گرچه با ظهور کانال‌ها تا حد زیادی وبسایت های خبری با ریزش مخاطب مواجه شده‌اند و سرعت کار بالا رفته، اما نبود تمرکز، نبود تشکیلات محسوس، نامشخص بودن مسوولیت ها و عدم الزام به ذکر منابع و مستندات در انتشار اخبار (عموماً اخبار داغ و ملتهب) می‌تواند به شمشیری در دست زنگی مست تبدیل و برای پروژه‌های خطرناک مهندسی اجتماعی به کار گرفته شود.[1]

آن چه در پی می‌آید تحلیل محتوای دست کم سه کانال تلگرامی در ماه گذشته است، سه کانالی که توانسته‌اند در فضای تلگرامی نام و عنوان و مخاطبی برای خود دست و پا کنند و به خوراک دهنده کانال‌ها و حتی سایت‌های خبری تبدیل شوند. این سه کانال از این قرار هستند: «آمدنیوز»، «مملکته» و «وحید آنلاین»

********

آمد نیوز

کانال آمد نیوز، یک کانال خبری نسبتاً تازه وارد به فضای تلگرامی است. نوع خبرها و نوع اسنادی که توسط آن انتشار می‌یابد، به وضوح نشان می‌دهد که فراتر از یک کانال خبری ساده است و طراحی نسبتاً پیچیده‌تری پشت آن قرار دارد. مع الاسف به نظر می‌رسد که که این کانال خبری ضدانقلاب، دارای دسترسی‌هایی به درون حاکمیت هم هست و اصطلاحاً از «باگ‌های امنیتی» درون نظام استفاده می‌کند. در ماه اکتبر، یعنی ماهی که گذشت، می‌توان خطوط اصلی زیر را در اخبار و گزارش‌های این کانال برجسته کرد:

* پوشش پرونده واگذاری‌های املاک در شهرداری و شورای شهر تهران

* پوشش پرونده سعید طوسی، قاری قرآن متهم به ارتکاب افعال غیراخلاقی

* پوشش طرفداران محمدرضا طاهری، سرحلقه مکتب موسوم به «عرفان حلقه»

* پوشش اخبار قومیتی

* پوشش گسترده مراسم زادروز کوروش در پاسارگاد

آن چه که نام آمدنیوز را بر سر زبان‌ها انداخت، انتشار اسناد و پوشش گسترده واگذاری‌ها در شهرداری و شورای شهر بود. این کانال توانست این گونه، هم نام خود را مطرح کند و هم وجهه یک «افشاگر» ضد فساد را برای خود ایجاد کند؛ اما توجه به برخی اخباری که لا به لای خبرهای پر سرو صدایی چون املاک شهرداری و سعید طوسی منتشر می‌کند، نشان می‌دهد که اهدافی خطرناک‌تر در پس ذهن گردانندگان آن وجود دارد.[2]

یکی از این موارد خطرناک، مطرح کردن بحث‌های قومیتی در لابه لای خبرهاست. به این نمونه توجه کنید:

رغد سواری، کودک سه ساله با شلیک مستقیم نیروهای امنیتی در «کوی علوی» شهر اهواز جان خود را از دست داد، طی این حادثه مادر این کودک نیز به شدت زخمی شد.

شب گذشته سوم آبان‌ماه ۹۵، در اثر شلیک مستقیم نیروهای امنیتی به خودرویی حامل یک خانواده، دختربچه سه ساله‌ای به نام «رغد سواری فرزند عباس» در جا کشته شد و مادرش نیز به شدت زخمی شد.

یک منبع نزدیک به خانواده سواری با اعلام این خبر توضیح داد: «دیشب ساعت ۲۲: ۰۰ در کوی علوی اهواز، ماشین نیروهای امنیتی با خودرویی دارای پلاک نظامی به طرف ماشین این خانواده تیراندازی نمودند که متاسفانه دختر ۳ ساله‌شان مورد اصابت گلوله قرار گرفت و در همان لحظه جان سپرد و مادرش به شدت زخمی شد و در حال حاضر در بیمارستان گلستان اهواز بستری است.»

 

یا نمونه دیگر:

مسعود رئیسی- بیست و یک صیاد و ملوان اهل استان بلوچستان که حدود دو سال پیش توسط دزدان دریایی سومالی در آبهای سواحل آن کشور گروگان گرفته شده‌اند همچنان در اسارت هستند و بسیاری هم کشته شده‌اند اما هیچ ارگان و نهادی از دولت نیز هیچ اقدامی جهت آزادی آنها انجام نمی‌دهد.

این در صورتی هست که خانواده‌های داغدار این صیادان که برای حل مشکل به نهادهایی که مراجعه کرده‌اند پاسخی جز «این مشکل هیچ ربطی به ما ندارد»؛ مواجه نشده‌اند.

آخرین تماسی هم که این صیادان بلوچ دربند با خانوادهٔ خود داشته‌اند حاکی از مطالبهٔ ۱۵۰ هزار دلار در مقابل آزادی‌شان بوده است. خانواده‌های این صیادان بلوچ از قشر ضعیف از لحاظ مالی بوده و متاسفانه اکنون با چالش‌های سختی در زندگی مواجه هستند.

خطی که چنین خبری لا به لای پوشش اخبار جمع شدن گروهی از مردم در آرامگاه کوروش در پاسارگاد دنبال می‌کند، چیست؟ آیا جز این است که با برجسته کردن «ملوانان بلوچ» و «عدم پیگیری مسوولان» قصد تبلیغ این نکته هست که نظام هیچ اهمیتی برای اقلیت‌های قومی و مذهبی قائل نیست؟ آیا این چیزی جز ریختن نفت بر آتش مجادلات قومی، با تبعات امنیتی خطرناک است؟

خط دیگری که آمدنیوز به طور مداوم در لا به لای اخبار پرونده‌های پر سر و صدا مطرح می‌کند، مساله «محمدرضا طاهری»، مرشد گروه موسوم به «عرفان حلقه» و تحرکات طرفداران او در مقابل بیمارستان بقیه الله (وابسته به یک نهاد نظامی) است.

طاهری، به دلیل داشتن افکار انحرافی و تلاش در ایجاد انحراف عقیدتی، چند سالی است که در زندان به سر می‌برد. او به صراحت در جلسات خود باورها و اعتقادات دینی شیعیان را به تمسخر می‌گرفت و حتی فایل صوتی از او منتشر شده که آشکارا حضرت ولی عصر (عج) را به تمسخر می‌گیرد.

طاهری با ترکیب پاره‌ای از معتقدات زردشتی، شیعی، مسیحی و عرفان‌های شرقی، مکتبی التقاطی ایجاد کرده که مع الاسف، به خاطر غفلت مسوولان فرهنگی، توانست هواداران و مریدانی هم برای خود دست و پا کند. ضربه‌ای که طاهری داشت با افکار و اقدامات خود به باورهای دینی می‌زد، آن قدر خطرناک و عمیق تشخیص داده شد که برای او حکم اعدام صادر گردید.

حال آمدنیوز، به بهانه پوشش تجمع شماری از طرفداران این موجود مرموز و خطرناک، جلوی بیمارستان بقیه الله، محل بستری او، قصد دارد نام و عقاید او را احیاء کند. هدف چیست؟ آیا جز این است که آمدنیوز به دنبال «بدل سازی» اعتقادی در جامعه (به ویژه جوانان طبقه متوسط شهرهای بزرگ که کاربران اصلی تلگرام هم هستند) و سست کردن اعتقادات نسبت به روحانیت و حکومت دینی است؟

البته درباره برجسته کردن طاهری و طرفدارانش، باز هم غیرمستقیم پای همان «نیروی امنیتی، با ماشین پلاک نظامی» وسط می‌آید، چرا که مسوولیت رسیدگی به پرونده «عرفان حلقه» هم همان سازمان اطلاعاتی است!

وقتی این موارد را در کنار هدایت و پوشش گسترده تجمع در آرامگاه کوروش، از چند روز مانده به این مناسبت، قرار می‌دهیم، آن طرح «بدل سازی» بیشتر رخ می‌نماید. در واقع اهالی آمد نیوز قصد دارند با برجسته کردن «مرجعیت‌های» فکری و اعتقادی گوناگون، از هر سنخی و هر اندازه بی‌ربط با هم، مساله مرجعیت روحانیون و بحث «ولایت» را کم رنگ‌تر کنند که هدف غایی آن چیزی جز تلاش برای تخریب جایگاه رهبری جمهوری اسلامی، از وجه رهبری دینی جامعه نیست.

برجسته کردن بحث فتنه و فتنه گران، با مطرح کردن مسایلی همچون «رفع حصر»، دفاع از مجرم امنیتی همچون «نرگس محمدی»، مطرح کردن نام رییس دولت اصلاحات به بهانه سالروز وفات آیت الله روح الله خاتمی، مساله مرگ «ستار بهشتی»، دفاع از شاعری به اسم «محدرضا مهدوی فر» که با سرودن شعری بسیار هتاکانه به نام «الفبا»، کل مبانی و ارکان نظام را زیر سؤال برده است، از دیگر سرفصل‌های کاری آمدنیوز در ماه گذشته است.

نکته دیگری که متاسفانه در عملکرد این کانال خبری جلوه نمایی می‌کند، عدم پوشش اخبار ضد دولت در این کانال است که متاسفانه شائبه‌هایی ... را افزایش می‌دهد.[5]

اما از آن مهم‌تر، دفاع از دولت با سعی در رفع و رجوع پرونده کرسنت است. «پرونده کرسنت» با ضرر دست کم 18 میلیارد دلاری که به کشور تحمیل کرد، یکی از اصلی‌ترین انتقادات به عملکرد بخشی از مجموعه دولت، به ویژه وزارت نفت است.

آمدنیوز با بازنشر مقاله‌ای با عنوان «کرسنتی که منتقدان (دولت) به عنوان کارت برنده از آن یاد می‌کنند»، با مطرح کردن یک منطق قجری و ساده لوحانه، با ادعای ترش بودن گاز میادین گازی ما در جنوب، سعی دارد که قرارداد خسارت بار و پرهزینه کرسنت را یک قرارداد کاملاً منطقی و عین «منفعت ملی» جلوه دهد. جالب این جاست که حتی خود افرادی که در وزارت نفت مسوول انعقاد این قرارداد بودند (و متاسفانه هنوز هم در سطوح مدیریتی بالا حضور دارند) هیچ گاه چنین ادعایی برای دفاع از خود مطرح نکرده‌اند.

********

کانال «مملکته»

کانال مملکته، در بین سه کانالی که در این جا مطرح می‌شود، بیشترین عضو را دارد و به دلیل لحن و بیان طنز خود، از ضریب نفوذ و گستردگی بیشتری برخوردار است. شعار این کانال تلگرامی این است: مملکت از نگاه طنز.

اما کانالی که کار خود را با این فضا شروع کرد، اکنون به صراحت و تمام قد، کمر به ضربه زدن به اعتقادات مردم ایران بسته است. از نظر حجم و صراحت هتاکی‌های اعتقادی، هیچ یک از کانال‌های فراگیر و مطرح تلگرامی به پای «مملکته نمی‌رسد. در بررسی محتوای این کانال در ماه اکتبر که مقارن با ایام عزاداری دهه اول محرم بود، آشکارا و مکرر، حرمت شکنی اعتقادی، در قالب طنز و شوخی جلوه گر می‌شود:

تمسخر عاشورا و اعتقادات شیعی

کانال مملکته با استفاده از تقارن بازی فوتبال مقدماتی جام جهانی بین ایران و کره جنوبی در شب تاسوعای حسینی، نهایت عقده گشایی را با یکی از مبانی تفکرات شیعه انجام داد. در ادامه با عذرخواهی از ساحت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و متدینین، شماری از این حرمت شکنی‌ها را جهت روشنگری منتشر می‌کنیم

مقایسه پرچم عزای حسینی با پرچم داعش

* باید 2 ساعت بشینن کره‌ای‌ها رو توجیه کنن که فرق این پرچم‌ها با پرچم داعش چیه که تو استادیوم نصب شده

 

تمسخر یک دست سیاهپوش شدن یکصدهزار تماشاگر بازی ایران و کره جنوبی

مسخره کردن بازیکنان کره در حال بستن بازوبند مشکی در احترام به عزاداری حسینی

از قیافه‌اش مشخصه داره تو دلش میگه 시적 무엇 처분 좌석 یعنی عجب وضع ...

تمسخر مراسم شیرخوارگان حسینی با توصیف آن با عنوان «شیوه‌های جدید کودک‌آزاری» یا «سادیسم بدون شرح!»

* اگه یه نفر هدف از پوشوندن لباس عربی به نوزاد و فلسفه برگزاری «همایش شیرخوارگان حسینی» رو برای من روشن کنه، قول میدم روزی 3 وعده قمه بزنم.

تمسخر اسارت خاندان امام حسین به دست یزیدیان

* حالا که قراره فضای بازی عاشورایی بشه، بازیکن‌های کره با زن و بچه بیان که بعد از باخت به اسارت ببریمشون ...

* از اینا بعید نیست یه وقت دیدی برق استادیوم قطع کردن هیئت را انداختند

* آب معدنی را به روی کره‌ای‌ها ببندید فضای استادیوم باید عاشورایی باشد

مسخره کردن عزاداری در تورونتوی کانادا و «دلقک بازی» نامیدن آن

* فیلم عاشورا در تورنتو رو می‌دیدم. عجب سیرکی! کانادایی‌های بدبخت انگار مشکلِ دلقک کم داشتن، حالا باید با دلقک‌های ایرانی هم سروکله بزنن.

انتشار فراخوان ضد انقلاب در تورنتو برای بر هم زدن مراسم عزاداری

* شایعه شده امشب روی #ماه یا حسین حک شده. من دیگه #حرفی ندارم

* نذری هم می‌دادن

* از اردبیل که به ماه نگاه کنی توش نوشته یا ابوالفضل.

* در پی اختلافات بوجود آمده، اداره ثبت اسناد و املاک #ماه، نسبت به مالکیت شرکاء اعلان نظر کرد

* دهه هفتادی‌ها و دهه‌هشتادی‌ها شاید یادشون نیاد، ولی ما بچه بودیم، عکس امام رو توی ماه می‌دیدیم... گفتم فکر نکنید یک وقت چیز جدیدی دیدید

* توی کهکشان راه شیری هر وقت سیاره‌ها حوصلشون سر میره به هم میگن: ماهو بگیر ببینیم چی داره

این‌ها تنها گوشه‌هایی از هتاکی‌های این کانال فقط درباره این موضوع بود. ولی جالب بود که «مملکته» که تا روز قبل همه چیز را درباره محرم به تمسخر می‌گرفت، با فرارسیدن عاشورای حسینی، به ناگاه مدافع عاشورا شد و با مقایسه عاشورای امام حسین (ع) و یارانش در کربلای سال 61 هجری و عاشورای سال 88 و شبیه سازی نظام جمهوری اسلامی با اشقیاء کربلا، هتاکی‌ها را متوجه نظام و مردم ولایتمدار کرد و به تبلیغ فتنه پرداخت:

* عاشورا یعنی اون روز، کربلا یعنی میدون ولیعصر، اسب یزید یعنی ماشین انتظامی با اون گارد جلوش

* (نشان دادن عکسی از نیروهای امنیتی کشور در روز عاشورای 88) با این تیتر: " و سپاه عمر سعد را 8000 سوار بود."

 

* کل یوم عاشورا، کل ارض کربلا- ظهر عاشورا، تهران،1388

و جالب این که دو روز قبل‌تر، یعنی برای بازی ایران-کره جنوبی، این خط‌دهی صورت می‌گرفت که در ورزشگاه شعار «یا حسین-میرحسین» سرداده شود.

اما هتاکی و قبح شکنی این کانال نسبت به معتقدات مذهبی به همین جا ختم نمی‌شود. مثلاً تبلیغ کمپین «نه به حجاب اجباری»، یکی دیگر از سرفصل‌های این کانال در ماه گذشته بوده است.

اما کانال «مملکته»، سردمدار تبدیل تجمع در آرامگاه کوروش، به یک تجمع سیاسی بود. ادمین‌های این کانال، این کار را از طریق به اشتراک گذاشتن پست‌هایی چون «پوشش لحظه به لحظه حضور مردم در پاسارگاد» و «ترافیک به سمت پاسارگاد»، «زنده از پاسارگاد: روز غیررسمی کوروش» و شعارهایی از قبیل «کوروش پدر ماست- ایران وطن ماست»، «آزادی اندیشه- با ریش و پشم نمی شه» و «ما آریایی هستیم- عرب نمی‌پرستیم» پیش می‌بردند.

حمایت از نویسنده‌ای به اسم «گلرخ ابراهیمی» که قهرمان داستانش، قرآن را به آتش می‌کشد و ایجاد کمپینی برای آزادی او و همسرش، «آرش صادقی» یکی دیگر از اقدامات ضد اعتقادی این کانال است.

********

وحید آنلاین

«وحید آنلاین» را می‌توان نسخه دیگری از مملکته دانست، با این تفاوت که ضریب نفوذ و شناخته شدگی آن به دلیل کم‌تر بودن وجه طنز، از مملکته کم‌تر است اما ؛ اما در صراحت و وقاحت در پرده دری و حرمت شکنی هیچ چیز کم‌تر از آن ندارد. در زیر با ذکر سرفصل‌های آن در ماه گذشته، باز هم با عذرخواهی از مخاطبان، مصادیقی از این کانال تلگرامی را می‌آوریم:

- تمسخر علمای دینی به دلیل دغدغه‌های این بزرگواران برای برگزاری کنسرت در شهرهای مقدس قم و مشهد. سیبل این هجمه‌ها متوجه حضرت آیت الله صافی گلپایگانی بود که به دلیل محتوای به شدت توهین آمیز پست‌های این کانال از ذکر مصادیق معذوریم.

- تمسخر و توهین به حجاب در قالب «کمپین نه به حجاب اجباری» و پوشش گسترده تحریم مسابقات شطرنج بانوان جهان در تهران به دلیل الزام به رعایت حجاب.

- تمسخر مفهوم «دعا» و «شفاء» با انتشار فیلمی از دعاخوانی آیت الله حسن زاده آملی بر یک بطری آب.

- تمسخر مسوولان ایرانی برای دغدغه مندی برای حفظ شعایر عاشورایی در مسابقه فوتبال ایران و کره. برای نمونه، «مهدی تاج»، رییس فدراسیون فوتبال، به دلیل این که گفت "حتی با قبول جریمه‌های کنفدراسیون، پای استفاده از نمادهای عاشورایی در ورزشگاه می‌ایستد"، مورد حملات شدید این کانال قرار گرفت. به یک نمونه توجه کنید:

بین دو نیمه ایران و کره چند نفر بیاریم قمه زنی کنند. کره‌ای‌ها ببینن، توی زمین نمیان. هم بازی رو سه هیچ می‌بریم، هم عزاداری انجام شده.

- ترویج شادی برای فوتبال به رغم تقارن با ایام عزاداری با استفاده از ادبیاتی مانند این: " اون طبل شادانه رو بیارین، شهر باید به من فوتبالی عادت بکنه". (این کانال با دستمایه قرار دادن شعار برخی متدینین مبنی بر این که «شهر باید به من هیاتی عادت بکند»، شعایر محرم را مورد تمسخر قرار می‌داد.)

حتی کار به جایی می‌رسد که این کانال برای حضور «آتئیست ها» و «آگنوستیک ها» در ورزشگاه آزادی برای مسابقه ایران و کره آگهی می‌دهد:

اعلام آمادگی #آتئیست ها و #آگنوستیک های ایران برای حضور حماسی در بازی #ایران_کره‌جنوبی[6]

استناد به اظهارات توهین آمیز یک مقام سعودی، برای تحقیر ملت ایران

وزیر خارجه عربستان میگه ایران کشوریه که جوانانش بیکار و سرانش دزدن. خیلی هم عجیبه، داره درست می گه، هم داره تحقیر می کنه هم توهینی نکرده.

استناد به حضور محمود عباس، رییس حکومت خودگردان فلسطین در مراسم دفن شیمون پرز و زیر سؤال بردن موضع ضد اسراییلی ایران.

زیر سؤال بردن نص صریح شرع در زمینه دیه زن و مرد

یک وکیل: "درقانون جدید مجازات دیه زن و مرد مساویست. با این تفاوت که نصف دیه زن را صندوق خسارتهای بدنی می‌دهد و نصف دیگر را قاتل #حقوقیار"[7]

درواقع چیزی که برابر شده «خسارت پرداختی» است؛ یعنی «مبلغی که خسارت‌دیده دریافت می‌کند» اگرنه از نظر شرع #دیه #زنان همچنان نصف دیه مردانه و به همین دلیل اون تفاوت مبلغ رو از کسی که خسارت‌زده نمی‌گیرند.

تمسخر تاریخ هجری

"#عربستان سرزمین تولد #اسلام تقویم خودش رو میلادی کرد. بزنید تو سر خودتون مسلمونا! #محرم"[8]

"عربستان هم از امروز به تقویم میلادی رو آورد. از حالا دیگر احتمالاً تنها کارکرد تقویم هجری قمری، اعلام روزانه در ابتدای اخبار صدا و سیماست!"[9]

تمسخر شدید فرهنگ عاشورا

"اگر فضای استادیوم خوب عاشورایی بشه ممکنه کاپیتان کره شکل #حر توبه کنه بیاد سمت تیم ما."[10]

تبلیغ همه جانبه «همجنس بازی» برای قبح شکنی و عادی سازی:

"امروز روز مبارزه با #همجنسگراهراسی و #ترنس‌هراسی است. ۲۶ سال پیش توی این روز سازمان بهداشت جهانی #همجنسگرایی رو از فهرست بیماری‌هاش خارج کرد"

تبلیغ بهایی‌گری

"بولدوزر انداختن به قبرستان بهایی‌ها از ابتکارات شیعه است. در حالیکه عربستان وهابی در مورد بقیع رافضی هرگز چنین نکرده "[11]

"کلی دوست #بهایی دارم که اصلنم ضاله نیستن خیلی هم بچه‌های خوبی هستن. #اجتناب نمی‌کنم؛ دم #فائزه_هاشمی هم گرم! حقوق شهروندی کو پس؟"[12]

********

این‌ها تنها گوشه‌هایی از برنامه خزنده‌ای است که تحت قالب گردش آزاد اطلاعات و فناوری‌های ارتباطی، اعتقادات و باورهای جامعه را هدف گرفته‌اند و بی شک محصول یک طرح و برنامه دقیق و پیچیده رسانه‌ای - تبلیغاتی هستند که قصد دارند، جامعه مسلمان ایران را از درون و به مرور استحاله کنند.

متأسفانه کوتاهی نهادهای مسؤول اعم از نیروهای امنیتی، دولتی‌ها و شوراهای عالی مربوط به موضوعات فضای مجازی و فرهنگی جامعه، باعث شده است از یک سو، انحرافات در جامعه گسترش پیدا کند و از سوی دیگر، هیچ پادزهر یا اقدام ایجابی و حتی سلبی برای مقابله، صورت نمی‌پذیرد و هرازگاهی از این و آن این صدا بلند می‌شود که به دنبال ارزان کردن قیمت اینترنت هستیم و هیچ کس به فکر امن کردن فضای اینترنت نیست یا اصلا فهمی برای مقابله با خطرات شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های موبایلی وجود ندارد و تا کارد این شبکه‌ها به استخوان اعتقادات و ارزش‌های جامعه اسلامی نرسد، مقامات ذیربط (که از قضا گاهی خود نیز برای مقاصد سیاسی درگیر این جریانات می‌شوند) جسارت اقدام و عمل را ندارند!