سرویس جهان مشرق - شش سال پس از آغاز یکی از هراس آورترین جنگ ها و یکی از بدترین بحران های انسانی جهان، آتش بس تازه ای از روز جمعه در سوریه برقرار شد. رییس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، طراح مشترک این آتش بس، اذعان کرد که این آتش بس، «شکننده» است. دو آتش بس قبلی-در فوریه وسپتامبر 2016- تنها چند هفته به طول انجامید. به نظر نمی رسد که این یکی هم به همه منازعات در سوریه پایان دهد، چرا که تنها با یکی از جنگ های چندگانه جاری در سوریه سر و کار دارد، جنگ هایی که طبق برآوردها تاکنون دست کم جان چهارصد هزار نفر را گرفته است. اما این طرح جدید- که با تعامل روسیه و ترکیه و پشتیبانی ایران حاصل شده است- از تلاش های گذشته برای صلح، متفاوت است. این بار، بوی تغییرات اساسی تر در تراژدی سوریه به مشام می رسد. در حال حاضر، روسیه «برنده» سوریه است. مسکو در سپتامبر 2015، حضور نظامی خود را به شدت در سوریه تقویت کرد، زمانی که حاضر شد به نیروهای رییس جمهور، بشار اسد، پوشش هوایی مورد نیاز برای در هم کوبیدن شورشیان مسلح را بدهد. بهانه، بمباران دولت اسلامی(داعش) بود؛ این ظاهر ماجرا بود. حدود 90 درصد بمباران های هوایی روسیه متوجه شورشیان مسلح ضد دولت سوریه بود. اسد در اوایل ماه دسامبر موفق به در اختیار گرفتن کنترل کامل حلب- بزرگ ترین شهر کشور و سابقا مرکز اقتصادی آن- نمی شد، اگر که پشتیبانی نظامی روسیه را نداشت. تخلیه حلب از شورشیان آن قدر واقعیت استراتژیک صحنه سوریه را تغییر داد که روسیه مستقیما وارد عمل شد و ابتکار دیپلماتیک را به نفع مهم ترین متحد خود در خاورمیانه(غرب آسیا) به دست گرفت. این طرح یک موهبت شخصی برای پوتین هم هست که در چند جبهه برای احیای جایگاه برتر روسیه در صحنه پیچیده شطرنج جهانی تلاش می کند. او هدایت امور را در حل بزرگ ترین معرکه قرن بیست و یکم در دست گرفته است. اگر آتش بس دوام بیاورد، روسیه و ترکیه گفته اند که استمرار مذاکرات صلح را در ماه آینده در شهر آستانه، پایتخت قزاقستان، بین دولت سوریه و 7 گروه اصلی شورشی- که مجموعا حدود پنجاه هزار پیکارجو در اختیار دارند- تضمین خواهند کرد. وزارت خارجه روسیه، فهرست این 7 گروه را در وبسایت خود اعلام کرده است. گرچه شورشیان در این مورد تاکنون کم تر اظهار نظر کرده اند. ایالات متحده عملا در هدف خود- که اوباما در شروع بحران سوریه در 2011 اعلام کرده بود- یعنی مجبور کردن اسد به کناره گیری، شکست خورده است. واشینگتن عامدانه از روند دیپلماسی کنار گذاشته شد و مجبور شد موضعی سرهم بندی شده در استقبال از آتش بس بگیرد، آتش بس هدفی بود که خود آمریکا هم(با شرایط خود) دنبال می کرد، ولی عمدتا به دلیل نقش آفرینی روسیه نتوانست به آن دست پیدا کند. روز پنجشنبه، مارک تانر، معاون وزیر خارجه آمریکا، درباره آتش بس جدید چنین گفت: " اخبار آتش بس در جنگ داخلی سوریه، یک تحول مثبت است. ما امیدواریم که آتش بس کاملا اجرا شود و همه طرف ها به ان پایبند بمانند. از هر تلاشی برای توقف خشونت، نجات جان انسان ها و ایجاد شرایط مناسب برای مذاکرات سیاسی احیاء شده و سازنده، استقبال خواهد شد." یک مقام دیگر آمریکایی به نیویورکر گفت که ایالات متحده چندان به استمرار آتش بس خوش بین نیست، با وجود این که برخی اقدامات پیشنهادی، موفقیت آمیز هستند." بشار اسد همچنان بعد از پایان ریاست جمهوری اوباما، رییس جمهور سوریه باقی می ماند و اگر مصالحه با گروه های شورشی که اکنون تضعیف شده اند، حاصل شود، تا مدتی رییس جمهور باقی خواهد ماند. این توافق یک چرخش دیگر هم در خود دارد: موضع ترکیه در سوریه عملا واژگونه شده است. رجب طیب اردوغان یکی از اولین رهبرانی بود که به بشار اسد پشت کرده بود. او(با حساب و کتابی که درباره سوریه داشت) ترکیه را تبدیل به مهم ترین منبع پشتیبانی از شورشیان مسلح و اصلی ترین میزبان آوارگان سوری تبدیل کرد. شرایط لحاظ شده در توافق جدید، به این معناست که ترکیه آماده می شود که به شورشیانی که 6 سال از آن ها حمایت کرده است، پشت کند. جوشوا لندیس، کارشناس سوریه در دانشگاه اوکلاهاما، روز جمعه به نیویورکر گفت: " اهمیت ماجرا این نیست که آیا آتش بس دوام می آورد یا نه. (اهمیت ماجرا) این است که ترکیه با روسیه، و در نهایت اسد، به توافق برسد که مرزهای ترکیه را به روی شورشیان ببندد. ترکیه به دنبال عادی سازی شرایط خود است. آنکارا می خواهد راهی برای خروج از زوال پیدا کند. دنیای بی رحمی است و ترکیه می گوید، " من دیگر نمی توانم. به شما(شورشیان) 6 سال فرصت دادم. این بار، زیادی سنگین است." ترکیه تاکنون 3 میلیون آواره سوری را در خود جا داده است. ابراهیم کالین، سخنگوی اردوغان، روز پنجشنبه اعلام کرد: " ترتیبات با هدف تمدید آتش بس در حلب و سایر نواحی سوریه، تضمین امدادرسانی انسانی و تجدید روند سیاسی، چیده شده است." در مورد ایران، این توافق از منافع منطقه ای آن حفاظت می کند- از جمله آن چه که هلال شیعی خوانده می شود و از تهران، از طریق بغداد و دمشق، به بیروت امتداد دارد. نیروی قدس، زبده ترین واحد سپاه پاسداران ایران، نقش کلیدی در نبردهای سوریه دارد. صدها نیروی ایرانی و دست کم چند ژنرال ایرانی در سوریه کشته(شهید) شده اند. مهم ترین متحد ایران، حزب الله است و سوریه مسیر جغرافیایی دسترسی ایران به لبنان و دولت سوریه حافظ سیاسی حزب الله است. گفته می شود که حزب الله دست کم 8000 رزمنده در سوریه دارد. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، روز جمعه در حساب توئیتر خود نوشت که آتش بس اخیر یک «دستاورد اساسی» است و باید برای ریشه کن کردن تروریسم افراط گرایان به کار گرفته شود. روابط جدید میان روسیه و ترکیه- که مدت ها بر سر آینده سیاسی سوریه با هم اختلافات جدی داشته اند- گروه های مختلف شورشی را در سوریه به هول و ولا انداخته و مسیرهای تدارکاتی و پشتیبانی آن ها را قطع کرده است. جوشوا لندیس می گوید: " دسترسی، اسلحه و امدادرسانی- این دَرِ پشتی به سوریه از ترکیه، اکنون بسته است." او افزود، " شورشیان اکنون به دنبال محافظت از خود هستند. آن ها باید راهی برای خروج از کشور، گرفتن امان نامه یا ورود به مذاکرات صلح پیدا کنند یا تا انتهای تلخ خود بجنگند." بزرگ ترین ناحیه ای که در دست شورشیانم مسلح باقی مانده، در استان ادلب، در شمال غرب کشور و مجاورت مرز ترکیه است. اما توانایی جنگیدن آن ها تاکنون عمدتا متکی به دسترسی به دنیای خارج از طریق ترکیه بوده است. اپوزیسیون سیاسی سوریه که تاکنون پشتیبانی محکمی از سوی آمریکا و سایر کشورهای غربی داشت، اکنون از روند طرح جدید به حاشیه رفته است. مذاکرات دربرگیرنده جناح های مسلح مخالفان دولت و نه مخالفان سیاسی است که اکثرا در خارج از کشور به سر می برند. با این حال، حتی اگر آتش بس در بیشتر نواحی کشور برقرار شود، جنگ علیه دولت اسلامی(داعش) پایان نیافته است. داعش، علی رغم شکست های اخیر آن از شبه نظامیان کرد، هنوز بخش های قابل توجهی را در شرق و شمال کشور در دست دارد. آتش بس شامل فعال ترین شاخه القاعده، «جبهه فتح شام»(نام تغییر یافته جبهه النصره) نیز نمی شود که اکنون نیروهای آن عمدتا در استان ادلب متمرکز هستند. دولت سوریه، با پشتیبانی هوایی روسیه و نیروهای ایرانی و لبنانی، به احتمال قوی کارزار نظامی خود را علیه شاخه های القاعده- در عین مذاکرات با مخالفان مسلح در قزاقستان- ادامه خواهد داد. به علاوه، گروه های مسلح کوچک تری هستند- با مجموع کمی بیش از هزار پیکارجو- که در مذاکرات جایی ندارند. به گفته جوشوا لندیس، شورشیان در حال حاضر در مجموع 40 درصد خاک سوریه را در اختیار دارند. او می گوید: " اسد از پای نخواهد نشست تا همه(خاک سوریه) را به دست آورد. روسیه، ترکیه و ایران در بیانیه مشترک خود بر احترام به حاکمیت سوریه- یا یک سوریه یکپارچه- تاکید کردند." بنا بر این، جنگ همچنان در بخش قابل ملاحظه ای از سوریه ادامه خواهد یافت، حتی اگر صدای تفنگ ها در بیشتر نواحی این کشور خاموش شوند. نویسنده: رابین رایت منبع: نیویورکر