وعده‌های مکرر سیف درباره ارز تک نرخی
اولین بار ولی الله سیف در آبان ماه 92 و در نخستین اظهار نظر خود اعلام کرد که ارز را تا نیمه دوم سال 93 تک نرخی خواهد کرد. با آغاز سال 93 رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد برای تک نرخی شدن ارز منتظر به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای است و این بار نیمه دوم سال 94 را زمان تک نرخی شدن ارز اعلام کرد.
اما سال 94 هم از راه رسید و اتفاقا توافق برجام در چهارمین ماه این سال منعقد شد ولی بازهم خبری از تک نرخی شدن ارز نشد. این بار سیف در مصاحبه ای که در نیمه دوم سال انجام داد اعلام کرد که به دلیل رفع نشدن کامل تحریمهای بانکی باید تک نرخی کردن ارز را تا نیمه دوم سال 95 به تاخیر انداخت.
اما با آغاز امروز 62 روز از نیمه دوم سال 95 هم می‌گذرد و مسئولان بانک مرکزی برای چندمین بار به وعده خود برای تک نرخی کردن ارز عمل نکردند. چند روز قبل پیمان قربانی معاون اقتصادی بانک مرکزی بار دیگر با تاکید بر رفع نشدن تحریمهای بانکی اعلام کرد که فعلا امکان تک نرخی شدن ارز فراهم نیست!
شاید این سخنان قربانی در پاسخ به میرشجاعیان معاون وزیر اقتصاد بود که هفته گذشته زمان تک نرخی شدن ارز را زمستان 96 دانسته بود. به این ترتیب به نظر می رسد که تک نرخی شدن ارز به عمر دولت حسن روحانی قد ندهد و آنها فعلا تصمیم دارند برای چهارمین بار درباره تک نرخی شدن ارز فقط به مردم "وعده و وعید" بدهند.
دولت‌های قبل با وعده ارز تک نرخی چه کردند؟
اما دولت حسن روحانی اولین دولتی نبود که وعده تک نرخی شدن ارز را داده بود. این وعده یک بار در سالهای فعالیت دولت سازندگی به مردم و فعالان اقتصادی داده شده و اتفاقا در آن برهه این اتفاق با شکست رو به رو شد. اما دولت اصلاحات وقتی این وعده را داد موفق شد آن را محقق کند. با این وجود تشدید تحریمهای ناجوانمردانه در دولت گذشته بار دیگر شرایطی را ایجاد کرد که ارز در دولت قبل دو نرخی شود. اما اکنون دولت یازدهم چهار بار در زمانهای مختلف به مردم وعده داده که ارز را تک نرخی کند که به سه تای آنها عمل نکرده است!
چه گروهی در دولت جلوی تک نرخی شدن ارز را گرفته است؟
اما سوال اینجاست که چه عاملی دولتمردان و مسئولان بانک مرکزی را در عمل به وعده خود در خصوص تک نرخی کردن ارز ناکام گذاشته است؟ شاید پاسخ این سوال را باید در گزارش چند ماه قبل موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی جستجو کرد. موسسه‌ای به ریاست مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس جمهور که پیشنهاد افزایش قیمت ارز را به دولت داده بود. آنها معتقد بودند که تنها راه تک نرخی کردن ارز افزایش قیمت آن است. این اظهار نظر موسسه نیاوران بلافاصله با واکنش اقتصاددانان رو به رو شد و در نهایت هم این موسسه ترجیح داد دیگر در این خصوص اظهار نظر نکند. اما به نظر می رسد توصیه مسعود نیلی و یارانش همچنان آویزه گوش رئیس جمهور و هیات دولت است.
دیروز بهروز هادی زنوز اقتصاددانان اصلاح طلب و حامی دولت اظهار نظر جالبی را درباره تک نرخی کردن مطرح کرد که به نظر می رسد عمق نقشه دولت روحانی را درباره تک نرخی شدن ارز نشان می دهد. او اعلام کرد که تک نرخی شدن ارز تا بعد از انتخابات به صلاح نیست و توضیح داد که قیمت نفت برای سال آینده امیدوار کننده نیست و احتمال می‌رود با روی کار آمدن ترامپ تحریم‌ها دوباره از سر گرفته شود. نقدینگی هم که نسبتا بالاست و تورم هم می‌تواند افزایش داشته باشد. به نظر نمی‌رسد وقت مناسبی برای یکسان سازی نرخ ارز باشد.
به نظر می رسد که دولت قرار است همین نظریه را در عمل به وعده تک نرخی کردن ارز دنبال کند، چرا که حیدر مستخدمین حسینی معاون اسبق بانک مرکزی چندی قبل از تلاش عده ای در درون دولت برای تک نرخی نشدن ارز خبر داده و منافع آنها را در گرو ارز چند نرخی دانسته بود. طهماسب مظاهری رئیس کل اسبق بانک مرکزی هم چند هفته قبل در رسانه ملی گفته بود که ارز تک نرخی احتمالا 4000 تومان خواهد بود.
برنامه دولت برای تک نرخی کردن ارز چیست؟
بنابراین به نظر می رسد برنامه دولت برای تک نرخی کردن ارز حرکت ارز مبادله ای به سمت ارز آزاد یا همان افزایش ارز خواهد بود. از طرفی ارز گران در آستانه انتخابات ریاست جمهوری چندان به نفع دولت تدبیر و امید نیست. آنها قصد دارند که از نوسان کم نرخ ارز در 3.5 سال اخیر به عنوان یک حربه تبلیغاتی استفاده کنند و ارز 4000 تومانی نقشه های آنها را به هم خواهد ریخت.
از طرفی دیگر دلار گران مطمئنا روی تورم و قیمت کالاهای اساسی اثر خواهد گذاشت و ممکن است که تورم تک رقمی را به عنوان تنها دستاورد اقتصادی دولت یازدهم به شمار می رود تهدید کند. بنابراین با توجه به این که تورم پایین هم در ایام انتخابات خیلی به کار دولت روحانی خواهد آمد بنابراین آنها قصد دارند این دستاورد را هم حفظ کنند. با این تفاسیر می توان پیش بینی کرد که وعده بانک مرکزی برای چهارمین بار هم محقق نخواهد شد و شاید مردم در دولت دوازدهم طعم ارز تک نرخی را بکشند. باید دید در نهایت وعده جدید بانک مرکزی چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟
