گذشتن از هفت‌خوان عضویت در این طرح بین‌المللی می‌تواند به تجربه علمی در یک اقدام بشردوستانه ختم شود، اما باید مشخص شود چه راهکاری برای الزام ایتر و اعضای آن به تعهدات‌شان وجود دارد.

سرویس جهان مشرق -شهریور سال جاری که علی اکبر صالحی در بلژیک به سر می برد، از تأیید شفاهی عضویت ایران در پروژه ایتر و نهایی شدن آن تا پایان سال خبر داد. حالا مدیر کل ایتر، "برنارد بیگوت" فرانسوی به تهران آمده تا برنامه ها را به پیش ببرد.

ایتر (ITER) مخفف رآکتور آزمایشی گرماهسته‌ای بین‌المللی است، پروژه‌ای که با عضویت 34 کشور (در کنار اتحادیه اروپا) از 31 سال پیش کار خود را شروع کرده و قرار است اولین رآکتور گرماهسته‌ای جهان را در جنوب فرانسه ایجاد نماید.

هدف از این پروژه بزرگ، استفاده از انرژی عظیم و تجدید‌پذیر گداخت هسته‌ای برای تولید برق است تا به تدریج با گسترش آن جهان از انرژی‌های آلوده‌کننده ویا تجدیدناپذیر بی‌نیاز شود. فیزیک پلاسما و هسته‌ای از جمله تخصص‌های متعددی است که به کار دانشمندان درگیر در این پروژه می‌آید.

پیشنهاد تأسیس چنین رآکتوری را اولین بار گورباچف رهبر شوروی سابق در نشست سران قدرت‌های جهان (1985-ژنو) به ریگان رئیس‌جمهور ایالات متحده ارائه داد. یک سال بعد توافقی میان دو کشور و ژاپن و اتحادیه اروپا بسته شد که به آغاز کار تحقیقاتی در 1988 انجامید.

چین و کره جنوبی در 2003 و هند در 2005 میلادی به گروه ایتر پیوستند و توافق نهایی که سازمانی با مسئولیت مشخص بین‌المللی را برای پیشبرد و بهره‌برداری از این پروژه تأسیس کرد در نوامبر 2006 میلادی در پاریس امضا شد. تا کنون نیمی از جمعیت جهان که به چهل زبان سخن می‌‌گویند و مجموع آنها 85% از تولید ناخالص داخلی را در اختیار دارند، در این پروژه درگیر شده‌اند. [1]

اما عضویت ایران به چه صورت خواهد بود؟ طبق اصل 6.1 از متن موافقت‌نامه، عضویت اعضای جدید منوط به اتفاق نظر نمایندگان اعضا در شورای ایتر است که دست‌کم 6 ماه پس از ارائه درخواست از سوی مدیر کل در این مورد تصمیم می‌‌گیرند. 

 

 

پیشنهاد ایتر را گورباچف در 1985 میلادی با ریگان مطرح کرد

پس از اجماع اعضا در شورا، عضو جدید باید بر مبنای اصل 23 و 12 متنی مبنی بر تعهدات خود به دفتر اسناد ایتر ارائه دهند تا یک ماه پس از آن، عضویت دولت جدید عملیاتی شود. جدا از این که موافقت برخی اعضا مانند ایالات متحده در شورا با عضویت ایران ممکن است خیلی دیر یا پس از التزام به شرط و شروط دوجانبه‌ای از سوی تهران باشد، متنی که دولت ایران باید به دفتر اسناد سازمان ایتر ارائه دهد، دو اصل مهم دارد:
 
* ایران امتیازات و مصونیت‌هایی را مرتبط با برنامه های ایتر برای اموال و دارایی‌های آن قائل می‌شود.
* دبیر کل و کارشناسان ایتر به علاوه نمایندگان تمام اعضا در قلمرو ایران از معافیت‌ها و مصونیت‌های مورد نیاز برای انجام برنامه های مرتبط با پروژه گداخت هسته‌ای بهره‌مند می‌شوند. 

با این شرایط شاید به نظر بسیاری بهتر باشد دولت ایران شرایطی را برای ورود دانشمندان و کارشناسان خارجی قرار دهد (مثلاً از ورود دانشمندان آمریکایی جلوگیری کند) یا بالکل مانع از آن شود، اما بعید است این اقدام چندان کارآمد باشد، زیرا ممکن است همکاری‌های علمی دیگر را (ازجمله در ساخت رآکتور اراک که نوبت اجرای تعهدات غربی‌ها فرارسیده) مختل کند یا علی‌رغم ممانعت از ورود آمریکاییان، کارشناسان سایر اعضای ایتر اطلاعات مورد نیاز نهادهای آمریکایی را جمع‌آوری کنند.

 

بنابر این شایر بهتر باشد به جای سیاست‌های انفعالی، عضویت فعال در دستور کار سازمان انرژی اتمی ایران قرار گیرد، یعنی پیش از تعهد به چنین مواردی از التزام طرف مقابل اطمینان حاصل شود و شرایط پایاپای برای همکاری تعریف شود تا نهایت بهره‌برداری علمی و مالی از این عضویت به عمل آید.

با توجه به مدیریت همکاری‌ها از سوی تیم مرکزی ایتر، دولت ایران باید در نظر گیرد ممکن است برنامه ها از سوی ایتر به گونه‌ای طراحی شود که پای دانشمندان غربی به ایران باز شود اما برنامه‌ای برای حضور دانشمندان ایرانی در کشورهای غربی به ویژه آمریکا در نظر گرفته نشود.

اگر قرار است بخشی از دانش هسته‌ای ایران به اشتراک گذاشته شود، سایر اعضای ایتر نیز باید دانش خود را در اختیار دانشمندان ایرانی قرار دهند و سازمان ایتر یا دول عضو به ویژه واشینگتن که در پذیرش نماینده ایران در سازمان ملل سوءسابقه و بدعهدی دارد، هیچ‌گونه ممانعتی برای فعالیت کارشناسان ایرانی در قلمرو خود ایجاد نکرده، مصونیت‌ها و امتیازات لازم را برای ایران فراهم کنند.

{$sepehr_media_1842479_400_300}
 
آقای صالحی. مراقب باشیم دوباره «شهریاری‌»ها را به پروژه‌های بین‌المللی معرفی نکنیم!
 
نمی‌توان منتظر احقاق حق ایران در صورتِ پیشآمد اختلافِ محتمل ماند و تضمین پایبندی طرف های مقابل را به آینده واگذار کرد؛ زیرا بر اساس اصل 25 از توافق‌نامه، حل هر گونه اختلافی میان اعضا یا میان اعضا با سازمان ایتر صرفاً به مذاکره و میانجیگری احاله داده شده است.

جدا از این هنوز تعهدات دیگری باقی مانده است. سرمایه این پروژه از طرف همه اعضا (اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا، هند، ژاپن، چین، روسیه و کره جنوبی) تأمین می‌شود و احتمالاً اعضای جدید نیز باید تعهدات مالی در قبال آن بپذیرند. هر یک از دول عضو، موظف است سازمان ویژه‌ای برای تحقیق و توسعه این پروژه تأسیس کند که اعضای آن از طریق نرم‌افزارهای طراحی مشترک سه‌بعدی، تشکیل تیم‌های مشترک در موضوعات ویژه و ویدئوکنفرانس با تیم مرکزی همکاری می‌کنند.

سازمان های بین‌المللی نیز دستی از دور بر آتش ایتر دارند. از سال 2010 میلادی تا کنون طی چند دور مذاکره میان کارشناسان ایتر و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برگزار شده و ضمن ارائه گزارش‌های مشترک، مدیر کل آژانس از مراحل ساخت رآکتور بازدید کرده است. 


 

توافق نهایی نوامبر 2006 میلادی در پاریس به امضا رسید

تا کنون طی چند دور مذاکره میان دول عضو، نقشه کامل ساخت و فازهای متعددِ بهره‌برداری از آن مورد توافق قرار گرفته و پیوستن اعضای جدید به این طرح، بیشتر با هدف تأمین مالی و استفاده از دانش هسته‌ای آن صورت می‌گیرد.

 مدیر پروژه، برنارد بیگوت، فیزیکدان فرانسوی است که آخرین بار در نشست کارشناسان در مه سال جاری از تأخیر در برنامه توافق‌شده (دست‌کم تا 2035 میلادی) و افزایش هزینه‌ها خبر داد. این اقدام ناامیدی‌هایی را از چگونگی تأمین مالی هزینه‌های فزاینده پروژه و امکان ناتمام‌ماندن آن در ضرب‌الاجل جدید، برانگیخته است [2]، در حالی که تنها توجیه رسمی در این زمینه، برآوردهای نادرست در ابتدا [3] و تغییرات جزئی در طرح بر اساس آزمون و خطا [4] طی سال‌های اجرا بوده است.

اگر ایران به این سازمان بپیوندد، اقدام خوبی برای همکاری علمی بین‌المللی انجام شده و شاید تجربیات ارزشمندی برای دانشمندان ایرانی به دست آید، اگر و تنها اگر در سیر همکاری‌ها صرفاً به تأسیس یک سازمان عریض و طویل دیگر، معرفی دانشمندان ایرانی به طرف های غربی و دراختیار قراردادن پول و دانش ایران اکتفا نشود .

در ادامه، تصاویری از عملیات احداث این نیروگاه را که از سال 2013 میلادی در زمینی به وسعت 42 هکتار در جنوب فرانسه آغاز شده، مشاهده می‌کنید.

{$sepehr_album_46477}
 


[1] https://www.iter.org/proj/Countries

[2] https://www.technologyreview.com/s/601388/why-the-worlds-largest-nuclear-fusion-project-may-never-succeed/

[3] https://www.iter.org/faq#collapsible_5

[4] http://phys.org/news/2015-05-star-power-iter-nuclear-fusion.html

 

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • انتشار یافته: 25
  • در انتظار بررسی: 0
  • غیر قابل انتشار: 0
  • ۱۳:۱۸ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    شما مطمئن باشید که صد در صد به معرفی دانشمندان ایرانی به طرف های غربی و دراختیار قراردادن پول و دانش ایران اکتفا خواهد شد!!!
  • علیرضا ۱۵:۰۸ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    به عنوان دانشجوی مهندسی هسته ای گرایش گداخت عرض میکنم برای پیوستن به ایتر باید یکی از این 2 مورد رو داشته باشیم: 1- فناوری بالا در زمینه های مورد نظر 2- پول زیاد در مورد اولی به جرأت میگم که ایران هیچ فناوری به درد بخوری در این زمینه ندارد. توکامک هایی که در سازمان و دانشگاه آزاد و اخیرا در امیرکبیر ساخته شده، به هیچ وجه ارزش کاری که بتونه باعث بشه که وارد ایتر بشیم رو نداره. البته کارهایی که در امیرکبیر صورت گرفته خوبه اما برای پیوستن به ایتر کافی نیست. البته اوایل دهه 70 بحث های گداختی در ایران شروع خوبی داشته اما به دلیل این که کار سالها دست آدمهای نااهلی در سازمان بوده، این شده که الان عقب هستیم. خیلی هم عقب به همین خاطر گول این حرفها رو نخورید. مورد دوم هم که خودتون میدونید. امیدوارم مشرق منتشر کنی
  • ۱۶:۴۶ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 2
    آخه ایران علمش کجا بود به اشتراک بگذاره؟؟؟؟؟؟؟؟ همین بوشهر رو روسا دارن افتتاح میکنن همین که ایران رو راه دادن باید جشن بگیریم ایران اصلا میتونه ایتر رو درست بنویسه؟
  • ۱۶:۵۴ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    تمام قراردادهای بین المللی برای ما چیزی جز تعهد اضافی نیست. فقط هزینه ما را افزایش می دهد.
  • دامغانی ۱۷:۰۰ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    باز هم نتایج کار بسیار دانشمندان خود را در اختیار خواهیم گذاشت در ازای تقریبا هیچ‌!؟
  • ۱۸:۰۵ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    توافقی است محرمانه با ایتر؟؟
  • ۲۰:۰۴ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    ایران؛ کلا" انرژی هسته ای که سالها توسط دولت های پیشین به خوبی پیش می رفت را در دولت تدبیر و امید به یک کاغذ پاره باخت؛ دیگر عضویت در چنین سازمانهایی که فقط خرج اضافی را پرداخت کند نه جنبه ی علمی دارد نه اقتصادی.
  • ۲۰:۱۳ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    هدف از این قراردادها شناسایی و جذب دانشمندان ما یا در صورت لزوم ترور آنها است
  • ۲۰:۱۴ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    باید همه تعهدات خارجی را یکجا لغو کنیم و ببینیم هر کدام چقدر برای ضرر داشته اند.
  • علی ۲۰:۵۵ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    علیرضا کاملاً صحیح گفته. من هم به عنوان یک فارغ‌التحصیل این رشته، با صراحت می‌توانم این مطلب را تأیید کنم.
  • ۲۱:۳۵ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 0
    همونطور که سزامی اطلاعات دانشمندان هسته ای رو لو داد، این ماجرا هم حتما دانشمندان گداخت و لیزرو پلاسما و... رو لو خواهد داد!
  • کارشناس گداخت ۲۳:۳۰ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
    0 3
    از ریس پژوهشگاه بپرسید چه بلائی سر طرح ملی گداخت اومده(آوردن)؟ و کارشناسان این طرح بعد از 5 سال آموزش چه جور دارن برای اخراج نشدن . . . . ایتر پیش کش . . .
  • ۰۱:۲۹ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    در جواب ناشناس. در این زمینه هیچ دانشمند قابل تروری نداریم. خیالتون راحت.
  • ناشناس ۰۲:۰۸ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    ناشناس 16:46 اگر ایران علم نداشت، میشه بفرمایید، چرا دانشمندان هسته ای ایران را ترور کردند؟ تو اصلاً میدونی ایران در تولیدعلم رتبه چندم دنیا را داره؟ از افتخارافرینی جوانان ایرانی در المپیادهای جهانی وجشنواره های جهانی اختراعات چیزی می دونی؟ جنابعالی بی سوادی خودتو به کل ایران تعمیم نده، همه که مثل تو نیستند، مشرق جان ، شما که چنین نظری را منتشر می کنی، لطفاً نظر منو هم منتشر کن.
  • ناشناس ۰۲:۱۶ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    جناب علیرضا ، درسته شما دانشجوی این رشته به ادعای خودت هستی ، ولی قطعاً کسانی هستند که سالها قبل در این رشته فارغ التحصیل شدندو سالها دارنددر ایران کار پزوهشی هستند وخیلی مسلط تر از شما هستند، یا علی آقا که ادعا می کنه، فارغ التحصیل این رشته است، به فرض که ادعای شما درست باشه، سطح علمی خودتونو را چطور می توانید اثبات کنید؟ یعنی شما که بالا بودن سطح علمی کشور را در این زمینه انکار می کنید، اصولاً صلاحیت این کار را دارید؟ مگر شما چقدر در این زمینه اشراف داریدکه به خودتون اجازه می دید، توانایی کشورتونو انکار کنید؟ دانشجو بودن دلیل منطقی برای این کار نیست ، تازه سطح علمی شما محل تردید است، حداقل اگر یکی از پژوهشگران برجسته کشور در این حوزه بودید، حرفتان قابل تامل بود.
  • ناشناس ۰۲:۲۶ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    ناشناس 16:46 وقتی ایران اورانیوم غنی می کرد، خواب بودی، وقتی غنی کردن بیست درصدی اورانیوم ، چنان باعث خشم دشمنان این کشور شد که اقدام به ترور دانشمندان هسته ای کشورمون کردند، خواب بودی؟!!! خبرنداری ایران یکی از صادر کنندگان عمده رادیودارو در دنیاست؟ خبرنداری آب سنگین تولیدایران را بهترین مراکز تحقیقاتی دنیا تایید کردند؟ مرکز غنی سازی نظنز را هم روسها ساختند!!!یا جوانان کشورمون ساختند؟ یو سی اف اصفهان را چطور؟ نکنه اونم روسها ساختند؟!!! نسل های مختلف سانتریفیوژ را چطور؟ چه کسانی ساختند؟ نکنه اونا را هم روسها ساختند؟!! فکر کردی همه مثل خودت بی سواد وبی هنرند؟ فقط زوم می کنی روی ساخت نیروگاه بوشهر که ما تجربه ای هم در ساختش نداشتیم وکشورهای سازنده نیروگاه هسته ای به اندازه انگشتان یک دست هم نیست(هر چند ایران داره روی ساخت نیروگاه هسته ای کوچک کار می کنه)، بعد کل دانش هسته ای ایرانو انکار می کنی؟!!!خجالت نمی کشی؟ حداقل از شهدای هسته ای خجالت بکش،قطعاتی در نیروگاه هسته ای بوشهر به کار گرفته شده که اگر می خواستیم بسازیم باید کارخانه ای در حد فولادمبارکه احداث می کردیم، به نظرت توجیه اقتصادی داشت؟ همه بدیهیات را باید برای امثال شما توضیح داد؟!!! مشرق تو که نظر یک فرد خود باخته را منتشر می کنی، لطفاً نظر من را هم منتشر کن.
  • ناشناس ۰۲:۳۲ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    1 0
    جناب علیرضا فکرکردی بگی، دانشجویی وچهارتا اصطلاح فنی بگی، می توانی توان علمی کشور را به چالش بکشی؟ صبر کن فارغ التحصیل بشی تا بیشتر اعتماد به نفس پیدا کنی برای زیز سوال بردن کشور مثل علی آقا که ادعا کرده فارغ التحصیل ای رشتس!!! جناب علیرضا به فرض هم که راست بگی، دانشجوی درجه چندمی؟ نکنه دانش هسته ای امثال تو از جناب دکتر صالحی بیشتره که به خودت اجازه می دی که توان علمی کشورتو را به چالش بکشی؟ جنابعالی در دانش گداخت هسته ای اصولاًچه جایگاهی داری که به خودت اجازه می دی ، دانش کشورتو زیر سوال ببری؟ مگه به کار کلیه مراکز تحقیقاتی کشور در این زمینه اشراف داری؟!!! مشرق ، شما که نظرات افراد خودباخته را منتشر می کنی ، نظر منو هم منتشر کن.
  • ۰۲:۴۱ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    احتیاط بکنیم بهتره
  • ۰۵:۱۴ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    قبل انقلاب که رابطه ایران با اسراییل و امریکا گل و بلبل بود حضور ایران در پروژه های بین المللی مشابه در آرژانتین اردن ژآپن و فرانسه حتی باعث نشد ایران در شکافت هم به جایی برسه و حتی برنامه دست یابی به بمب اتمی که قبل از انقلاب پی گیری می شد با کمک اسراییل عملا با فشار امریکا که با اعراب هم روابط زیادی داشت ناکام ماند چه رصد الان !!!...
  • ۰۵:۱۶ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    ایران در شکافت هم هنوز نتونسته یه راکتور تولید برق تجاری بسازه
  • ۰۵:۱۷ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    ایران در شکافت هم هنوز نتونسته یه راکتور تولید برق تجاری بسازه
  • ۰۸:۲۳ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    هدف شناسایی دانشمندان و شناخت ظرفیت های علمی ایران هدف اصلی فراموش کردن برجام و خسارت آن با استفاده از این قرار دادهای مضحک جاسوسی
  • علیرضا ۱۶:۲۲ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    در جواب همه دوستان که بنده رو نواختن. اول اینکه محض اطلاع دوستان همیشه د صحنه، مقطع تحصیلی مهندسی هسته ای برای ارشده. دوم اینکه برای تز ارشد با اعجوبه های سازمان و ... سروکله زدیم. تز بنده هم در مورد یه طراحی کوچیک از دستگاه های مورد استفاده در ایتر بوده. به همین خاطر با همه این دوستان سروکله زدم و میدونم واقعا در چه سطحی هستیم. دکتر صالحی هم که میگید کم سوتی ندادن. هنوز یادم نمیره در کنفرانس پلاسمای دانشگاه شهید بهشتی گفتن 6 ماه دیگه برق گداخت وارد مدار میشه. منکر دستاوردهای سایر حوزه ها نیستم و اونها رو قبول دارم. اما در گداخت هسته ای چیز به درد بخوری نداریم.
  • ناشناس ۲۰:۱۹ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۷
    0 0
    جناب ناشناس 1:29 در زمینه دانش هسته ای هم امثال شما چنین ادعایی داشتید، ولی همگان دیدند که دانشمندان ما ترور شدند، مگه شما نسبت به این علم اشراف داری که میگی دانشمند قابل تروری نداریم؟ نکنه ارزیابی سطح علمی دانشمندان هسته ای با شماست؟!!!!!
  • ناشناس ۰۶:۵۹ - ۱۳۹۵/۰۸/۱۹
    1 0
    جناب علیرضا، شما از نظر علمی هم سطح جناب دکتر صالحی هستی که از لفظ توهین آمیز سوتی هم استفاده می کنی؟!!!جناب دکتر صالحی چهل سال است عضو هیئت علمی هستند، آن وقت شما که هنوز هم فارغ التحصیل نشدی، میگویی در حوزه گداخت چیز به درد بخوری نداریم؟!!!از کجا می دونی؟ مگه به کار همه مراکز پژوهشی کشور در این زمینه اشراف داری؟!!! اگر دانش بالایی در این زمینه نداشتیم، خیلی طبیعی و بدیهی بود که دست اندرکاران ایتر، انگیزه ای برای همکاری با ما نداشتند.

این مطالب را از دست ندهید....

فیلم برگزیده

برگزیده ورزشی

برگزیده عکس