سرویس فرهنگ و هنر مشرق - فیلم‌های مستند، قالبی جستجوگرایانه برای مفاهیم مغفول جامعه می باشند و مستندساز از طریق تصویر می تواند نگاه‌ها را به سمت و سوی نادیده ها معطوف سازد. مستند «راز مزار» ساخته نوید ناصر تلاشی است برای توجه مخاطبان به فرهنگ ایثار و شهادت و نقدی درون گفتمانی از تخریب هویت تاریخی مزار شهدا توسط برخی افراد غفلت زده دارد. نوید ناصر، فیلمسازی از دیار قهرمانان آذربایجان در «راز مزار» به تغییر بافت گلزار شهدای تبریز به بهانه همسان سازی قبور می پردازد. در گفت و گوی پیش رو سعی کردیم توجه به این نکات مورد نقد فیلمساز داشته باشیم. *در «راز مزار» به سراغ سوژه جسورانه ای رفتید که تاکنون در قالب اثری تصویری به آن پرداخته نشده بود. مساله تغییر شکل گلزار شهدا چگونه برای تان مساله شد؟ خدمت‌تان عرض کنم که بنده از سال 1387 با موضوع یکسان سازی مزار شهدا درگیر شدم و این مساله زمانی آغاز شد که در شهرمان تبریز بسیاری از خانواده های معظم شهدا را می‌دیدم که از این وضعیت گلایه داشتند و من به عنوان یک مسلمان و یک شهروند می‌خواستم این دغدغه آن‌ها را به شکلی نشان دهم. به همین دلیل در ابتدا سراغ نوشتن مطلب در بولتن و بروشور رفتم و بعد هم دیدم که مستند بهتر می‌تواند خواسته ما را به گوش مسئولان برساند و به همین دلیل ساخت فیلم «راز مزار» انجام شد. *یکی از رموز موفقیت یک مستند ساز این است که شاخک های ارتباطی مناسبی با جامعه پیرامون خود و با جهان واقعیت داشته باشد. مستند «راز مزار» نشان می‌دهد که یک دغدغه اساسی پشت کار وجود دارد. می‌خواستم به این اشاره کنید که نحوه ارتباطی که با خانواده های گرانقدر شهدا برقرار کردید، از چه طریقی بوده است؟ من فکر می کنم هر کسی که بویی از معرفت برده باشد و با خانواده های شهدا برخوردی داشته باشد حتما به بزرگواری و ارزش آن ها پی می‌برد و حتما باید کاری در راه رضایت آن ها انجام دهد، چون ما این نظام و امنیت و حیثیت خودمان را از همین خانواده های شهدا داریم و مگر می‌توان نسبت به آن ها بی تفاوت بود؟! البته این را هم می‌دانیم که برخی مسئولان فرصت طلب که تنها دنبال میز و مدیریت خود هستند ارزش و اعتبار این خانواده ها را درک نمی‌کنند چون اصلا با مساله دفاع مقدس و جهاد و مقاومت و شهادت ارتباطی ندارند. اما من مستندساز باید بتوانم با این سرمایه های مملکتم ارتباط داشته باشم و دغذغه آن‌ها را با استفاده از توان فیلمسازی خود به شکل مستند دربیاورم. برای ساخت مستند «راز مزار» خیلی از خانواده‌های شهدا در تبریز با من صحبت کردند. از طرفی جدا از ارزش بالایی که این خانواده‌ها برای ما دارند باید خدمت تان عرض کنم که شهدا تنها متعلق به خانواده های آن ها نیستند و به همه ما تعلق دارند و سرمایه این مملکت هستند. *سال‌های بسیاری است که مزار شهدا با آن شمایل خاص از پرچم مقدس ایران و قاب عکس شهدا و سنگ نوشته‌های زیبا برایمان تداعی گر هویتی تاریخی است اما مسئولان دولتی به بهانه همسان سازی قبور شمایلی متفاوت به آن داده‌اند. فکر می کنید دلیل این مساله چه می تواند باشد؟ متاسفانه برخی مسئولان دولتی که درک درستی از مفاهیم ارزشی مملکت ندارند کارهای نادرستی می کنند که اثرات مخربی برای مملکت دارد. ما از سال 89 که فاز یک همسان سازی در تبریز انجام شده بود دیگر نقدمان هم در این‌باره جدی شد. *این همسان سازی مزار شهدا نه تنها در تبریز بلکه در سطح گسترده ای در شهرهای کشور انجام شده و فراتر از یک اتفاق محدود باید به آن نگاه کرد! بله، خیلی از خانواده های شهدا در دیگر شهرها هم به این مساله انتقاد داشتند و حتی خانواده شهدا در مشهد طوماری تهیه کردند. من نخواستم از صحبت های خانواده شهدا در این فیلم استفاده کنم چون منزلت آن ها خیلی بیشتر از این حرف ها است. جالب است که مسئولان دولتی که یک پروسه را سال ها طول می دهند توانستند با سرعت پروژه همسان سازی قبور شهدا را در مدت کوتاهی در سطح کشور و حتی روستاها انجام دهند! *در میان مستنداتی که در این باره دریافت کردید و از لابه لای صحبت های کارشناسان که بخشی از آن در مستند «راز مزار» وجود دارد، خواستم به صراحت عنوان کنید که دلیل این نوع نگرش مسئولان نسبت به هویت تاریخی و اعتقادی یک ملت چیست؟ آیا از سرناآگاهی و نگاهی غیرکارشناسانه بوده و یا این که دلایلی عمیق تر داشته و نشان از برنامه ای مدون جهت از میان بردن فرهنگ شهادت در جامعه دارد؟ متاسفانه الان بیش از 80،70 درصد گلزارهای شهدا به بهانه همسان سازی قبور تغییر کرده است و نمی دانم دلیل اصلی اش چیست؟ من در «راز مزار» به دنبال نقد این موضوع و مطالبه مردم از این وضعیت بودم و یک نقد درون گفتمانی داشتم. من بارها در جلسات مختلف از مسئولان محلی خواهش کردم که تحلیل شان را نسبت به این کار بگویند. متاسفانه تا الان یک جمله کارشناسانه از این مسئولان نشنیدم. آن‌ها ادعا می کنند که به دنبال نشر فرهنگ شهادت هستند اما این جه تعبیری است که به سمت از بین بردن هویت شهدا رفته است؟! *فکر می کنید این نوع همسان سازی مزار شهدا به جهت ویترین سازی برای دیده شدن مسئولان فرصت طلب به وجود آمد؟! ما در مستندمان از زبان کارشناسان به این مساله اشاره می کنیم. اما من می‌خواهم در خوش بینانه‌ترین حالت بگویم که مدیران هیچ وقت به شکل زیربنایی فعالیتی نداشتند و اصلا توانایی نشر فرهنگ ایثار و شهادت را ندارند! با این کار همسان سازی مزار شهدا خواستند ویترینی برای عکس انداختن از خود جلوی چشم عکاسان داشته باشند تا از آن به عنوان بیلان کاری استفاده کنند! شما خودتان به عنوان داور قضاوت کنید که گلزار شهدای بهشت زهرای تهران چه تفاوتی با گلزار شهدای شهرهای دیگر دارد و در تهران می توانید سرزندگی و فرهنگ عمیقی را ملاحظه کنید اما متاسفانه برخی مسئولان این اهمیت را درک نمی‌کنند و تنها به دنبال این هستند که جلوی دوربین ها عکس بگیرند و خودشان را نشان دهند! توجه به دلایل این مساله از این جهت مهم می باشد که در بخش های فرهنگی و هنری نیز شاهد بی توجهی مطلق مسئولان دولتی از توجه به فرهنگ ایثار، شهادت و مقاومت می باشیم و در سال های اخیر هیچ فیلم خوبی با حمایت مستقیم دولت درباره دفاع مقدس ساخته نشده است! همین طور است که می فرمایید. متاسفانه برخی ها می خواهند فرهنگ شهادت را از بین ببرند اما نمی دانند که این مردم هیچ وقت با هیچ برنامه ای از یاد شهدا غافل نمی شوند. متاسفانه ما دیدیم که چگونه برخی مسئولان به دنبال تخریب آثار جنگ در مناطق رفتند و حتی تانک های برجا مانده از دوران دفاع مقدس را که بخشی از مجاهدت های رزمندگان اسلام بوده است را به کوره ذوب آهن فروختند! و از این جور کارها زیاد کردند. ما حتی فرض را بر خوش بینی بگذاریم و بگوییم مسئولان برای این کار دغدغه داشتند اما باز هم خروجی مناسبی از آن به وجود نیامده و این همسان سازی خسارت های بسیاری به فرهنگ ایثار زده است. *توجه به فرهنگ شهادت و انتقال مفاهیم عمیق انسانی از مردان جبهه به نسل های آینده مساله مهمی است که نیاز به توجه بیشتری از سوی مسئولان دارد. به نظرتان چگونه می توان هر چه بیشتر فرهنگ ایثار و شهادت را در جامعه منتشر ساخت؟ همین فیلم ساختن می تواند کمک کند و هر کدام به سهم خود باید بتوانیم در رسانه ای که داریم این کار را انجام دهیم. ما می بینیم که جریان فتنه هر روز بیشتر در حال نفوذ به جامعه است و دلیل آن کاستی ها و ناکارآمدی مسئولان دولتی است. ما بخشی از این کمبودها را در مستند «راز مزار» نشان دادیم و قطعا این کاستی ها در بخش های مختلف دیگری هم وجود دارد که در همین جشنواره عمار می توان بقیه موارد را در آثار ساخته شده دید. وظیفه ما بچه های فیلمساز انقلابی این است که بی کفایتی برخی مسئولان را نشان دهیم. البته مسئولان محلی به جای قبول اشتباهات از من و همکارانم به دلیل نقد این جریان شکایت کردند که خوشبختانه دادگاه رای به تبرئه ما داد چون شکایت مسئولان علیه ما واقعا خنده دار بوده و به جرم توهین به خانواده شهدا بوده است! ما تنها برای توجه به فرهنگ شهادت این فیلم را ساختیم و اگر هم در این میان برای ما مشکلی پیش بیاید، مهم نیست. *تولید این مستند و اکرانش در جشنواره هفتم عمار می تواند بازتاب مناسبی نزد مسئولان و مخاطبان داشته باشد و نگاه ها را بیشتر به سمت حفظ هویت تاریخی این سرزمین و به خصوص فرهنگ شهادت جلب کند. به نظر می رسد در صورتی که «راز مزار» زودتر ساخته می شد حتی می توانست حتی منجر به جلوگیری از تغییر ماهیت گلزارهای شهدا هم شود! خودتان چنین اعتقادی دارید؟ صددرصد همین طور است که می گویید. من امیدوارم «راز مزار» در جشنواره عمار دیده شود و کلا این جشنواره جایی برای دیدن آثار ما مستندسازان شهرستانی است که جایی برای نمایش فیلم هایمان نداریم و عمار توانسته فضایی برای دیده شدن حرف های ما باشد. از طرفی قبول دارم که اگر این مستند زودتر ساخته می شد می توانست جلوی تخریب بیشتر را بگیرد و متاسفانه من درگیر پروژه های دیگر شدم و نتوانستم زودتر به این کار بپردازم. ما باید بیشتر به سراغ موضوعات مربوط به شهدا برویم. مثلا ما پدران و مادران شهدا را داریم که می توانند روایتگر زندگی فرزندان خود باشند و سال ها بعد که آن ها دیگر نیستند چگونه می توانیم از خاطرات آن ها استفاده کنیم؟ پس باید هر چه زوذتر به سراغ مستندسازی خاطرات خانواده های شهدا برویم تا نسل های آینده مفاهیم پُرمحتوای انقلاب و دوران دفاع مقدس را دریافت کنند. یکی از مواردی هم که می توانست به انتقال مفاهیم شهادت کمک کند همین گلزارهای شهدا بود که پیام رسان است. شما نگاه کنید که هر یک از سنگ نوشته های این شهدا حاوی نکته ای بوده است و می توانست به عنوان رسانه ای برای فرهنگ شهادت محسوب شود. حتی در منطقه ما برخی از سنگ نوشته ها حاوی شعرهای بامعنای تُرکی بوده است اما الان دیگر این شناسنامه را از بین بردند. *در واقع گلزار شهدا هویت بخش فرهنگ ایرانی بوده و نشانه هایی مختص به جامعه اسلامی و ایرانی ما هستند. بله، هر مزار شهیدی براساس نگاه خانواده آن شهید دارای سنگ نوشته هایی بود. حتی محتوای بومی در برخی مناطق وجود داشت اما الان از بین رفته اند. بحث مفصل است چه در زمینه مزار شهدا و چه پرچم ها و مراسم مختلف که بخشی از این مساله را در مستند «راز مزار» نشان دادم. *دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی تولید کننده این مستند بوده و «راز مزار» در جشنواره مردمی فیلم «عمار» اکران می شود. فکر می کنید وجود این جبهه و حمایتی که از مستندسازان جوان در نقاط مختلف کشور می کند، می تواند موجب شکل گیری جریان فیلمسازی متفاوتی در کشور شود و بتواند غفلت مسئولان دولتی را در زمینه ساخت آثار ارزشی برطرف کند؟ بله. یکی از دغدغه های شورای سیاستگذاری عمار جهت دهی به تولید محتوا است تا آثاری براساس دغدغه های مردم شکل بگیرد. این جبهه بعد از مسائلی که در فتنه 88 به وجود آمد، شکل گرفته و جشنواره عمار در دوره هایی که برگزار شده توانسته موفق عمل کند. من و دوستان دیگر به دنبال این هستیم تا دغدغه مردم را به زبان تصویر نشان دهیم شاید مسئولان دیدند و توانستند کاری انجام دهند. شما دقت کنید بخش نقد درون گفتمانی جشنواره عمار بسیار پُر رنگ است و جوانان فیلمساز انقلابی می خواهند با نگاهی انقلابی و دغدغه مند عملکرد مسئولان را نقد کنند. نقدی که ما انجام می دهیم خیلی متفاوت از نقد مغرضانه ای است که انواع شبکه های ماهواره ای دارند انجام می دهند.