چپاول اموال و دارایی های مردم، فریب، دروغ و نیرنگ جزئی جدا ناپذیر از فعالیت شرکت های مذکور به شمار می رود که جوانان و خانواده ای بسیاری را به خاک سیاه نشاند.

بعد از گذشت سالها عده ای در قالب و بستری جدید،فعالیت هایی را دنبال می کنند که با تغییراتی در رنگ و لعاب شرکت های هرمی و در ظاهری مُوَجَه،تحت عنوان بازاریابی شبکه ای،کالا و محصولات خارجی را به دست مصرف کنندگان می رسانند.

*بازاریابی شبکه ای چیست؟

بازاریابی شبکه ای به فعالیتی اطلاق می شود که بازاریاب، علاوه بر پاداشی که بابت فروش مستقیم محصول دریافت می کند،از بابت افرادی که توسط او استخدام شده اند و به تعبیری به زیر مجموعه او اضافه می شوند نیز کسب در آمد می کند،این زیرمجموعه ها تا چند سطح ادامه پیدا می کند و در چنین قالبی هر آنچه بر تعداد لایه ها و زیر مجموعه ها افزوده شود،سرشاخه ها به سود بیشتری دست خواهند یافت.

*ایرادات فنی بر بازاریابی شبکه ای یا هرمی

امید شاهرخی،دانش آموخته رشته اقتصاد در تشریح ایرادات و معایب فنی به این ساز وکار گفت:به واقع،اصل و اساس این فعالیت بر رشد تصاعدی و قارچ گونه زیرمجموعه ها استوار است و هر آنچه به تعداد این افراد و زیرشاخه ها افزوده شود،میزان سود دریافتی از سوی سرشاخه ها و افراد در راس هرم نیز ارتقا پیدا خواهد کرد.

وی افزود:اگرچه در نگاه اول این نوع از فعالیت خوشایند به نظر می رسد،اما بعد از گذشت مدتی با پدیده ای مواجه شویم که از آن تحت عنوان اشباع بازار یاد می شود.

شاهرخی عنوان کرد:این یک اصل و قاعده انکار ناپذیر است که یک محصول قادر نخواهد بود تمام مشتریان نظام تقاضا را به خود اختصاص دهد و بنابراین قاعده،بعد از گذشت مدتی(با افزایش تصاعدی زیرشاخه ها)با یک انسداد غیر قابل اجتناب مواجه می شویم که عملا فضایی برای جذب مشتری بیشتر باقی نمی ماند،زیرا عرضه کنندگان در نهایت به مرحله ای  می رسند که در مواجهه با یکدیگر هر دو عرضه کننده خواهند بود و به تبع،قادر نخواهند بود  در آنِ واحد،در قالب متقاضی ایفای نقش کنند.

دانش آموخته رشته اقتصاد گفت:به واقع،در این شرایط،شاهد فروپاشی هرم خواهیم بود،زیرا وقتی هرم با رشدی حداکثری مواجه شود که تعداد بازار یاب ها بر میزان ضریبِ تقاضای بازار غلبه کند،با پدیده ای مواجه می شویم که عملا امکان جذب مشتری میسر نخواهد شد و این قاعده ای است که در شرایطی فزونی یافتن عرضه بر تقاضا،ظهور و بروز پیدا می کند.

وی افزود:در چنین شرایطی،سودهای هنگفت نصیب سرشاخه ها می شود و عملا زیرمجموعه ها متضرر اصلی این قاعده شوم و منحوس خواهند بود.

*مثال هایی که حاکی از مصادیق استثنائی است

فریبرز غفاری،کارشناس حوزه بازاریابی در تشریح پشت پرده تبلیغات شرکت های بازاریاب هرمی یا شبکه ای گفت:عمدتا در تبلیغات شرکت های مذکور اینچنین عنوان می شود که فلان شخص از محل چنین فعالیت هایی به سودهای کلانی نائل شده است.

وی افزود:اگرچه به ظاهر در بیان مصادیق و مثال ها،انحرافی مشاهده نمی شود،اما در واقع مصادیق مذکور استثنائاتی هستند که با فراوانی چندانی همراه نیست و در میان هزاران نفر،تنها چندین سرشاخه به سودهای کلان دست می یابند و ما بقی افراد،بازیگرانی هستند که در زمین سرشاخه ها و در جهت کسب سود و درآمدهای آنچنانی برای بالا نشین ها،بازی می کنند.

این کارشناس بازاریابی عنوان کرد:به واقع،تمامی بازاریاب ها با شکست مواجه نمی شوند،اما کسب سود آنچنانی برای تمامی فعالان این عرصه،سرابی است که تنها در رویا پردازی ها تداعی می شود و در مقام عمل،حصول سودهای آنچنانی،امکان پذیر نخواهد بود.

وی افزود:به واقع،در تبلیغات شرکت های بازاریابی هرمی،مصادیقِ موفق مشمول سرشاخه ها می شود،اما اینکه سرنوشت و میزان سود زیرشاخه ها و بازرایابان جدید و تازه کار چیست،از موضوعاتی است که با اندکی تامل و دقت نظر،به روشنی قابل درک خواهد بود.

*تبلیغ مصرف گرایی،آفتی که جامعه را تهدید می کند

شهرام قریانی،کارشناس حوزه اقتصادی در تشریح پیامدهای مخرب بازاریابی شبکه ای گفت:عنصر و محور اصلی فعالیت در این ساز وکار به تبلیغات شفاهی برای فروش محصول معطوف می شود و به تبع،هر آنچه ضریب فروش کالای عرضه شده افزایش یابد،سود بیشتری نیز نصیب بازاریابان خواهد شد.

وی افزود:به واقع،خروجی و پیامد این فعالیت به تعمیق پدیده مصرف گرایی در جامعه منتهی می شود زیرا مصرف بیشتر،معادل کسب سود بیشتری برای بازاریابان و سرشاخه ها خواهد بود.

این فعال حوزه اقتصادی عنوان کرد:این رویه و پدیده غلط،در نقطه مقابل سیاست های اقتصاد مقاومتی قرار دارد و با عنایت به فروش محصولات و تولیدات خارجی در ساز و کار مورد اشاره،بیش از پیش به عمق تخریبی فعالیت اشاره شده در این ارتباط پی خواهیم برد.

وی افزود:با تاملی بر پیشینه و عقبه فعالیت مذکور در کشورهای دیگر و ممنوعیت ساز و کار اشاره شده در کشورهایی همچون چین که از مقتدرترین اقتصاد های جهان به شمار می رود،پیامدهای منفی این فعالیت محرز می گردد،زیرا در نهایت به بروز بن بست و انسدادی منجر می شود که عملا هرم با از هم گسیختگی روبه رو خواهد شد که جز سرشاخه ها،باقی نفرات از زیان های آن مصون نخواهند بود.

*بازاریابی شبکه ای،حرام شرعی است

در کنار ایرادات فنی و منطقی که از حیث معدلات اقتصادی و اجتماعی به این فعالیت وارد است،بنا بر نظر مراجع عظام،ساز و کار مذکور حرام شرعی به شمار می رود.

آیت ا...العظمی مکارم شیرازی در خصوص حکم شرعی فعالیت در چنین عرصه ای می فرمایند:با پیگیری های ریشه ای و دقیقی که در این زمینه کرده ایم،ثابت شده که این کار به یقین،شرعا حرام است و"اکثر مراجع تقلید " نیز به حرمت آن فتوا داده اند.

با چنین اوصافی،انتظار می رود وزارت صنعت،معدن و تجارت و دیگر دستگاه های ذیربط،این بساط شوم،غیر شرعی،مخرب و زیان بار را جمع کنند.

در پایان انتظار می رود،نهادهای مربوطه و در راس آن وزارت صنعت،پیش از اجرای چنین فعالیت هایی،تمامی جنبه های اجتماعی،فرهنگی و اقتصادی آن را مد نظر قرار دهد.

امید آن می رود در شرایطی که سیاست های اقتصاد مقاومتی به عنوان یکی از دستورکارهای اساسی و کلان کشور مطرح و سالهاست مقام معظم رهبری بر اجرایی شدن آن تاکید می فرمایند،مسئولان با دور اندیشی شایسته تری  به اتخاذ تصمیمات مقتضی مبادرت ورزند و از هر گونه اقدامی که در تراز و جایگاه وزین نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران قابل فهم نیست مجدانه اجتناب کنند.