سرویس جهان مشرق - نشست ژنو 4 تنها چند روز بعد از ورود بحران سوریه به هفتمین سال خود آغاز شده است، این در حالی است که بعد از 2 روز از برگزاری نشست ، تنها چیزی که در رابطه با آن صحبت و تبادل نظر شده است، ماهیت نشست های آینده برای حل بحران است و در واقع به خود موضوع بحران و راهکارهای آن پرداخته نمی‌شود. به نظر می‌رسد موضوع جدیدی در مواضع کشورهای دو طرف این بحران به ویژه جریان‌های حامی گروه‌های تروریستی حاضر در سوریه به وجود نیامده است.

این نشست و اصرار کشورهای حامی جریان‌های تروریستی در حمایت از این گروه ها نشان می‌دهد که عقب‌نشینی موضعی آنها در اولویت بخشیدن به مبارزه ظاهری با این گروه ها بویژه بعد از آزاد سازی حلب به علت تغییر رویکردهای آنها در حمایت از قربانیان تروریسم منطقه ای نبود، بلکه تنها تاکتیک‌های آنها برای پیشبرد اهداف خود در منطقه در نتیجه پایداری دولت و ملت سوریه  و نیروهای متحد این کشور تغییر کرده است. بدون تردید تغییرات میدانی که در سوریه به نفع دولت قانونی این کشور اتفاق افتاد، نقش چشم گیری در شکل گیری ژنو 4 و حتی عقب نشینی های معارضان سوریه داشت. به نوشته گزارشگر شبکه سی.بی.اس، برای نخستین بار بود که نمایندگان معارضان سوریه گفت وگوی مستقیم با مذاکره کننده دولت سوریه را خواستار شدند.

با توجه به روندی که مذاکرات صورت گرفته در نشست ژنو 4 در دو روز گذشته پشت سر گذاشته است، به نظر نمی‌رسد که این نشست بتواند در مسیر توقف این جنگ گام مثبتی بردارد و به نتایج مورد نظر برسد، مبانی و ارزش های دولت سوریه و نیروهای مقاومت حامی این کشور در برابر هجمه‌های گروه‌های تروریستی طبیعتا تغییری نکرده است، اما تحولات و مواضع مخالفان سوریه پیش از این نشست نشان داد که جریان های مداخله جوی منطقه ای نیز به ویژه پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ رئیس‌جمهور جدید آمریکا و تغییر مواضع اخیر ترکیه، شکست های متوالی گذشته خود را نادیده گرفته و معتقدند که می‌توانند دستاوردهایی را در جهت تجزیه این کشور و خروج آبرومندانه از این بحران محقق کنند.

 

دولت سوریه در راستای حفظ ثروت‌های انسانی و منابع طبیعی و زیرساخت‌های این کشور این آمادگی را دارد تا در هر مرحله ای از گفت‌وگوهای فایده بخش صورت گرفته برای توقف جنگ استقبال کند. دولت به دنبال حفظ وحدت سوریه و سلامت اراضی آن و حفظ تمامیت و استقلال سیاسی کشور است. اینها اهدافی است که مذاکره‌کنندگان دولتی سوریه و کشورهای حامی آن از جمله ایران در مذاکرات بین‌المللی دنبال می‌کنند، اما به نظر می‌رسد مخالفان حاضر در این مذاکرات بنا به ارتباطات خارجی که دارند و منافع گاها متناقضی که جریان‌های مداخله جو در سوریه دنبال می‌کنند، نمی‌توانند به اهداف و مبانی مشترکی برای مذاکرات دست پیدا کنند.

از سوی دیگر استفان دی میستورا نماینده سازمان ملل متحد در مذاکرات سوریه سعی دارد جلوی فروپاشی دور تازه مذاکرات ژنو را بگیرد، بر اساس اطلاعات موجود چنین به نظر می‌رسد که طی روزهای گذشته فعالیت‌های فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در راستای ایجاد مذاکرات مستقیم بین هیئت دولت سوریه و مخالفان مسلح است و هیچ بحث و تبادل نظری در زمینه محتوای برنامه‌های بررسی شده‌ برای حل و فصل سیاسی بحران صورت نگرفت.

 

 

البته مایکل کونتت در این زمینه گفته است که تمامی طرف‌های سوری آمادگی خود را برای مذاکرات مستقیم در پشت یک میز برای انجام مذاکرات اعلام کرده اند. وی در کنفرانس مطبوعاتی که بعد از پایان دومین روز مذاکرات برگزار کرد، ابراز داشت که شرکت‌کنندگان در این نشست به دنبال راهکارهایی برای پیشبرد مذاکرات طی روزهای آینده بودند. وی افزود که دی میستورا انتظار ندارد که پیشرفت سریع در مذاکرات به وقوع بپیوندد، در همین راستا مذاکرات مشورتی را ادامه می‌دهد و طی همین رویکرد با نمایندگانی از مسکو و قاهره نیز دیدار خواهد داشت.

بشار جعفری نماینده دولت سوریه در این مذاکرات نیز با اشاره به اینکه در روزهای گذشته تنها به شکل مذاکرات پرداخته شده است، گفت که طرحی را از دی میستورا دریافت کرده و در رابطه با بررسی آن به توافق رسیده‌ایم، البته به شرطی که در نشست آینده مواضع ما در رابطه با محتویات این طرح بررسی شود. وی در رابطه با نشست آینده و زمان برگزاری آن گفت که این موضوع از طریق کانال‌های دیپلماتیک با دفتر دی میستورا مشخص خواهد شد.

 

در همین رابطه مخالفان دولت نیز پیش از دیدار با فرستاده سازمان ملل  نشستی مشورتی میان خود در مقر اقامت هیئت برگزار کردند. اسعد حنا عضو هیئت مخالفان در این زمینه در گفتگو با خبرگزاری فرانسه گفت که در نشست با دی میستورا نیز اقدامات وی برای سامان‌دهی نشست‌های مستقیم و مذاکرات با هیئت نماینده دولت سوریه بررسی خواهد شد. وی گفت که مخالفان دولت خواستار ورود به مذاکرات مستقیم با دولت سوریه شده اند.

در مورد اینکه آیا می‌توان به خودی خود برگزاری نشست‌های رودر رو یا مستقیم میان دولت سوریه و مخالفان در نشست ژنو را یک دستاورد در مسیر مذاکرات ذکر کرد یا نه، اختلاف نظر وجود دارد. اما سابقه چند ساله مذاکرات سوریه نشان می‌دهد که دولت این کشور همواره از مذاکره با هر گروه به شرط بهبود شرایط میدانی و توقف جنگ و خونریزی در این کشور استقبال کرده است، اما این مخالفان و حامیان گروه های تروریستی بودند که مذاکره با دولت را به معنای مشروعیت بخشیدن به بشار اسد می دانستند و آن را رد می کردند. این تغییر مواضع را می توان نتیجه مستقیم پیروزی های مقاومت در عرصه میدانی توصیف کرد.

 

 

البته تا زمانی که مطالبات طرف‌های خارجی و بین‌المللی به ویژه حامیان جریان‌های مخالف مسلح از عرصه سوریه تعدیل نشود، حتی بعید است که مذاکرات مستقیم نیز بتواند نتیجه قابل توجهی داشته باشد. غربی ها بر خلاف هجمه تبلیغاتی خود در زمینه مبارزه با داعش و سایر گروه‌های تروریستی، در این مذاکرات تلاش دارند که اول روند برکناری دولت کنونی از طریق راهکارهای سیاسی و روند انتقال قدرت را محقق کنند و مبارزه با گروه های تروریستی که به مهم ترین مسأله امنیتی بسیاری از مردم سوریه تبدیل شده را به آینده موکول کنند.

 

ایران، سوریه و روسیه اما این موضوع را بر نمی تابند و معتقدند در درجه اول باید تکلیف مبارزه با تروریست‌ها مشخص شود و بعد تحولات سیاسی و روند تغییر حاکمیت سیاسی و رفراندوم در این کشور بررسی شود. آنها معتقدند جز در سایه فراهم کردن امنیت برای مردم سوریه، ورود در روند انتقال سیاسی قدرت و ایجاد خلأ سیاسی و حاکمیتی در کشور بسیار خطرناک خواهد بود.

مذاکرات ژنو 4 در اهداف و مبانی خود به دنبال تحقق راه حل‌هایی در خصوص سه مساله تشکیل دولت سوریه، تدوین قانون اساسی جدید در این کشور و برگزاری انتخابات بر اساس  قانون اساسی جدید می باشد، این در حالی است که مبارزه با تروریسم همچنان به عنوان محور اصلی مولفه های تأثیرگذار در عرصه میدانی سوریه مطرح بوده و تقابل اولویت میان این مؤلفه‌ها به چالش اساسی پیشبرد مذاکرات تبدیل شده است.

 

 

 

تغییر ناگهانی و مجدد سیاست‌های ترکیه و پنهان شدن این کشور در پشت رژیم آل سعود در عربستان و دونالد ترامپ در آمریکا که با هدف بهره برداری از فضای سیاسی جدید آمریکا و برخوردار شدن از حمایت‌های این دو کشور در روند همه پرسی قانون اساسی صورت می گیرد، ابهام موجود در مذاکرات ژنو را افزایش داده است. تردید و تزلزل سیاست های ترکیه به عنوان یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار در روند حل بحران سوریه و از حامیان بزرگ گروه‌های تروریستی در این کشور باعث سردرگمی مخالفان مسلح شده است.

 

ترکیه البته در آستانه این مذاکرات سعی کرد با عقب نشینی تبانی گونه داعش از شهر الباب ، موازنه تحولات میدانی را به نفع خود تغییر دهد، اما دولت سوریه در این زمینه پیش دستی کرد، گفته می شود، یک منبع ناشناس در دولت سوریه تهدید کرده که در صورتی که مذاکرات ژنو 4 موفقیت آمیز نباشد، روند پاکسازی شهر ادلب از گروه های تروریستی را آغاز خواهد کرد. شهر اشغالی ادلب در شمال سوریه قرار دارد و گروه‌های مسلح تروریستی غیر از داعش و النصره غالباً در آنجا حضور دارند.

از سوی دیگر با وجود اعلام مکرر مواضع ترامپ در قبال ایجاد منطقه امن در سوریه ، همچنان راهبرد این کشور در قبال سوریه مشخص نیست، لذا صرف نظر از مشکلات و پیچیدگی‌های موجود در مسیر مذاکرات سوریه، عوامل مذکور باعث می شود حل و فصل این بحران و توافق گروه های مختلف در مسیر ژنو به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.

 

نشست کنونی چهارمین دور از نشست‌های ژنو برای حل بحران سوریه است، سه نشست قبلی ژنو نتیجه خاصی برای حل بحران سوریه در بر نداشته است، اما با همگرایی و مدیریت تهران، آنکارا و مسکو از 10 دی، دور جدیدی از آتش‌بس در سوریه استقرار یافت که تاکنون نیز تداوم دارد. در پی آتش‌بس در سوریه که از 30 دسامبر آغاز شده، با ابتکار سه کشور ایران، روسیه و ترکیه نشست‌های آستانه برای حل اختلاف میان بازیگران داخلی درگیر در بحران سوریه و رسیدن به توافقات میان سه کشور بانی مذاکرات، قبل از برگزاری نشست ژنو برگزار شده است.

دور اول نشت آستانه در روزهای 23 و24 ژانویه و دور دوم  به رغم برخی کارشکنی‌ها و بدعهدی ‌های ترکیه در 16 فوریه 2017  با حضور نمایندگان دولت و گروه‌های مسلح، برگزار شد و در آن نشست بود که برای اولین‌بار نمایندگان دولت قانونی سوریه، رودر‌رو با نمایندگان معارضان مسلح مذاکره کردند.