سرویس فرهنگ و هنر مشرق - ایران از زمان‌های دور سرزمین دانشمندانی است که در کنار ریاضیات و علوم طبیعی اهل فلسفه و عرفان و معرفت هم بوده‌اند.این نوابغ تاریخ ایران زمین در تمام طول عمر خود و دورانی که جهان درگیر جنگ‌های طولانی بوده، همواره سعی کرده‌اند در محیطی آرام به توسعه دانش خود بپردازند و البته در این میان عده‌ای جانشان را هم از دست داده‌اند. این قتل‌ها گاهی توسط حکام و گاهی هم توسط افرادی صورت می‌گرفته که به این بزرگان حسادت می‌کرده‌اند.
در دوران معاصر و با توسعه هنرهای نمایشی همواره ساختن بیوگرافی این دانشمندان از موضوعات مورد علاقه فیلمسازان ایرانی است و در مواردی همچون مولانا و ابن سینا این علاقه در کشورهای دیگر و هالیوود هم وجود دارد. علت این تمایل در نگاه اول زندگی دراماتیک عالمان ایرانی است. زیرا همان‌طور که گفته شد این افراد برخلاف بسیاری از دانشمندان اروپایی هم‌عصر خود هرگز روی آرامش و ثبات را ندیده‌اند و اگر این سکون اتفاق افتاده چنان به مدارج درخشانی رسیده‌اند که در سراسر دنیا شناخته شده‌اند. نردبام آسمان یکی از جدی‌‌ترین پروژه‌هایی است که در این سال‌ها درباره دانشمندان ایرانی تولید شده و به دلیل این که این منجم بزرگ برخلاف شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا یا مولانا کمتر شناخته شده است جذابیت فراوانی برای مخاطب به همراه دارد. البته باید به این نکته اذعان داشت که هنوز هم مجموعه ابن‌سینا ساخته زنده‌یاد کیهان رهگذر با آن موسیقی بی‌نظیر بهترین مجموعه‌ای است که در تلویزیون درباره دانشمندان ایران ساخته شده، اما نردبام آسمان هم در زمره آثاری قرار می‌گیرد که استاندارد بالایی در ساخت و قابلیت تماشای دوباره را دارد.
نردبام آسمان از همان عنوان خود که سعی کرده غلط مصطلح نردبان را اصلاح کند و از واژه درست نردبام استفاده کرده به دنبال این بوده است از تمام امکانات سینمایی خود برای سریال استفاده کند. این امکانات سینمایی به کارگردان و تهیه‌کننده باز‌می‌گردد که به آن خواهیم پرداخت، اما مسلما هرچه هست حاصل سریالی قابل دفاع در کارنامه فیلمسازی محمدحسین لطیفی است که تجربه در ژانرهای مختلف را دوست دارد. این مجموعه سال 1388 و ماه رمضان از تلویزیون پخش شد که در نوع خود اتفاق قابل تاملی است، زیرا در سال‌های گذشته تلویزیون برای باکس ماه رمضان عمدتا از سریال‌های کمدی و مذهبی استفاده کرده و تولید یک اثر تاریخی در نوع خود جالب است. این مجموعه در زمان پخش توانست نظرات بسیاری را به خود جلب کند که به عوامل آن خواهیم پرداخت.
غیاث‌الدین جمشید از کاشان تا سمرقند
غیاث‌الدین جمشید کاشانی متولد 790 هجری قمری در شهر کاشان فرزند پزشکی کاشانی به نام مسعود بوده است. دوران کودکی او با حمله تیمور مصادف می‌شود و پس از مرگ تیمور و آرامش نسبی جمشید شروع به پژوهش‌های ریاضی و البته نجوم می‌کند. از مهم‌‌ترین فعالیت‌های او در سال 808 و در هجده سالگی است که موفق می‌شود خسوف را رصد کند. در سال 816 کتاب خود به نام (زیج خاقانی) را به الغ بیگ نوه تیمور که در سمرقند به سر می‌برد، اهدا می‌کند و شگفت این‌که این امیرزاده جوان هشت سال بعد او را به دربار خود در سمرقند فرا می‌خواند و بسیار دیر متوجه نبوغ جمشید می‌شود. دانشمند جوان و جویای نام همراه دوست و همکارش معین به سمرقند می‌رود. در ابتدای ورود مورد توجه الغ بیگ که خود شیفته نجوم است قرار می‌گیرد و به سمت ریاست رصدخانه سمرقند محسوب می‌شود و بنای آن آغاز می‌شود. پس از مدتی و به رسم دربار تمام شاهان تاریخ ایران، داستان حسادت و ناجوانمردی با جمشید آغاز می‌شود و سرانجام او به دست ماموران داروغه و به روایتی با دستور خود الغ بیگ کشته می‌شود.
جمشید در عمر کوتاه 42 ساله خود خدمات بسیاری به علم ریاضیات در جهان و البته نجوم در ایران می‌کند، به گونه‌ای که چهار عمل اصلی در ریاضی به شیوه کنونی از کشفیات اوست و همچنین محاسبه عدد پی تا 16 رقم که تا 150 سال دست نخورده باقی می‌ماند. عمده این اطلاعات از آثار او و دو نامه مهم به پدر و مردم کاشان استخراج شده که در سریال نردبام آسمان با اندکی تغییر مورد استفاده قرار گرفته است. این دانشمند نابغه ایرانی یکی از ده‌ها دانشمندی است که در گمنامی و با تلاش خستگی‌ناپذیر به توسعه علمی ایران در زمان خود کمک‌های فراوانی کرده‌اند.
غیاث‌الدین جمشید از کاشان تا سمرقند
غیاث‌الدین جمشید کاشانی متولد 790 هجری قمری در شهر کاشان فرزند پزشکی کاشانی به نام مسعود بوده است. دوران کودکی او با حمله تیمور مصادف می‌شود و پس از مرگ تیمور و آرامش نسبی جمشید شروع به پژوهش‌های ریاضی و البته نجوم می‌کند. از مهم‌‌ترین فعالیت‌های او در سال 808 و در هجده سالگی است که موفق می‌شود خسوف را رصد کند. در سال 816 کتاب خود به نام (زیج خاقانی) را به الغ بیگ نوه تیمور که در سمرقند به سر می‌برد، اهدا می‌کند و شگفت این‌که این امیرزاده جوان هشت سال بعد او را به دربار خود در سمرقند فرا می‌خواند و بسیار دیر متوجه نبوغ جمشید می‌شود. دانشمند جوان و جویای نام همراه دوست و همکارش معین به سمرقند می‌رود. در ابتدای ورود مورد توجه الغ بیگ که خود شیفته نجوم است قرار می‌گیرد و به سمت ریاست رصدخانه سمرقند محسوب می‌شود و بنای آن آغاز می‌شود. پس از مدتی و به رسم دربار تمام شاهان تاریخ ایران، داستان حسادت و ناجوانمردی با جمشید آغاز می‌شود و سرانجام او به دست ماموران داروغه و به روایتی با دستور خود الغ بیگ کشته می‌شود.
جمشید در عمر کوتاه 42 ساله خود خدمات بسیاری به علم ریاضیات در جهان و البته نجوم در ایران می‌کند، به گونه‌ای که چهار عمل اصلی در ریاضی به شیوه کنونی از کشفیات اوست و همچنین محاسبه عدد پی تا 16 رقم که تا 150 سال دست نخورده باقی می‌ماند. عمده این اطلاعات از آثار او و دو نامه مهم به پدر و مردم کاشان استخراج شده که در سریال نردبام آسمان با اندکی تغییر مورد استفاده قرار گرفته است. این دانشمند نابغه ایرانی یکی از ده‌ها دانشمندی است که در گمنامی و با تلاش خستگی‌ناپذیر به توسعه علمی ایران در زمان خود کمک‌های فراوانی کرده‌اند.
نویسنده
حامد عنقا، نویسنده جوان نردبام آسمان سه اثر مهم در کارنامه تلویزیونی خود دارد. انقلاب زیبا، تنهایی لیلا و البته همین اثر مورد بحث که همگی در زمان ساخت مورد توجه قرار گرفته‌اند. مهم‌‌ترین ویژگی نردبام آسمان در حوزه متن تحقیق مفصل و جامع آن است که باعث شده با سریالی مواجه باشیم که مستندات تاریخی آن به غیر از بعضی ضروریات دراماتیک درست باشد. البته باید به این نکته توجه داشت که نردبام آسمان از آن دسته آثار تاریخی است که علاوه بر مستندات تاریخی، مباحث علمی فراوانی هم در درون خود دارد و همین مساله پژوهشی جداگانه می‌طلبد که در این سریال با مشاوره دکتر علی‌اکبر ولایتی انجام شده است.
متن نردبام آسمان که به عقیده نگارنده بهترین اثر عنقا در مقام نویسنده تاکنون است، اوج و فرودهای دراماتیک درستی دارد و عنصر جذابیت برای مخاطب را بخوبی رعایت می‌کند. شخصیت جمشید که تلفیقی از عرفان و ریاضی است در متن به شکلی حرفه‌ای طراحی شده و حتی الغ بیگ و اطرافیانش هم به همین شکل هستند، اما بدون شک پدر جمشید ازجمله کاراکترهایی است که در ذهن می‌ماند و رابطه عاطفی او با این پسر شیطان و بازیگوش به‌یاد‌ماندنی است.
کارگردان
بدون تعارفات مرسوم محمدحسین لطیفی، فیلمسازی است که در دهه 80 در اوج خود قرار داشت و البته در این سال‌ها در یک سیر نزولی قرار گرفته است. لطیفی با اولین سریال (کت جادویی) و دومین فیلم سینمایی کارنامه‌اش (عینک دودی) نشان داد فیلمسازی با استعداد و خوش قریحه است که می‌تواند در گونه‌های مختلف کارگردانی کند و البته بزرگ‌ترین ویژگی او خوش ساخت بودن آثارش است. او برای فیلم روز سوم از جشنواره فیلم فجر جایزه بهترین کارگردانی را دریافت کرده و در تلویزیون هم آثار موفقی همچون وفا، صاحبدلان و نردبام آسمان را در کارنامه دارد.
لطیفی در نردبام آسمان از شیوه‌های درست پیشبرد داستان به کمک یک متن قوی استفاده می‌کند و در بسیاری از سکانس‌ها به سینما نزدیک می‌شود. این نکته بخصوص در رنگ‌آمیزی و نورپردازی نمود بیشتری دارد. جذابیت بصری در کنار عناصر دراماتیک و البته قصه‌ای که به دلیل شخصیت‌پردازی جمشید جذابیت دارد، باعث می‌شود نردبام آسمان در کارنامه لطیفی اثری شاخص و ویژه باشد.
حامد عنقا، نویسنده جوان نردبام آسمان سه اثر مهم در کارنامه تلویزیونی خود دارد. انقلاب زیبا، تنهایی لیلا و البته همین اثر مورد بحث که همگی در زمان ساخت مورد توجه قرار گرفته‌اند. مهم‌‌ترین ویژگی نردبام آسمان در حوزه متن تحقیق مفصل و جامع آن است که باعث شده با سریالی مواجه باشیم که مستندات تاریخی آن به غیر از بعضی ضروریات دراماتیک درست باشد. البته باید به این نکته توجه داشت که نردبام آسمان از آن دسته آثار تاریخی است که علاوه بر مستندات تاریخی، مباحث علمی فراوانی هم در درون خود دارد و همین مساله پژوهشی جداگانه می‌طلبد که در این سریال با مشاوره دکتر علی‌اکبر ولایتی انجام شده است.
متن نردبام آسمان که به عقیده نگارنده بهترین اثر عنقا در مقام نویسنده تاکنون است، اوج و فرودهای دراماتیک درستی دارد و عنصر جذابیت برای مخاطب را بخوبی رعایت می‌کند. شخصیت جمشید که تلفیقی از عرفان و ریاضی است در متن به شکلی حرفه‌ای طراحی شده و حتی الغ بیگ و اطرافیانش هم به همین شکل هستند، اما بدون شک پدر جمشید ازجمله کاراکترهایی است که در ذهن می‌ماند و رابطه عاطفی او با این پسر شیطان و بازیگوش به‌یاد‌ماندنی است.
کارگردان
بدون تعارفات مرسوم محمدحسین لطیفی، فیلمسازی است که در دهه 80 در اوج خود قرار داشت و البته در این سال‌ها در یک سیر نزولی قرار گرفته است. لطیفی با اولین سریال (کت جادویی) و دومین فیلم سینمایی کارنامه‌اش (عینک دودی) نشان داد فیلمسازی با استعداد و خوش قریحه است که می‌تواند در گونه‌های مختلف کارگردانی کند و البته بزرگ‌ترین ویژگی او خوش ساخت بودن آثارش است. او برای فیلم روز سوم از جشنواره فیلم فجر جایزه بهترین کارگردانی را دریافت کرده و در تلویزیون هم آثار موفقی همچون وفا، صاحبدلان و نردبام آسمان را در کارنامه دارد.
لطیفی در نردبام آسمان از شیوه‌های درست پیشبرد داستان به کمک یک متن قوی استفاده می‌کند و در بسیاری از سکانس‌ها به سینما نزدیک می‌شود. این نکته بخصوص در رنگ‌آمیزی و نورپردازی نمود بیشتری دارد. جذابیت بصری در کنار عناصر دراماتیک و البته قصه‌ای که به دلیل شخصیت‌پردازی جمشید جذابیت دارد، باعث می‌شود نردبام آسمان در کارنامه لطیفی اثری شاخص و ویژه باشد.
طراحی صحنه و لباس
طراحی صحنه و لباس نردبام آسمان با توجه به لوکیشن‌هایی همچون رصدخانه نکته‌ای است که در این سریال به درستی اتفاق افتاده و جذاب است. این نکته درباره جلوه‌های ویژه کار که مربوط به علم نجوم و ستاره‌شناسی است هم در حد توان رعایت شده و مشخص است طراحی آن با تحقیق در سده‌های 7 و 8 هجری قمری اتفاق افتاده است.
ساخت سریال‌هایی بر مبنای بیوگرافی شخصیت‌های علمی علاوه بر جلوگیری از مصادره این دانشمندان توسط کشورهای همسایه می‌تواند نوعی قهرمان‌پردازی برای نسل جوان ایرانی باشد تا بدانند بسیاری از علومی که به ظاهر غربی به نظر می‌رسد مبنایی ایرانی و اسلامی دارد. این نکته درباره دانشمندی همچون غیاث‌الدین کاشانی بسیار به چشم می‌آید. جالب است در زمانی که اروپا در قرون وسطی و انگزیسیون به سر می‌برد دانشمندی از خاک ایران به پاسخ معادلات پیچیده ریاضی دست می‌یابد. دانشمندی که در پایان جانش را هم بر سر علم می‌گذارد،علمی که بسیاری از ریشه‌هایش را باید در همین آب و خاک جست‌وجو کنیم.
طراحی صحنه و لباس نردبام آسمان با توجه به لوکیشن‌هایی همچون رصدخانه نکته‌ای است که در این سریال به درستی اتفاق افتاده و جذاب است. این نکته درباره جلوه‌های ویژه کار که مربوط به علم نجوم و ستاره‌شناسی است هم در حد توان رعایت شده و مشخص است طراحی آن با تحقیق در سده‌های 7 و 8 هجری قمری اتفاق افتاده است.
ساخت سریال‌هایی بر مبنای بیوگرافی شخصیت‌های علمی علاوه بر جلوگیری از مصادره این دانشمندان توسط کشورهای همسایه می‌تواند نوعی قهرمان‌پردازی برای نسل جوان ایرانی باشد تا بدانند بسیاری از علومی که به ظاهر غربی به نظر می‌رسد مبنایی ایرانی و اسلامی دارد. این نکته درباره دانشمندی همچون غیاث‌الدین کاشانی بسیار به چشم می‌آید. جالب است در زمانی که اروپا در قرون وسطی و انگزیسیون به سر می‌برد دانشمندی از خاک ایران به پاسخ معادلات پیچیده ریاضی دست می‌یابد. دانشمندی که در پایان جانش را هم بر سر علم می‌گذارد،علمی که بسیاری از ریشه‌هایش را باید در همین آب و خاک جست‌وجو کنیم.
بازیگران پرخطر
انتخاب یک مجری تلویزیون با صدایی خاص برای نقش یک دانشمند ریاضیدان و منجم از آن دسته انتخاب‌هایی است که بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما محمدحسین لطیفی با خطرپذیری فوق‌العاده این نقش را به وحید جلیلوند می‌دهد که تا پیش از این سابقه بازیگری به این شکل ندارد و حالا قرار است نقش اول یک سریال پرخرج تاریخی برای ماه مبارک رمضان باشد. البته او در این نقش جواب اعتماد لطیفی را می‌دهد و بخوبی از عهده ایفای آن بر‌می‌آید، اما توجه به این نکته بسیار ضروری است که اساسا صدای خوب و ویژه از جنس دوبلورها و گویندگان تمام بازی یک فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و شاید به همین دلیل است که دوبلورها هرگز بازیگران ویژه‌ای نخواهند بود. نکته دوم می توان به دیالوگ‌های محاوره‌ای جمشید در مقابل دیالوگ‌هایی به سبک فیلم‌های تاریخی دیگر بازیگران اشاره کرد که یکدستی اثر را تا حدودی از بین برده است. برزو ارجمند، رحیم نوروزی، ویشکا آسایش، شبنم قلی‌خانی، فرهاد قائمیان و حسن پورشیرازی همگی بازی‌های روانی دارند و این از ویژگی‌های کارگردانی در دوره کاری موفق لطیفی است.
انتخاب یک مجری تلویزیون با صدایی خاص برای نقش یک دانشمند ریاضیدان و منجم از آن دسته انتخاب‌هایی است که بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما محمدحسین لطیفی با خطرپذیری فوق‌العاده این نقش را به وحید جلیلوند می‌دهد که تا پیش از این سابقه بازیگری به این شکل ندارد و حالا قرار است نقش اول یک سریال پرخرج تاریخی برای ماه مبارک رمضان باشد. البته او در این نقش جواب اعتماد لطیفی را می‌دهد و بخوبی از عهده ایفای آن بر‌می‌آید، اما توجه به این نکته بسیار ضروری است که اساسا صدای خوب و ویژه از جنس دوبلورها و گویندگان تمام بازی یک فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و شاید به همین دلیل است که دوبلورها هرگز بازیگران ویژه‌ای نخواهند بود. نکته دوم می توان به دیالوگ‌های محاوره‌ای جمشید در مقابل دیالوگ‌هایی به سبک فیلم‌های تاریخی دیگر بازیگران اشاره کرد که یکدستی اثر را تا حدودی از بین برده است. برزو ارجمند، رحیم نوروزی، ویشکا آسایش، شبنم قلی‌خانی، فرهاد قائمیان و حسن پورشیرازی همگی بازی‌های روانی دارند و این از ویژگی‌های کارگردانی در دوره کاری موفق لطیفی است.
