصد ایرانی ها معتقدند که ایران امتیازات بزرگی داده است، در مقایسه با سپتامبر گذشته که 39.7 درصد چنین اعتقادی داشتند.
در میان دیگر یافته های جالب این نظرسنجی، جهش چشمگیر رویکرد منفی نسبت به عربستان سعودی دیده می شود- 90 درصد، که در می 2015 این درصد 71.3 بود. این افزایش چشمگیر در پی جان باختن صدها زائر در مراسم حج سال گذشته و همچنین اعدام روحانی برجسته شیعه عربستانی، شیخ نمر باقر النمر، به وجود آمده است. دو کشور در شماری از جنگ های نیابتی، به ویژه در یمن و سوریه، در تقابل با هم هستند.
اکثریت ایرانی ها(67.6) می گویند که ایران باید نقش منطقه ای خود را افزایش دهد. درصدی تقریبا مشابه(64.4) از فرستادن نیرو به سوریه برای تقویت دولت این کشور حمایت می کنند، و 81 درصد موافق مشارکت ایران در مذاکرات دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ داخلی سوریه هستند.
طبق این نظرسنجی، محبوب ترین شخصیت های سیاسی در ایران حسن روحانی با 81.9 درصد، با افت حدودا 9 درصدی نسبت به مقطع امضای توافق هسته ای(89.1)؛ محمد جواد ظریف، با 77.3، با افت حدودا 11 درصدی نسبت به آگوست سال گذشته(89.4)؛ قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه با 75.5 درصد، با افزایش محبوبیت حدودا 3 درصدی نسبت به ژانویه گذشته(72.7) هستند.
به علاوه، از ژانویه محبوبیت محمد باقر قالیباف، شهردار تهران، از 67.5 به 73.2 و محمود احمدی نژاد، رییس جمهور سابق، از 57 به 65.3 در ماه گذشته افزایش یافته است.
منبع:
