به گزارش مشرق، توافق جامع هسته‌ای ایران یا همان برجام یکسالگی خود را در حالی پشت سر گذاشت که درباره موفقیت یا ناکامی آن بحث‌های زیادی در محافل سیاسی کشور مطرح است. در همین خصوص گفت‌وگویی با علی خرم کارشناس مسائل هسته‌ای داشتیم تا نگاهی به یکسال گذشته این توافقنامه داشته باشیم که حاصل آن از نظر خوانندگان می‌گذرد.
* بیشتر مشکلات کنونی ناشی از سوء مدیریت دولت قبل بوده است
یکسال از برجام گذشت، آیا این توافقنامه توانست مسائل ایران را حل کند و چرخ معیشت مردم آنطور که رئیس جمهور کشور عنوان می‌کرد را همراه با چرخش سانتریفیوژها به گردش درآورد؟
خرم: اول اینکه ما توافقی داشتیم و باید بررسی کنیم که در آن زمان چه شرایطی داشتیم و الان در چه شرایطی هستیم. مثلاً تحریم‌های سختی بود که بر وضعیت ایران اثر گذاشته بود.
دوم اینکه آیا همه این مسائل(وضعیت اقتصادی فعلی) مربوط به تحریم‌هاست یا سوءمدیریت دولت قبل نیز در آن نقش دارد که پاسخ من سوءمدیریت دولت نهم و دهم است. خرابی یک بنا مدت کوتاهی زمان می‌برد، اما ساختن آن و جبران خرابی، سالها طول می‌کشد. سازندگی سخت و زمان بر است.
در این خصوص باید گفت که مسائل و مشکلات زیادی حل شده اما لمس آنها و احساس آن از سوی مردم زمانبر است. حتی ترمیم اقتصاد آمریکا که در دوره بوش به شدت آسیب دید در دوره 8 ساله اوباما به طور کامل انجام نشد و در حالیکه صنایع بزرگ و صنعتی آمریکا مانند جنرال موتورز از ورشکستگی نجات یافتند اما هنوز تغییر وضعیت برای مردم آمریکا حاصل نشده است.
درباره ایران نیز باید شرایط به گذشته بازگردد و شما ارتباطات خود را بازیابید و بتوانید تولید کنید و صادرات داشته باشید تا این چرخ به تدریج به چرخش افتد.
* باید به برجام نگاهی ملی داشت و نه جناحی
برخی مسئولین عنوان می‌کنند که برای مشاهده تأثیر برجام در سطح جامعه و رفع تحریم‌ها به طور کامل زمانی بیشتر نیاز داریم، آیا یک سال برای این موضوع کافی نیست؟
خرم: این موضوع چند بعد دارد و باید از زوایای گوناگون به آن توجه کرد که ابعاد سیاسی، قوانین و مقررات و امنیت اجتماعی از جمله آنها هستند.
زمانی که توافق هسته‌ای حاصل شد، نباید انتظار می‌داشتیم که بلافاصله سرمایه گذار وارد کشور شود. سرمایه گذار برای سرمایه خود جایی می‌یابد که مطمئن باشد از هرگونه گزندی در امان است. یعنی کشور هدف از نظر امنیت سیاسی و اجتماعی شرایط خوبی دارد، دچار نوسان سیاسی و اقتصادی شدیدی نمی‌شود، کودتا یا جنگ در آن رخ نمی‌دهدو ثبات اقتصادی حاکم است و بعد سرمایه گذاری می‌کند.
ما توافق هسته‌ای را پذیرفتیم، اما از فردای آن در داخل، بسیاری این توافق را زیر سوال بردند. آیا در این حالت انتظار داریم خارجی‌ها به تداوم آن مطمئن باشند؟
در حالیکه برخی در داخل به دنبال فسخ توافق هستند، سرمایه گذار خارجی چطور می‌تواند وارد این فضا شود؟ باید این توافق را محترم بشماریم و نسبت به تداوم آن ایجاد امنیت کنیم. برای سرمایه گذاری خارجی، کسانی که جناحی برخورد می‌کنند تیشه به ریشه کشور می‌زنند زیرا سرمایه گذار را فراری می‌دهند. ما باید نگاهی ملی به این توافق داشته باشیم و نه جناحی.
* قوانین سرمایه گذاری و تجارت در ایران سخت است و با دنیا فاصله دارد
دسته دوم مربوط به قوانین و مقررات است، ما در آسیا جزو کشورهایی هستیم که سخت‌ترین قوانین برای سرمایه گذاری خارجی را داریم. با اینکه در سال 80 برخی قوانین مربوط به تجارت و سرمایه گذاری اصلاح شد، اما هنوز با تسهیلاتی که در دنیا ارائه می‌شود فاصله داریم. در کشورهای مختلف بلافاصله می‌توان سرمایه گذاری کرد و کار را آغاز کرد و همچنین این تضمین وجود دارد که سرمایه را بلافاصله و در زمان دلخواه از کشور خارج کنیم.
کشوری مثل کامبوج برای سرمایه گذاری تسهیلات بسیاری قائل است و شما بلافاصله می‌توانید در آنجا کسب و کار راه اندازید، اما در ایران به نسبت آسیا و کشورهای دیگر دنیا شرایط سرمایه گذاری سختی حاکم است.
دسته سوم مشکلات ما سیاسی و بین‌المللی است، اگر ما در دنیا با کشورهای صاحب صنعت و اقتصاد مانند فرانسه، انگلیس و آلمان مشکل داشته باشیم هیچ کشوری حاضر به همکاری با ما نمی‌شود.
شرکت‌ها و بانک‌ها باید خودشان تمایل به حضور در ایران پیدا کنند. توصیه روسای جمهور و مقامات کشورها تأثیر چندانی در حضور آنها ندارد و اینطور نیست که اولاند طی نامه‌ای دستور بدهد که شرکت‌های فرانسوی از فردا در ایران سرمایه گذاری کنند یا بانک دایر کنند.
دسته‌ای از مشکلات نیز از سوی جمهوریخواهان تندرو در آمریکا پیش می‌آید. آنها با جمهوری اسلامی مشکل دارند و در این خصوص باید ما هم فعال شویم و روابط مردمی را گسترش دهیم. شاید در کنگره اکثر نمایندگان ضدایرانی نباشند و این وظیفه ماست که اجازه ندهیم آن دسته از افراد ضدایرانی بتوانند سخن خود را پیش ببرند.
* وضعیت سرمایه گذاری خارجی در ایران در دوره ترامپ از بوش هم بدتر می‌شود
در دوره ترامپ وضعیت روابط اقتصادی کشورها با ایران چگونه خواهد بود؟
خرم: تصورم این است که سرمایه گذاری در ایران و دشمنی آمریکا با ایران در دوره ترامپ از دوره اوباما و حتی بوش بدتر می‌شود.
* تمدید قانون آیسا تا زمانیکه اجرایی نشود نقض برجام نیست
چندی پیش کنگره آمریکا قانون تحریم‌های ایران با نام آیسا را برای 10 سال دیگر تصویب کرد. تمدید تحریم آیسا از نظر شما نقض برجام است؟
خرم: از نظر حقوقی تا زمانی که ببینیم این قانون اجرایی نشده، نقض برجام تلقی نمی‌شود. در آیسا بحث ممنوعیت سرمایه گذاری نفتی یا فروش تکنولوژی به ایران مطرح است که باید دید آیا عملی می‌شود یا نه؛ اگر عملی شود نقض برجام است.
به عنوان مثال انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به بیت المقدس 20 سال پیش در آمریکا تصویب شد، اما اجرایی نشده که اگر اجرایی شود برخلاف قطعنامه‌ها و توافقنامه‌های بین‌المللی است.
* هیچ تضمینی برای نامه‌های کنونی وزارت خزانه داری آمریکا در حمایت از برجام نیست
برخی تحریم‌ها علیه ایران با نامه‌های وزارت خزانه داری یا خارجه ایران دور زده می‌شد، آیا در دوره ترامپ این نامه‌ها اعتبار دارند و آیا تضمینی برای ادامه این روند وجود دارد؟
خرم: هیچ تضمینی نیست. اگر دولت جدید بخواهد، می‌تواند آنها را نادیده بگیرد و ملغی کند.
در دوره وزارت خارجه کالین پاول براساس تفاهم با ایران در موضوع گروگانگیری آمریکایی‌ها در لبنان و آزادی آنها با وساطت ایران، وی نامه‌ای به نهاد دادگستری آمریکا داد که مصادره اموال ایران به دلیل تفاهم حاصل شده، ممنوع است و قوه قضاییه از این موضوع تبعیت می‌کرد، اما در دولت بعد، وزیر خارجه بعدی چنین نامه‌ای را ننوشت و قوه قضاییه هم کار گذشته خود را انجام داد. به محض اینکه دولت عوض شود نامه‌های پیشین اعتبار خود را از دست خواهد داد. مگر اینکه مواردی باشد که به صورت مصوبه درآمده باشد و محدود به دولت اوباما نباشد.
* ایرادات ترامپ به برجام از روی بی اطلاعی و بلاهت است
دولت جدید آمریکا از جمله ترامپ بر بازنگری در برجام تأکید کرده است، آیا این موضوع برای گرفتن امتیاز از ایران است یا واقعاً به دنبال برهم زدن برجام هستند؟
خرم: هیچ کدام نیست، این از روی بی اطلاعاتی و بلاهت است. دولت جدید تصور می‌کرد برجام یک توافق معمولی است که می‌توان آن را نقض کرد، اما با افزایش مواضع ضد برجامی ترامپ، کسینجر که سیاستمداری کهنه کار است، با وی صحبت کرد و سیاست خارجی را برای او توضیح داد و حاصلش این شد که ترامپ متوجه شد این موضوعات چه معنایی دارد و از سخنان خود فاصله گرفت.
آنها فکر می‌کردند برجام یک توطئه علیه مردم آمریکاست، ولی متوجه شدند که اینگونه نیست و این یک توافق بین‌المللی است که مورد تأیید مجامع بین‌المللی است و دست زدن به آن جز ضرر چیزی ندارد.
* طی 3 ماه آینده موضع ترامپ درباره برجام بهتر می‌شود
تصور می‌کنید ترامپ مواضع خود نسبت به برجام را تعدیل کند؟
خرم: پیش بینی می‌کنم هرچه جلوتر رویم موضع ترامپ و تیم وی در قبال برجام ملایمتر شود و حتی تا 3 ماه آینده موضع بهتری را از آنها شاهد باشیم.
* وضعیت برجام در آینده بهتر خواهد شد
نظر شما در خصوص تداوم برجام و آینده آن چیست؟
خرم: وضع توافق هسته‌ای در آینده بهتر می‌شود و راه برجام باز خواهد شد. از نظر بین‌المللی هم کشورهای مختلف از آن استقبال کرده و می‌کنند زیرا این توافق را منطبق بر امنیت محیط بین‌الملل و منطقه می‌دانند. آنها می‌دانند که اگر برجام نباشد، حاصلش این می‌شود که امنیت منطقه‌ای دچار مشکلات زیادی شوند و برخی کشورهای منطقه مانند عربستان سعودی یا رژیم صهیونیستی به آمریکا فشار خواهند آورد که با ایران برخورد کند و به قول آنها «سر مار را به سنگ بکوبد» و این موضوع بر سیاست دولت آمریکا تأثیر می‌گذارد زیرا لابی‌های زیادی علیه ایران در آمریکا فعال هستند.
علاوه بر این، کشورهای روسیه و چین در منطقه و محیط بین‌الملل فعالیت‌های زیادی دارند که ادامه توانایی خود را در حفظ توازن موجود منطقه‌ای می‌دانند. اگرچه قدرت‌های منطقه‌ای مانند ترکیه و عربستان نظرات متفاوتی با این موضوع دارند، ولی قدرت‌های بین‌المللی از چنین وضعیتی استقبال کرده و خواهان تداوم آن هستند.
