سرویس جهان مشرق - آمریکا از روز اول بعد از به نتیجه رسیدن توافق هستهای نشان داد بنا ندارد همان اندازه که از برجام بهره برده، ایرانیها را هم از این توافق بهرهمند کند. در این گزارش و چند گزارش بعدی تلاش داریم تا به شکلی مختصر مروری داشته باشیم بر اخبار، موضعگیریها و اقداماتی که از همان روز اول بعد از توافق، توسط آمریکاییها آغاز شد و نشان میداد واشینگتن علاقهای به اجرای تعهداتش در برجام ندارد.
آنچه در این گزارشها میخوانید، به اشکال مختلف نشان میدهد برجامی که ایران به بندبند آن متعهد بوده است، دستکم «روح» آن تا کنون بارها توسط آمریکاییها نقض شده و بعد از پایان دوره ریاستجمهوری باراک اوباما نیز با توجه به مخالفتهای کنگره آمریکا، هیچ افساری نمیتواند رئیسجمهور بعدی این کشور را از زیر پا گذاشتن توافق هستهای با ایران بازدارد.
قسمت اول (23 تیر تا 31 تیر 94) | قسمت دوم (1 مرداد تا 10 مرداد 94) | قسمت سوم (11 مرداد تا 20 مرداد 94) | قسمت چهارم (21 مرداد تا 31 مرداد 94) | قسمت پنجم (1 شهریور تا 10 شهریور 94) |
11 شهریور 94
- «ریک سنتروم» نامزد جمهوریخواه دور اول انتخابات ریاستجمهوری آمریکا گفت اگر رئیسجمهور شود، در صورتی که ایران از نابود کردن برنامه هستهایش سرپیچی کند، دستور حمله نظامی علیه این کشور را صادر خواهد کرد. سنتروم تأکید کرد: «آنها [ایرانیها] نباید شک کنند که اگر ریک سنتروم رئیسجمهور شود، تأسیسات هستهای این کشور نابود خواهند شد، مگر اینکه تسلیم شوند ... داعش، ایران و گروههای اسلامی افراطی در منطقه من را میشناسند. اگر شما [مردم آمریکا] به من این فرصت [ریاستجمهوری] را بدهید، میدانم چگونه آنها را مغلوب کنم.»
- «حسین دهقان» وزیر دفاع کشورمان آمریکا و رژیم صهیونیستی را دشمنان اسلام، ایران و جریانهای آزادیبخش در سرتاسر جهان دانست و در اشاره به بحث بازرسیها طبق برجام تأکید کرد: «ایران برنامهای را برای اعطای بازرسی از هر مکان به آژانس ندارد[1].»
- علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی با انتقاد از برخورد نمایندگان کنگره آمریکا با برجام، از توافق هستهای دفاع کرد و گفت: «در این مذاکرات، آمریکا زورگویی کرد، اما خوشبختانه جمهوری اسلامی توانست به برخی از خواستههایش برسد و آنها را در سند بگنجاند.» لاریجانی همچنین گفت: «اگر آمریکا تصمیم بگیرد که رویکرد واقعبینانهتری در قبال ایران در پیش بگیرد، امکان تغییر نگاهها [در ایران درباره آمریکا] وجود دارد[2].»
- وزارت خارجه آمریکا چندین شرکت از روسیه، چین، سودان، ترکیه و امارات متحده عربی را به دلیل آنچه که ارائه مواد مورد نیاز برای ساخت تسلیحات کشتار جمعی و مواد لازم برای ساخت موشکهای کروز و بالستیک به کشورهای سوریه، کره شمالی و ایران خواند، تحریم کرد.
- «دیک چنی» معاون جنگطلب «جورج بوش» پسر رئیسجمهور سابق آمریکا برجام را یک «فاجعه اجباری» توصیف کرد و گفت: «این توافق بیش از 100 میلیارد دلار را به بزرگترین حامی تروریسم در جهان واگذار میکند و تحریمها علیه مواردی چون موشکهای بالستیکی و سلاحهای متعارف [ایران] را لغو میکند و مسیری را برای ایران به منظور دنبال کردن تولید سلاحهای هستهای ایجاد میکند.» وی با اشاره به اینکه دولت اوباما برای «استفاده از نیروی نظامی آمادگی ندارد» توضیح داد که گزینه نظامی مؤثرترین واکنش به اشاعه سلاحهای هستهای در خاورمیانه است.
- پایگاه آمریکایی المانیتور به نقل از «یک مقام آمریکایی» در دفاع از برجام نوشت: «ما [از طریق توافق هستهای] درصدد اعمال فشار به ایرانیها برای متوقف کردن [اقدامات آنها با هدف] شعلهور کردن منطقه از طریق کمکشان به حزبالله و حماس هستیم[3].»
- «اشتون کارتر» وزیر دفاع آمریکا بار دیگر گفت چه با توافق هستهای و چه بدون آن، گزینه نظامی آمریکا علیه تهران همچنان باقی است. وی تأکید کرد: « اگرچه توافق هستهای محدودیتهایی را بر ایران اعمال میکند، اما هیچ محدودیتی درباره گزینه نظامی ما ایجاد نمیکند. گزینه نظامی ما واقعی بوده و واقعی باقی خواهد ماند[4].»
- جان کری وزیر خارجه آمریکا با تکرار این هشدار که رد توافق هستهای در کنگره موجب میشود تا حق ایرانیها در بیاعتمادی به آمریکا اثبات شود، دوباره ایران را به تلاش برای ساخت سلاح هستهای متهم کرد و گفت: «[طبق برجام] مؤلفههای مربوط به پروتکل الحاقی و دسترسیها برای تمام عمر این توافق [پابرجا] هستند. بنابراین، ایران هرگز برای حرکت به سمت بمب آزاد نخواهد بود[5].»
- جان کری وزیر خارجه آمریکا در دفاع از برجام بار دیگر با اتهامزنی به ایران گفت: «این توافق این اطمینان را به وجود میآورد که تهران به هیچوجه به بمب هستهای دست نمییابد.» وی مدعی شد تا پیش از دولت باراک اوباما، آمریکا نه فقط نتوانسته بود پیشرفت برنامه هستهای ایران را متوقف کند، بلکه حتی نتوانسته بود سرعت این پیشرفت را کم کند. کری تأکید کرد: «ما از طریق دیپلماتیک به چیزی رسیدیم که تحریمها هرگز نمیتوانستند انجام دهند و انجام هم نداده بودند.» وزیر خارجه آمریکا با اعتراف به اینکه تحریمهای ضدایرانی، برای خود آمریکا هم ضرر داشت، گفت توافق هستهای گزینههای دیگر از جمله گزینه نظامی را از آمریکا نگرفته است و واشینگتن به تلاشها برای مقابله با ایران ادامه خواهد داد[6].
- «آدام زوبین» معاون تروریسم و اطلاعات مالی وزارت خزانهداری آمریکا گفت با مقامات رژیم صهیونیستی درباره مقابله با «اقدامات بدخواهانه ایران در منطقه» رایزنی کرده است. وی توضیح داد: «آمریکا ماهیت ایران را به روشنی میبیند: مهمترین حامی دولتی تروریسم در جهان و نیروی ثباتزدا در منطقه.»
- جان کری باز هم ایران را به اقدامات ثباتزدا در منطقه و حمایت از تروریسم متهم کرد و گفت: «دقیقاً به همین خاطر هم دولت تا این حد بر جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای، متمرکز بود.» وی بر همکاری با شرکای منطقهای از جمله رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس برای مقابله بیشتر با ایران پس از توافق هستهای تأکید کرد[7].
12 شهریور 94
- جمعی از نظامیان ارشد و تحلیلگران اطلاعاتی پیشین آمریکا گفتند توافق
هستهای با ایران منافع آمریکا را تهدید میکند و احتمال افزایش نبرد نظامی را در
خاورمیانه بیشتر خواهد کرد. این افراد مدعی شدند: «برجام ایران را قادر میسازد
حمایت خود را در نبردهای نیابتی و خرابکارانه بیشتر کرده که موجب تشدید نبردهای
قومیتی شده و ماشه نبردهای هستهای و متقارن منطقهای را خواهد کشید ... این توافق
باعث افزایش دسترسی حکومت توسعهطلب ایران به بازارهای تأمین منابع، فنآوری و
تسلیحات جهانی مورد نیاز برای افزایش قابلیتهای تهاجمی این کشور در منطقه حیاتی
خلیج فارس میشود.»
- «مایک کارپو» سناتور دموکرات ضمن مخالفت شدید با برجام اعلام کرد که توافق هستهای با ایران به حامی شماره یک تروریسم اجازه میدهد تا سلاح هستهای تولید کند. کارپو مدعی شد حتی اگر توافق هستهای ایران اجرا شود، جنگ علیه آن همچنان باید ادامه داشته باشد و باید منتظر باشیم که رئیسجمهور بعدی آمریکا این توافق را متوقف کند.
- «محمدرضا فیاض» سفیر ایران در امارات ضمن مثبت دانستن توافق هستهای برای همه به خصوص کشورهای منطقه، در خصوص احتمال بهبود روابط ایران و آمریکا بعد از مذاکرات هستهای گفت: «هنوز برای پاسخ به این سؤال بسیار زود است. آمریکا باید اقدامات زیادی را انجام دهد تا ما را برای پاسخ دادن به این سؤال آماده کند، اما فکر میکنم که این [توافق] یک فرصت خوب بوده است. زمان خوبی است که ببینیم که آیا آمریکا [در قولهایش مبنی بر تعهد به دیپلماسی] صادق بوده یا خیر[8].»
- حمید بعیدینژاد مدیرکل امور سیاسی و امنیت بینالمللی وزارت امور خارجه و عضو تیم مذاکره کننده هستهای کشورمان درباره لغو تحریمها توضیح داد: «تلاش هیأت مذاکرات کشورمان بر آن متمرکز بود که هیچ تحریم مشخصی از قلم نیفتد و تمامی موارد و مصادیق تحریمهای اقتصادی، بانکی و مالی که طی سالهای متمادی علیه ایران وضع شدهاند شناسایی و به ویژه کشورهای اروپایی و آمریکا نسبت به لغو این تحریمها متعهد شوند.» وی به نوع دیگری از تحریمها که مبتنی بر قانون و مقررات و دستورالعملهای رسمی نیستند هم اشاره کرد که «طرفهای اروپایی و آمریکایی مبنای این تحریمها را فضای سیاسی و روانی علیه ایران اعلام میکردند و راه لغو آنها را نیز حذف فضای منفی روانی و سیاسی علیه ایران میدانستند.» وی با اشاره به گستردگی این نوع تحریمها از نهادهای ایرانی خواست تا علاوه بر تلاش برای لغو تحریمها روی کاغذ، سعی کنند تحریمهای ناشی از فضای سیاسی و روانی را نیز برچینند[9].
- مقامات کاخ سفید گفتند باراک اوباما طی سفر سلمان (که اولین بار است به آمریکا میرود) تعهد خواهد داد که آمریکا به این کشور در مهار هرگونه تهدید امنیتی ایران کمک خواهد کرد[10]. این تعهد که شامل تکمیل سامانههای دفاع موشک بالستیک و افزایش امنیت سایبری و دریایی میشود، نشان میدهد اوباما برای جلب نظر سعودیها درباره برجام مجبور است به آنها باج بدهد.
- «دانلد ترامپ» نامزد جمهوریخواهان در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا بار
دیگر در انتقاد از برجام گفت: «توافقی که با ایران منعقد شده وحشتناک است. اگر یک
بچه مذاکره میکرد، توافق بهتری حاصل میشد ... من اصل [توسل به] توافق [به جای
گزینههای دیگر] را دوست دارم، ولی باید ابتدا تحریمهای موجود را دو برابر کرد و
بعد از چند ماه، آنها [ایرانیها] پای میز مذاکره میآیند و [آن وقت] میتوانید
به توافقی خوب برسید.» ترامپ مدعی شد مردم آمریکا نمیدانند که با این توافق، آمریکا
مجبور خواهد بود در برابر حملهکنندگان به تأسیسات اتمی ایران، از جمله اسرائیل، از
این کشور دفاع کند: «ما مجبور خواهیم بود در کنار ایران، علیه اسرائیل بجنگیم.»
- مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه در دیدار با معاون وزیر خارجه مجارستان گفت: «برخی از قدرتهای بزرگ با اعمال تحریمهای ظالمانه علیه ملت ایران باعث کاهش روابط ایران با دوست سنتیمان [مجارستان] شدند، ولی با دستیابی ایران و گروه 1+5 به توافق هستهای، شاهد رفع تحریمها و بازسازی روابط با اروپا و خصوصاً با کشورهایی همچون مجارستان خواهیم بود.»
- با وجود قطعی شدن شکست لایحه مخالفت با برجام در کنگره آمریکا، «مارشال ویتمن» سخنگوی لابی صهیونیستی «کمیته امور عمومی آمریکا-اسرائیل» موسوم به «آیپک» در اینباره گفت: «هرچند اوباما میتواند قطعنامه مخالفت کنگره با توافق هستهای را وتو کند، اما آیپک همچنان به تلاش برای دستیابی به اکثریتی که این توافق ناقص را رد کند، ادامه میدهد.»
- «رابرت کوهن» رئیس لابی آیپک بعد از آنکه مشخص شد لایحه مخالفت کنگره با برجام شکست خواهد خورد، خطاب به اعضای این لابی تأکید کرد: «اکنون که چند روز به رأیگیری کنگره [درباره برجام] باقی مانده، از شما میخواهم به مبارزه برای دست یافتن به توافق بهتر [با ایران] ادامه دهید. بسیاری از اعضای کنگره هنوز تصمیم خود را نگرفتهاند. ما باید به تعامل خود با آنها ادامه بدهیم و مقامات منتخب خود را تحت فشار قرار دهیم تا برای دستیابی به توافق بهتر [به دولت] اصرار کنند.»
- اعضای جمهوریخواه کنگره در تلاش هستند تا تحریمهایی علیه ایران وضع کنند که طبق توافق وین قرار بود برداشته شوند. در همین راستا «میچ مککانل» رهبر اکثریت جمهوریخواهان در مجلس سنا ایران را به «نقض حتمی توافق» متهم کرد. «باب کورکر» رئیس کمیته روابط خارجی سنا نیز پیشتر به اوباما گفته بود یکی از اولین کارهای کنگره بعد از رأیگیری درباره برجام، تمدید تحریمها علیه ایران خواهد بود. حمایت همهجانبه از رژیم صهیونیستی برای مقابله با ایران نیز یکی از اصلیترین مواردی است که جمهوریخواهان برای انتقامجویی از برجام دنبال میکنند.
- «جو بایدن» معاون رئیسجمهور آمریکا ضمن دفاع از برجام، آن را «توافقی خوب برای آمریکا، جهان و اسرائیل» توصیف کرد و گفت: «این توافق مانع دستیابی ایران به سلاح هستهای میشود.» وی مدعی شد: «ما میتوانیم از هر جایی در ایران که معتقد باشیم در آنجا فعالیتی غیرقانونی در حال رخ دادن است، بازرسی کنیم.» بایدن ضمناً توضیح داد که تحریمهای ضدایرانی قرار نیست لغو شود، بلکه صرفاً تعلیق میشود. معاون اوباما درباره ایرانیها گفت اعتقادی ندارد که با «افراد بد» نمیتوان تعامل کرد، و توضیح داد: «اگر ما بتوانیم بمب هستهای را از روی میز [مقابل ایران] برداریم، در شرایط بهتری خواهیم بود تا با این افراد بد تعامل کنیم.»
- «جک لو» وزیر خزانهداری آمریکا با هشدار به علاقهمندان به برقراری روابط تجاری با ایران گفت: «یک پیام مهم که من به بازرگانان و تاجران در آمریکا و دیگر کشورها، و به رهبران مالی و وزرای دارایی در نقاط مختلف جهان دادهام این است که هیچ یک از تحریمهایی که پس از تبعیت ایران [از برجام] برداشته خواهند شد، هنوز برداشته نشده است ... ما تا زمانی که ایران [از برجام] تبعیت نکند، به اجرای تحریمها ادامه میدهیم.» وی تأکید کرد: «باید این نکته را هم اشاره کنم که پس از آنکه ایران توافق هستهای را اجرا و تبعیت کرد، ما تحریمهای [ضدایرانی] در ارتباط با تروریسم و بیثباتسازی جهانی را ادامه خواهیم داد[11].»
- مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه کشورمان گفت: «دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران بود که ناکارآمدی تحریمها[ی آمریکا علیه کشورمان] را به اثبات رسانده و آمریکا را ناگزیر از حضور بر سر میز مذاکرات کرد.» وی یکی از دستآوردهای دیپلماتیک ایران را اعتراف مقامات آمریکایی مبنی بر ناتوانی سختترین تحریمها از به زانو درآوردن جمهوری اسلامی بیان کرد.
13 شهریور 94
- روزنامه آمریکایی نیویورکتایمز با دفاع از برجام نوشت از آنجایی که تصویب توافق هستهای در کنگره قطعی شده است، «آماده تلاش کنگره برای اعمال تحریمهای غیرهستهای [علیه ایران]، افزایش کمکهای نظامی به اسرائیل و تقویت متحدان آمریکا در حاشیه خلیج فارس باشید.»
- مقامات ارشد دولت باراک اوباما میگویند پنتاگون برای اطمینان دادن به آلسعود، در حال نهایی کردن توافق تسلیحاتی یک میلیارد دلاری با عربستان است.
- علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: «اگر آمریکا به تعهداتش [در برجام] عمل نکند ما هم تصمیم خود را در این مورد خواهیم گرفت؛ میدانیم با کسانی که بخواهند سند توافق هستهای را تخریب کنند، چگونه برخورد کنیم.» لاریجانی بار دیگر درباره برقراری روابط نزدیکتر میان آمریکا و ایران بعد از برجام تأکید کرد: «مردم ایران نگرانیهایی [مبتنی بر دشمنیهای قبلی آمریکاییها علیه کشورشان] دارند اما من نمیگویم که باید در گذشته ماند.» وی ادامه داد: «اگر آمریکاییها رفتارشان را اصلاح کنند، میشود در اینباره صحبت کرد[12].»
- «مایکل لدین» مشاور دولت رونالد ریگان رئیسجمهور اسبق آمریکا، ضمن انتقاد از برجام گفت شوروی به دلیل حمایت واشینگتن از جنبشهای مخالف در بلوک شرق از هم فروپاشید. الآن هم به جای مذاکره و رسیدن به توافق هستهای «میتوانستیم همین کار را در ایران هم انجام دهیم.»
- «بن رودز» معاون مشاور امنیت ملی آمریکا گفت کاخ سفید نیز همانند عربستان و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس از تبعات گشایش اقتصادی در ایران در نتیجه کاهش تحریمها «بسیار نگران» است، اما اوباما در دیدار با سلمان به عربستان اطمینان خواهد داد که واشینگتن قادر به همکاری مؤثر با متحدانش برای رفع این نگرانیهاست.
- اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا مجدداً ضمن دفاع از برجام تأکید کرد توافق هستهای بخشی از راهبرد کلانتر آمریکا برای دفاع از منافع و دوستانش به خصوص اسرائیل، و مواجهه با ایران و داعش است. کارتر همچنین گفت هرگونه اقدام نظامی علیه ایران با وجود برجام مؤثرتر خواهد بود. با وجود برجام، تسهیلات هستهای ایران کوچکتر خواهد شد و راستیآزماییها اطلاعات بیشتری را برای اقدام نظامی علیه این کشور در اختیار آمریکا قرار میدهد.
- «تام کاتن» سناتور جمهوریخواه و از سرسختترین مخالفان برجام در آستانه رأیگیری کنگره درباره توافق هستهای از تلاش تا دقیقه 90 برای بر هم زدن توافق خبر داد و گفت: «مقابله با توافق هستهای ایران تا زمانی که آرا [در کنگره] شمارش نشدهاند به پایان نرسیده است.»
- «جان کری» وزیر خارجه آمریکا درباره احتمال نقض برجام توسط ایران گفت: «یکی از نگرانیهای ما این است که برخی عناصر درون ایران، از انجام برخی اقدامات سر باز زنند و آنگاه دولت ایران باید پاسخگو باشد.» وی بار دیگر و بر خلاف آنچه مقامات ایرانی میگویند، مدعی شد: «ایران قلب رآکتور پلوتونیومساز اراک را نابود و آن را با سیمان پر میکند.» کری در ادامه باز هم از حمایت از متحدان آمریکا برای مقابله با «اقدامات ایران در خصوص حزبالله و ارسال تسلیحات برای شبهنظامیان شیعه عراق و حوثیها» خبر داد[13].
- «لئون پانتا» وزیر دفاع اسبق آمریکا با اشاره به اینکه توافق هستهای با ایران فرصتی است که آمریکا باید آن را غنیمت بشمارد، گفت ضرورت دارد دولت آمریکا این را روشن کند که هدف بنیادی توافق هستهای تنها محدود کردن اهداف هستهای ایران نیست، بلکه تشکیل ائتلافی قدرتمند است که هم با ایران و هم با تروریسم در آینده مقابله خواهد کرد. پانتا همچنین به همکاری اطلاعاتی با رژیم صهیونیستی برای نظارت بر ایران و حفظ گزینه نظامی علیه تهران بعد از توافق نیز تأکید کرد[14].
- «بن کاردین» دموکرات ارشد و عضو کمیته روابط خارجی سنا مخالفت خود با توافق هستهای با ایران را اعلام کرد.
- باراک اوباما پیش از دیدار با سلمان گفت محورهای اصلی گفتوگویش با شاه عربستان بحران یمن و مقابله با اقدامات ثباتزدای ایران خواهد بود.
14 شهریور 94
- «عادل الجبیر» وزیر خارجه سعودی گفت ریاض از ضمانتهایی که اوباما
درباره برجام داده، خرسند است. الجبیر گفت: «پادشاه عربستان، بعد از سپری کردن دو
ماه گذشته به مشورت با متحدانمان، از این ضمانتها خرسند شد. ما معتقدیم این توافق
به امنیت و ثبات در منطقه منجر میشود.»
- «جب بوش» و «دانلد ترامپ» دو نامزد جمهوریخواهان در دور اول انتخابات ریاستجمهوری آمریکا اعلام کردند در صورتی که رئیسجمهور شوند، برجام را بازنویسی خواهند کرد، اگرچه به دنبال لغو آن نیستند. ترامپ در همینباره گفت رد توافق هستهای با ایران بیهوده است، اما متأسفانه «افراد کاملاً بیکفایت [مانند جان کری] درباره این توافق [با ایران] مذاکره کردهاند[15].
- اصغر زارعان معاون امنیت و حفاظت سازمان انرژی اتمی ضمن توضیح خرابکاریهای صورت گرفته توسط دشمنان برای اختلال در صنعت هستهای کشور از جمله «ترور نیروی انسانی، ممانعت از دستیابی و انتقال دانش فنی، اتهامسازی بینالمللی و اعمال تحریم» ضمن دفاع از برجام، درباره بازرسیهای آژانس گفت: «معاونت حفاظت و امنیت با همکاری وزارت اطلاعات ابتدا صلاحیت بازرسان را مورد ارزیابی و تأیید قرار داده و سپس درخواست آژانس را بررسی و بازرسان را در تمامی مراحل همراهی میکند[16].»
15 شهریور 94
- روزنامه آمریکایی «هافینگتنپست» در بررسی عملکرد «یوسف العتیبه» سفیر امارات متحده عربی در آمریکا که از جمله سیاستمداران پرنفوذ در آمریکا محسوب میشود، نوشت که وی سال 2010 در پاسخ به اینکه آیا آمریکا برای متوقف کردن برنامه هستهای ایران باید به این کشور حمله کند یا نه، گفت: «حتماً، قطعاً باید چنین کاری بکند.» یکی از مقامات ارشد آمریکایی درباره سفیر امارات میگوید: «او نفوذ زیادی در بخشهای خاصی از کنگره دارد و موجب شده تا آنها درباره کاری که دولت آمریکا درباره ایران میکند [تلاش برای گفتوگو به جای فشار و تحریم] دچار تردید شوند[17].»
- سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه و عضو ارشد تیم مذاکرهکننده هستهای کشورمان تأکید کرد از آنجایی که برگشتپذیری در برجام دوطرفه است و هر طرف توافق میتواند در صورت نقض توافق توسط طرف دیگر، اجرای برجام را متوقف کند، مسئولیت عدم پایبندی طرف مقابل بر عهده ماست[18].
16 شهریور 94
- هیلاری کلینتون وزیر خارجه سابق آمریکا دموکرات با متهم کردن ایران به تلاش برای ساخت سلاح هستهای، در دفاع از برجام گفت: «زمانی که من و اوباما روی کار آمدیم، ایران در مسیر رسیدن به بمب بود. هیچ راهبردی هم برای تلاش جهت مقابله با آنها وجود نداشت.» دموکراتهای آمریکایی نظیر اوباما و کلینتون بارها دولت جورج بوش پسر را به بیبرنامگی در برابر ایران متهم کرده و افتخار خود را مقابله با برنامه هستهای تهران دانستهاند.
- «مایک پومپئو» نماینده جمهوریخواه کنگره آمریکا بار دیگر خواستار افشای متن توافق محرمانه ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی شد و گفت اگر این اتفاق نیفتد، اوباما به لحاظ قانونی حق برداشتن تحریمهای ایران را ندارد. وی تهدید کرد اگر اوباما بدون افشای توافق ایران و آژانس تحریمها را رفع کند، «کنگره میتواند و باید این مسئله را به دیوان عالی [آمریکا] ببرد [و از دولت شکایت کند[19]].»
- «مارک کرک» سناتور جمهوریخواه و از مخالفان اصلی برجام به سرویس تحقیق کنگره سفارش تهیه یک گزارش علیه ایران را داده است. در این گزارش ادعا شده ایران میلیاردها دلار در سال به گروههای مورد حمایت خود در لبنان، سوریه، یمن، عراق و نوار غزه حقوق و دستمزد پرداخت میکند. انتشار این گزارش میتواند یکی از آخرین تلاشهای جمهوریخواهان برای رد توافق هستهای در کنگره و یا دستکم فشار آوردن به دموکراتهای حامی توافق باشد[20].
- سید عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکرهکننده هستهای کشورمان در دفاع از برجام، تصویب قطعنامه 2231 را یکی از دستآوردهای توافق هستهای دانست و گفت: «مهمترین اتفاق [در قطعنامه جدید] این است که برنامه هستهای ایران و خود ایران را از تهدید صلح و امنیت بینالملل خارج میکند.» وی یادآور شد: «اگر جایی لازم باشد پیگیری درباره برجام [و نقض آن توسط آمریکاییها] صورت گیرد، کمیسیون مشترک برجام این کار را انجام میدهد[21].»
17 شهریور 94
- دانلد ترامپ نامزد جمهوریخواه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا ضمن انتقاد از برجام در پاسخ به این سؤال اگر رئیسجمهور آمریکا شود و در دوره او ایران در اجرای توافق هستهای تقلب کند، واکنشش چه خواهد بود، گفت: «من طوری آنها را تحت تعقیب قرار میدهم که کسی نمیتواند تصورش را بکند. [در نتیجه واکنش من] آنها به آمریکا بسیار احترام خواهند گذاشت و دیگر بیرون نمیآیند تا فریاد بزنند مرگ بر آمریکا، مرگ بر اسرائیل[22].» ترامپ همچنین تأکید کرد که رژیم صهیونیستی سلاح هستهای دارد و در عین حال چاره دیگری جز داشتن سلاح هستهای برای دفاع از خود ندارد.
- علیاکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان گفت: «سازمان انرژی اتمی متعلق به نظام است نه دولتها و بدون توجه به چارچوبهای نظام تصمیمگیری نمیکند.» صالحی تأکید کرد که پذیرفته شدن حق غنیسازی ایران به مذاکرات با 1+5 برنمیگردد، بلکه پیشتر و در جریان ارتباط با آمریکاییها از طریق کشور عمان این حق به رسمیت شناخته شده بود[23].
- دیک چنی معاون جورج بوش پسر رئیسجمهور سابق آمریکا با انتقاد از توافق هستهای به ایران نظرات اوباما درباره برجام را «دیوانگی» توصیف کرد و گفت: «این توافق به ایران ابزارهایی برای بهراهاندازی حمله هستهای به خاک آمریکا را خواهد داد. من میدانم که هیچ کشوری در تاریخ [جز آمریکا طی مذاکرات هستهای با ایران] با این موضوع موافقت نکرده است که ابزارهای تخریب خودش را به دستان یک کشور دیگر بدهد، به ویژه به دست کشوری که متخاصم است.»
- 15 فرماندار جمهوریخواه ایالتهای مختلف آمریکا به اوباما گفتند تحریمهای ایالتی علیه ایران را حتی پس از برجام، حفظ خواهند کرد. این فرمانداران ادعا کردهاند که پس از برجام، «مردم ایالتهای ما نسبت به ساکنان اسرائیل، در وضعیت ایمنتری نسبت به نتایج این توافق نخواهند بود.»
- «جان بینر» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا پس از تعهد فرمانداران 15 ایالت آمریکایی به حفظ تحریمهای ایالتی علیه ایران، از تصمیم آنها در برابر «رژیم خطرناک ایران، قویاً حمایت» کرد. بینر همچنین بار دیگر توافق هستهای را «توافقِ رئیسجمهور» خطاب کرد تا نشان دهد رئیسجمهور بعدی آمریکا ملزم به تبعیت از برجام نخواهد بود.
- «جاش ارنست» سخنگوی کاخ سفید در پاسخ به سؤالی درباره تعهد فرمانداران آمریکایی درباره حفظ تحریمها علیه ایران گفت تا کنون جامعه جهانی به دلیل اتخاذ موضع واحد توانسته ایران را پای میز مذاکره نگه دارد و «آمریکا باید به تعهدات خود پایبند بماند.» دولت اوباما در برجام متعهد شده تا ایالتهای این کشور را به لغو تحریمهای ایالتی علیه ایران «تشویق» کند.
18 شهریور 94
- «سوزان کالینز» سناتور جمهوریخواه آمریکایی ضمن مخالفت با توافق هستهای، آن را «از اساس معیوب» خواند. کالینز آخرین سناتور جمهوریخواهی بود که نظر خود را درباره برجام بیان میکرد. به این ترتیب حتی یک سناتور جمهوریخواه هم با برجام موافقت نکرد.
- در حالی که شکست طرح کنگره برای مخالفت با برجام اثبات شده است، دولت اوباما برای اولین بار، رسماً اعلام کرد که اگر کنگره برجام را رد کند، اوباما این تصمیم کنگره را وتو خواهد کرد. کاخ سفید در دفاع از برجام نیز مدعی شده که مخالفت کنگره با توافق هستهای «نهایتاً میتواند موجب ناکارآمد شدن گزینههای اقدام نظامی [علیه ایران] شود.» واشینگتن در عین حال تأکید کرده «دولت نسبت به حمایت ایران از تروریسم، نقش ثباتزدای آن در منطقه و نقض حقوق بشر کاملاً هوشیار مانده و ... با به کارگیری ابزارهای یک و چندجانبه، همکاری نزدیکی با شرکای منطقهایمان برای مقابله با آنها [ایرانیها] خواهیم داشت.»
- حسین شریعتمداری از مخالفت دولت با ارسال لایحه برجام به مجلس شورای اسلامی انتقاد کرد و نوشت: «به نظر میرسد نگرانی آقایان از تصویب احتمالی برجام در مجلس نیست، بلکه نگران رد آن هستند و یا خدای نخواسته از تریبون باز مجلس نگرانند، زیرا مردم را در جریان بحث و بررسی برجام قرار میدهد[24].»
- جان مککین سناتور جمهوریخواه و جنگطلب آمریکایی ضمن انتقاد از برجام، درباره برخورداری ایران و رژیم صهیونیستی از سلاحهای هستهای گفت: «یکی کردن داشتن سلاح هستهای توسط اسرائیل با داشتن سلاح هستهای توسط ایران، صادقانه نیست. اسرائیل هرگز «مرگ بر ایران» و «مرگ بر آمریکا» نگفته است. [به علاوه،] اسرائیل در احاطه کشورهایی است که به دنبال نابودی آن هستند.» وی افزود: «به همین خاطر است که ما از اینکه اسرائیل تسلیحات هستهای دارد، خرسندیم و بسیار خوشحالیم.»
- «اد رویس» رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان و کسی که طرح رد توافق هستهای در کنگره را برای رأیگیری معرفی کرده، در ادامه مخالفتها با برجام مدعی شد: «پس از توافق، سفیر امارات متحده عربی [«یوسف العتیبه» که پیشتر به مواضع ضدایرانیاش اشاره شد] با من تماس گرفت و گفت این کشور دیگر خود را به توافقاتی که در رابطه با عدم اشاعه با آمریکا دارد، متعهد نمیداند ... وی گفت، وقتی دشمن شما به حق غنیسازی دست یافته است، چرا دوستان شما نباید این حق را داشته باشند.»
- دانلد ترامپ نامزد جمهوریخواه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا با انتقاد از برجام گفت اگر مذاکره مجدد با ایران در دولت اوباما اتفاق نیفتد و تا روی کار آمدن رئیسجمهور بعدی آمریکا به تعویق بیفتد، «بهتر است رئیسجمهوری بعدی آمریکا فردی باشد که شیوه مذاکره را بداند و کسی باشد که بهترین کار را برای آمریکا انجام دهد.» ترامپ گفت وقتی رئیسجمهور شود دوباره با ایران وارد مذاکره میشود و از کنگره میخواهد برای جلوگیری از «حمایت [ایران] از تروریسم در سراسر جهان] تحریمهای جدیدی را اعمال کند. نامزد جمهوریخواهان از آنجایی که یک سرمایهگذار و میلیاردر است روی تواناییهای خود در «مذاکره و توافق» مانور میدهد.
- «ارنست مونیز» وزیر انرژی آمریکا و از اعضای تیم مذاکرهکننده این کشور گفت: «ما امیدواریم که ایران [بعد از توافق هستهای] مواضعش در قبال حمایت از تروریسم و برخی اقدامات ثباتزدا در منطقه را تغییر دهد. آنها از ناقضان حقوق بشر حمایت میکنند و ادبیات بدی در قبال آمریکا و اسرائیل دارند.»
- هیلاری کلینتون نامزد دموکرات انتخابات ریاستجمهوری آمریکا که از پایهگذاران توافق هستهای با ایران به شمار میرود، اکنون برای آنکه نشان دهد از اوباما سختگیرتر است میگوید با هرگونه نقض توافق توسط ایران به شدت برخورد خواهد کرد و مقابل نفوذ رو به رشد ایران در خاورمیانه نیز خواهد ایستاد. فشار مالی بر تهران به ویژه از طریق تحریمهای بیشتر علیه سپاه پاسداران و اقدام احتمالی نظامی علیه ایران از جمله سیاستهای کلینتون درباره ایران عنوان شدهاند. کلینتون که اکنون از برجام دفاع میکند، در رقابتهای درونحزبی سال 2008، اوباما را به دلیل اعتقاد به مذاکره مستقیم با ایران، «احمق» خطاب کرده و بعد از پایان دورهاش در وزارت خارجه نیز گفته بود ترجیح میدهد ایران هیچ ظرفیت غنیسازیای نداشته باشد[25].
- «بن کاردین» یکی از دموکراتهای مخالف برجام پیش از رأیگیری کنگره درباره توافق هستهای، طراحی موسوم به «قانون نظارت بر سیاستهای مربوط به ایران 2015» را ارائه کرده که قرار است فشار به ایران پس از برجام را افزایش دهد. از جمله مفاد این طرح جدید، عدم به رسمیت شناختن حق ایران در غنیسازی، تحویل گزارش بازرسیهای بینالمللی از مراکز مشکوک در ایران به کنگره، و صدور مجوز ارسال بمبهای سنگرشکن پیشرفته به رژیم صهیونیستی است[26].
- هیلاری کلینتون نامزد دموکرات انتخابات ریاستجمهوری آمریکا ضمن حمایت از برجام گفت که از توافق هستهای «به عنوان بخشی از یک راهبرد بزرگتر در قبال ایران» حمایت میکند و برنامهاش «اجرای توافق، مهار ایران و عوامل آن، و همچنین تقویت متحدانمان در منطقه» است. وی در عین حال تأکید کرد که نظام ایران «خشن و بیرحم» و دست تهران به خون آمریکاییها آلوده است، و «دلیلی برای اعتماد به ایران وجود ندارد.» کلینتون در توضیح رویکردش در قبال ایران گفت: «آمریکا در سال 2009 [فتنه 88] برای حمایت از اعتراضات، بسیار محدود عمل کرد، در آینده [و اگر من رئیسجمهور شوم] اینطور نخواهد بود[27].»
- علیاکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: «دولت آمریکا باید با اتخاذ سیاستی منصفانه، همراه با احترام و درک اشتباهات گذشته، در جهت جبران عملکرد خویش گام بردارد. روابط [میان دو کشور] مستلزم جبران گذشته [توسط آمریکا] است.» وی درباره برجام نیز تأکید کرد: «دو طرف مذاکره نباید اجازه دخالت تندروهای داخلی و خارجی را بدهند و باید پس از توافق کامل هستهای به اجرای تعهدات خویش بپردازند[28].»
- «جان بینر» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا و از مخالفان برجام گفت: «[برجام] یک توافق بد است و اکثر آمریکاییها مخالف آن هستند. فکر میکنم رئیسجمهور بحث [و رقابت بر سر برجام] را به مردم آمریکا باخته است. او همان لحظهای شکست خورد که با توافقی موافقت کرد که به ایران اجازه میدهد در مسیر ساخت سلاح هستهای، باقی بماند.»
- صدها معترض به توافق هستهای ایران و 1+5 در برابر کاخ سفید تجمع کردند و خواستار ممانعت کنگره از اجرایی شدن این توافق شدند. تد کروز و دانلد ترامپ دو نامزد جمهوریخواه دور اول انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در این تجمع سخنرانی کردند. کروز گفت: «این توافق، بزرگترین تهدید امنیت ملی برای آمریکا و بزرگترین تهدید امنیت ملی برای اسرائیل است.» ترامپ هم گفت: «ما رهبران بسیار بسیار احمقی داریم... اگر من رئیسجمهور شوم، اوضاع تغییر میکند. آنقدر موفق میشویم که دیگر از موفق شدن خسته شوید[29].» ترامپ ادامه داد: «آنها [ایرانیها] ما را فریب دادهاند. آنها از افرادی احمق [در تیم مذاکرهکننده آمریکا]، یعنی نمایندههای احمق و افراد نالایق [که از سوی آمریکا در مذاکرات شرکت داشتند] سوءاستفاده کردهاند؛ [خواه این فرد] جان کری باشد یا رئیسجمهور آمریکا.»
- بعد از آنکه مشخص شد طرح مخالفت با برجام در کنگره آمریکا شکست خواهد خورد، رهبران حزب جمهوریخواه به این فکر افتادهاند تا قطعنامهای پیشنهادی را بررسی کنند که خواهان جلوگیری از رأیگیری درباره برجام در کنگره با این استدلال است که تا زمان ارائه متن توافق محرمانه ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره بازرسیها از پارچین، وعده اوباما درباره دسترسی کنگره به «تمام اسناد مربوط به توافق هستهای» محقق نشده و بنابراین فرصت 60 روزه بررسی برجام در کنگره عملاً هنوز آغاز نشده است.
- هیلاری کلینتون در دفاع از برجام به بیتأثیر بودن تحریمها علیه ایران اعتراف کرد و گفت: «من در زمان حضور در کنگره آمریکا، با رأی موافق خود، از تحریمها علیه ایران حمایت کردم، ولی تحریمها، از تأثیر لازم برخوردار نبود و اکثر کشورها به مبادلات معمول خود با ایران ادامه میدادند.»
19 شهریور 94
- نمایندگان جمهوریخواه بعد از اطمینان از شکست در رد برجام سه قطعنامه دیگر را برای سنگاندازی در اجرای توافق هستهای آماده کردند. قطعنامه اول در اعتراض به این است که اوباما اطلاعات بسیار اندکی درباره توافق به کنگره ارائه کرده است. قطعنامه دوم مبارزه با تصویب قطعنامهای در تأیید برجام در کنگره را هدف گرفته، و سومین قطعنامه خواهان لغو اختیارات اوباما در توقف اجرای تحریمهاست.
- «جو بایدن» معاون رئیسجمهور آمریکا درباره انتقادهای موجود از برجام گفت: «به شما قول میدهم، این توافق [با اتخاذ سیاستهای ضدایرانی] تقویت میشود. ما مسلماً و قطعاً به امنیت اسرائیل متعهد هستیم.»
- «جان بینر» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا تنها یک روز پیش از رأیگیری درباره برجام در این مجلس گفت از همه امکانات موجود برای سنگاندازی در اجرای توافق هستهای استفاده خواهد کرد. وی گفت: «من هر کاری برای کُند و یا متوقف شدن اجرای کامل توافق هستهای، انجام خواهم داد.»
- باراک اوباما در عین دفاع از توافق هستهای با کشورمان گفت ایران همواره منبع ناامنی در خاورمیانه است، اما نباید به دلایل سیاسی وارد هرگونه جنگی شد.
- جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید با انتقاد از کنگره گفت که قانونگذاران آمریکایی در فرصت 60 روزه برای بررسی برجام، توافق هستهای را «بررسی» نکردند، بلکه صرفاً تلاش کردند این توافق را از بین ببرند. وی بر همین اساس تأکید کرد که «مهلت کنگره برای کُشتن [و نابود کردن] توافق، هفته آینده تمام میشود.»
20 شهریور 94
- بعد از آنکه رأیگیری درباره «به رأی گذاشتن طرح رد برجام در کنگره» با شکست مواجه شد، «میچ مککانل» رهبر جمهوریخواهان سنا آخرین تلاش خود را هم برای رد برجام اعلام کرد و گفت هفته آینده دوباره درباره این طرح رأیگیری خواهد کرد، چون ممکن است برخی از نمایندهها در این هفته نظر خود را تغییر دهند.
- جان کری در بیانیهای که به مناسبت شکست طرح رد برجام در کنگره صادر کرد، بار دیگر اتهامهای تکراری علیه ایران را مطرح نمود و گفت توافق هستهای میتواند مانع از دستیابی ایران به سلاح هستهای در آینده باشد. کری گفت: «برجام شامل مفاد گسترده راستیآزمایی و شفافسازی است و بنابرین فعالیتهای هستهای ایران را محدود میکند و همچنین این کشور را برای همیشه از دستیابی به سلاح هستهای باز میدارد.»
- اوباما بلافاصله بعد از قطعی شدن شکست مخالفان برجام در کنگره، برای دیدار با نتانیاهو و ازسرگیری مذاکرات برای تأمین امنیت رژیم صهیونیستی اظهار آمادگی کرد. وی گفت: «[بعد از اطمینان از سرنوشت برجام] مشاورههای ما با ارتش اسرائیل و سرویسهای امنیتی آغاز شده است. امیدوارم که هنگام حضور آقای نتانیاهو در مجمع عمومی سازمان ملل و یا بلافاصله بعد از آن، مذاکرهای طولانی درباره این مسایل با وی داشته باشم.» نتانیاهو اخیراً پیشنهادهای دیدار با اوباما را به دلیل مخالفت با برنامه هستهای ایران رد کرده است.
- مجلس نمایندگان آمریکا طرحی مانند طرح رد برجام در مجلس سنا را به رأی گذاشت و به دلیل اکثریت جمهوریخواهان در این مجلس، این طرح را تصویب کرد. همچنین در حالی که اوباما طبق برجام موظف است تحریمهای هستهای علیه ایران را بردارد، نمایندگان آمریکا به طرح ممانعت از رفع تحریمهای ایران تا پیش از ژانویه سال 2017 نیز رأی مثبت دادند.
- اوباما در واکنش به تصویب طرح مخالفت با برجام در مجلس نمایندگان آمریکا ضمن انتقاد از این طرح (که البته برای تصویب نهایی باید به سنا برود و با توجه به نتایج رأیگیری اخیر در سنا، آنجا رأی نمیآورد) گفت: «اکنون ما [به جای رأیگیری مجدد درباره مخالفت با برجام] باید به کار حساس اجرا و راستیآزمایی این توافق رو بیاوریم تا ایران نتواند به سلاح هستهای دست یابد. با این اقدامات، ما در جستوجوی یک جهان امنتر و امیدبخشتر، آخرین و تازهترین فصل رهبری آمریکا [در جهان] را خواهیم نوشت.»
گزارش فوق صرفاً مواضع آمریکاییها درباره برجام را پوشش میداد و برخی موضوعات مهم دیگر به دلیل محدودیت، در این مطلب گنجانده نشدهاند. از جمله این موضوعات، فشارهای صهیونیستها و باجدادنهای آمریکاییها به آنها به قیمت تضعیف برجام بوده است. همچنین تلاش شد تا اظهارات مقامات سابق آمریکایی و تحلیلهای رسانهای (حتی رسانههای آمریکایی) جز در موارد ضروری، پوشش داده نشود و صرفاً اقدامات و موضعگیریهای رسمی و متقن به اطلاع مخاطبان محترم برسد. توضیح لازم اینکه گاهی اظهارات مقامات کشورمان نیز لابهلای بندهای گزارش، یادآوری شده تا قولهای دولت درباره تعهدات آمریکا و عملکرد مسئولین در توبیخ واشینگتن به خاطر نقض تعهداتش قابلارزیابی باشد. محدودیت در حجم گزارشها ما را بر آن داشت تا در برخی موارد، ضمن ارائه خلاصهای از یک گزارش، امکان دسترسی به متن کامل آن را نیز در قالب پاورقی برای مخاطبان محترم فراهم نماییم.
[3] مقام آمریکایی: واشنگتن به دنبال اعمال فشار به ایران برای تغییر موضع در قبال حزبالله و حماس است لینک
[5] کری: کشورها بیصبرانه مشتاق تجارت با ایران هستند/زیر توافق بزنیم، بیاعتمادی ایران را ثابت کردهایم/تلاشمان را برای توقف حمایت از حزبالله، تشدید میکنیم لینک
[6] آمریکا قبل از اوباما نتوانسته بود برنامه هسته ای ایران را حتی کُند نماید/توافق «گزینهها» را از ما نمیگیرد لینک
[8] برخی مشکلات اصلی منطقه به واسطه تصمیمات نادرست عربستان به وجود میآید/زمان خوبی فرا رسیده تا ببینیم آمریکا صادق است یا خیر لینک
[9] نهادهای ایرانی در کنار پیگیری لغو تحریمهای نوشته شده لغو تحریمهای ناشی از فضای روانی و سیاسی را در دستور کار قرار دهند لینک
[12] احتمال مبادله جیسون رضائیان با زندانیان ایرانی/مردم ایران نگران دخالتهای آمریکا هستند ولی نباید در گذشته ماند لینک
[13] جان کری پیشبینی کرد: رئیسجمهور بعدی آمریکا نمیتواند زیر توافق بزند/اعراب و اسرائیل در نهضتی مشترک علیه ایران وارد شدهاند لینک
[14] وزیر دفاع سابق آمریکا بر لزوم همکاری اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل برای نظارت بر ایران تأکید کرد/گزینه نظامی علیه ایران باید همچنان حفظ شود لینک
[19] اگر اوباما بدون افشای توافق ایران و آژانس تحریمها را رفع کند، باید به دیوان عالی شکایت کرد لینک
[27] کلینتون: برجام بخشی از یک راهبرد بزرگتر در قبال ایران است/از اعتراضات در ایران حمایت خواهم کرد/باید برای مقابله با حزبالله ائتلاف کرد لینک