سرویس جهان مشرق - حمله شیمیایی خان شیخون در ساعت 6 و 30 دقیقه صبح روزسه شنبه  4 اکتبر در حومه ادلب انجام شد، منطقه خان شیخون تحت تسلط نیروهای مخالف دولت سوریه قرار دارد که با برخی گروه های تروریستی نیز درگیر هستند. برخی منابع مخالفان دولت سوریه تلفات این حمله را بالغ بر 100 نفر می دانند که همگی آنها کودک هستند. حدود 400 نفر نیز در این حملات زخمی شده اند. عوارض به وجود آمده در میان زخمی ها نظیر خروج کف زرد رنگ از دهان و تشنج کامل بدن نشان می دهد که در این حمله از گاز سارین استفاده شده است، یعنی همان گازی که پیش از این بر اساس برخی اسناد ثابت شده بود داعش آن را در اختیار دارد و به احتمال فراوان آن را از ترکیه دریافت کرده است.

حمله شیمیایی به منطقه خان شیخون که سه شنبه در استان ادلب انجام شد، صرف نظر از ماهیت طرف های پشت پرده بار دیگر فرصتی طلایی را برای محور غربی مخالف با سازش صورت گرفته بین مسکو و دولت دمشق ایجاد کرد تا تغییرات مورد نظر اروپا و کاخ سفید به ویژه در زمینه ایفای نقش بیشتر در تحولات سیاسی سوریه تحت پوشش مبارزه با تروریسم را تقویت کند.

از سه شنبه تاکنون گزارش‌ها ، واکنش‌ها ، تحلیل ها و مواضع متفاوت و متناقض در زمینه حمله شیمیایی صورت گرفته در منطقه خان شیخون در حومه جنوبی ادلب منتشر شده است. گروه های مخالف دولت سعی کردند با انتشار برخی تصاویر و کلیپ‌های ویدئویی در سایت‌های اجتماعی دولت سوریه را دراین زمینه مقصر نشان دهند و تصاویر فجیعی از این جنایت را منتشر کرده اند تا بتوانند افکار عمومی و احساسات جهانی را بر ضد دولت بشار اسد بسیج کنند. کادر پزشکی بیمارستان‌های میدانی وابسته به گروه‌های مخالف دولت تعداد تلفات این حمله شیمیایی را 60 کشته و بیش از 300 زخمی ارزیابی کردند.

همانطور که در دفعات پیشین در زمینه حملات شیمیایی سوریه نیز شاهد بودیم، بلافاصله بعد از این حمله هجمه تبلیغاتی گسترده‌ای در میان رسانه‌های غربی و بین‌المللی شکل گرفت و تحرکات دیپلماتیک نیز در سطوح شورای امنیت آغاز شد. مسئولان برخی کشورهای غربی سعی کردند قبل از انجام هر نوع تحقیقاتی در این رابطه دولت سوریه را مسئول این حمله شیمیایی معرفی کرده و آن را با شدیدترین عبارت ها محکوم کنند. در همین رابطه شورای امنیت دیروز چهارشنبه بنا به درخواست فرانسه و انگلیس نشست فوق‌العاده‌ای را برای بررسی این حمله برگزار کرد.

این حمله و واکنش های پس از آن در شرایطی صورت گرفت که واشنگتن اخیراً اعلام کرده است اولویت اصلی این کشور در سوریه براندازی بشار اسد نیست، در همین رابطه جان مارک ایرولت وزیر خارجه فرانسه در اظهاراتی که بوی تلاش اروپا برای کانالیزه کردن واکنش ها و رفتار دولت جدید آمریکا را می دهد، گفته است که این حادثه آزمونی برای دولت جدید آمریکا بعد از مواضع اخیر آن در قبال سرنوشت بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه خواهد بود. به نظر می‌رسد اروپا با بهره‌برداری از این حمله سعی دارد هم‌زمان با برقراری کنفرانس بروکسل در زمینه پرونده سوریه ، از سویی بر واشنگتن در تقویت اولویت حذف بشار اسد فشار وارد کند و از سوی دیگر انتقام خود را از مسکو در زمینه ناکارآمد کردن تلاش های اروپا برای تحریم های بیشتر سوریه بگیرد.

در همین رابطه فرانسوا اولاند تنها چند ساعت بعد از این حمله تروریستی دولت سوریه را مسئول مستقیم این حمله معرفی کرد و گفت بشار اسد با هم دستی متحدانش به گونه ای رفتار می کند که هیچ ترسی از مجازات ندارد. بوریس جانسون وزیر خارجه انگلیس در این رابطه موضع محتاط تری به خود گرفت و گفت: با وجود اینکه هنوز نسبت به ماهیت این تحولات مطمئن نیستیم ، اما سرنخ های این تجاوز نشان دهنده رد پای دولت سوریه است که بارها و بارها از سلاح های شیمیایی استفاده کرده است. برخی رسانه‌ها و خبرگزاری‌های غربی به نقل از استفان دی مستورا فرستاده سازمان ملل تأکید می‌کنند که حمله احتمالی شیمیایی در اثر یک حمله هوایی صورت گرفته است.

در مقابل ، ارتش سوریه نیز استفاده از هر نوع مواد شیمیایی و سمی در منطقه خان شیخون را رد کرده و در بیانیه‌ای اعلام کرد که هرگز در هیچ منطقه ای از این مواد استفاده نکرده است و اساسا دیگر بعد از خلع سلاح شیمیایی خود که زیر نظر سازمان ملل انجام شد، چنین سلاح هایی در اختیار ندارد. روسیه نیز به صورت قاطع موشک باران شیمیایی منطقه خان شیخون به دست نیروی هوایی خود را رد کرد.

کاخ سفید نیز هم راستا با موضوع سودجویانه اروپا ، حمله شیمیایی را به دولت بشار اسد منسوب کرده و آن را در نتیجه ضعف و عدم تصمیم‌گیری درست دولت باراک اوباما دانست. شان اسپایسر سخن‌گوی کاخ سفید در مواضعی که به نظر می‌رسد در نتیجه فشار دولت‌های اروپایی به وجود آمده ، تأکید کرد که منافع سوری ها در عدم روی کار بودن بشار اسد است، اما در شرایط کنونی گزینه‌ای برای تغییر دولت سوریه وجود ندارد.

آنکارا نیز سعی کرد خود را وارد تحولات سیاسی مربوط به حمله شیمیایی خان شیخون کند، رجب طیب أردوغان در گفتگویی تلفنی با ولادیمیر پوتین چنین حملاتی را باعث از بین بردن تمامی تلاش‌ها در روند عملیات آستانه در جهت تقویت آتش‌بس توصیف کرد. در عین حال دو رئیس‌جمهور بر ضرورت تلاش‌های مشترک برای ادامه روند آتش‌بس شکننده در سوریه تأکید کردند. اظهارات أردوغان در شرایطی مطرح شد که یک نماینده پارلمان ترکیه پیش از این از اسنادی رونمایی کرد که نشان می‌دهد دولت این کشور سلاح‌های شیمیایی به داعش داده است. "ارن اردم" از اعضای حزب خلق جمهوری خواه مخالف دولت در پارلمان، اعلام کرده بود که تروریست ها گاز سارین را از ترکیه به دست می آورند. وی البته به دلیل فاش کردن منبع سلاح های شیمیایی داعش، از سوی مقامات دولتی با اتهامات تروریستی مواجه شده بود.

این نماینده پارلمان ترکیه به شبکه آر تی روسیه گفته بود که ترویست های داعش مواد اولیه گاز سارین را از ترکیه تهیه می کنند و مقامات ترکیه با وجود اطلاع و در دست داشتن مستندات، با اقدامات داعش مقابله نمی کنند.

در نشست شورای امنیت چه گذشت؟

نشست فوق‌العاده شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بررسی حمله شیمیایی به منطقه خان شیخون که دو شب پیش برگزار شد،  بدون طرح پیش نویس قطعنامه ارائه شده از سوی آمریکا و انگلیس و فرانسه که پیش از این رسانه‌های خبری از آن سخن می‌گفتند، به پایان رسید. قطعنامه‌ای که قرار بود استفاده سلاح‌های شیمیایی در سوریه را محکوم کرده و دولت سوریه را مجبور به ارائه گزارشی مفصل از برنامه کاری هواپیماهای جنگی خود در زمان وقوع حمله بنماید. این قطعنامه می‌توانست تهدیداتی را نیز در راستای تحریم بیشتر سوریه به موجب فصل هفتم منشور سازمان ملل داشته باشد.

نشست برگزار شده در مقر شورای امنیت با حملات تند و متقابل میان نماینده روسیه و نمایندگان سه کشور طراح پیش نویس همراه شد و آنها یکدیگر را به مداخله در امور سوریه و عدم جدیت در حل و فصل نهایی این بحران متهم کردند. اما نکته قابل توجه تغییر مواضع یک هفته گذشته آمریکا بود که علاوه بر اظهارات تند نیکی هالی نماینده آمریکا در شورای امنیت، در مواضع دونالد ترامپ در نشست مطبوعاتی مشترک با عبدالله دوم پادشاه اردن نیز مشهود بود و وی تاکید کرد که رویکرد وی در مورد سوریه و بشار اسد بعد از این حمله تغییرات زیادی داشته است. وی این حمله را عبور دولت سوریه از خطوط قرمز قلمداد کرد و احتمال تغییر سیاست‌های آمریکا در مورد پرونده سوریه را رد نکرد.

در مقابل ولادیمیر سافرونکوف نماینده روسیه هزینه تبلیغاتی صورت گرفته نسبت به تحولات حومه ادلب را بخشی از هجمه تبلیغاتی بر ضد دولت سوریه دانست و تأکید کرد که برخی بیانیه‌های شورای امنیت در قبال روسیه و چین غیرقابل قبول است. نماینده چین نیز تصریح کرد که نمی‌توان این کشور را به رأی گیری به نفع دیگران مجبور کرد.

منذر منذر نماینده سوریه البته گزارش دقیق‌تری در این رابطه اعلام کرده و اعلام کرد که دولت سوریه بیش از 90 نامه به سازمان ملل متحد نوشته مبنی بر اینکه اطلاعاتی در اختیار دارد که نشان می‌دهد گروه‌های تروریستی مواد شیمیایی خطرناک را در اختیار دارد که به صورت ویژه از طریق دولت ترکیه به دست آنها رسیده است. وی تأکید کرد که برنده اول استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سوریه همان رژیم‌هایی هستند که این کشور را هدف قرار داده ‌اند و فرانسه مسئول سیاسی و اخلاقی موشک باران زیرساخت‌های این کشور و کشتار غیرنظامیان است.

نگاهی عقلانی و واقع‌گرایانه و تحولات سوریه نشان می دهد که امکان استفاده از دولت این کشور سلاح‌های شیمیایی برای بهره برداری های محدود وجود ندارد. ارتش سوریه و نیروهای متحد این کشور در ماههای اخیر پیروزی‌های قابل توجهی را در معادلات میدانی به دست آورده است. این در حالی است که مقامات سوری در بدترین شرایط میدانی سالهای گذشته نیز برای دست یابی به پیروزی از سلاح های شیمیایی استفاده نکردند. چرا که کاربرد سلاح شیمیایی علیه ملت سوریه علاوه بر آنکه جنایتی غیرقابل بخشش به شمار می رود، می تواند بهانه لازم غرب برای ایجاد اجماع جهانی و لشکرکشی به این کشور را نیز فراهم نماید.

به این ترتیب در شرایطی که فضای سیاسی و نظامی بحران سوریه در حال تغییر به سود نظام حاکم است، دور از عقلانیت است که بشار اسد دستور چنین اقدامی را بدهد. زیرا آمریکا پس از چندین سال اصرار بر حذف اسد از قدرت و پیش رفتن تا مرحله حمله نظامی، هفته قبل بدون تاکید بر کنار رفتن رئیس جمهور کنونی سوریه اعلام کرد سرنوشت اسد را ملت این کشور تعیین می کند. همچنین ترکیه نیز به عنوان یکی از حامیان تروریست ها در چند ماه گذشته از سیاست های قبلی خود فاصله گرفته و در راستای برگزاری نشست های مخالفان سوری با نمایندگان دولت سوریه همراه با روسیه و ایران، اقدامات اثرگذاری صورت داده است.

آیا منطقی برای حمله شیمیایی به خان شیخون از طرف ارتش سوریه وجود دارد؟

ارتش سوریه اگر می‌خواست به تروریست‌ها حمله شیمیایی کند، چرا باید برود سراغ خان شیخون که کیلومترها از خطوط نبرد فاصله دارد؟ اگر قرار بر حمله شیمیایی بود، چرا نباید ارتش به خطوط درگیری در شمال حماه مانند طیبه الامام و صوران حمله می‌کرد که هزاران تروریست در آنجا حضور دارند؟ یا اینکه ارتش سوریه اگر قرار بر حمله شیمیایی بود، علیه داعش استفاده می‌کرد یا آنکه در غرب حلب از آن بهره می‌گرفت که تروریست‌ها به‌صورت گروهی حضور دارند و می‌شود یکجا کلی تروریست را به هلاکت رساند.

نکته بعد، کدام عقل سلیمی قبول می‌کند در روزهایی که ارتش سوریه دست برتر را دارد، اقدام به حمله شیمیایی کند و خودش را در مظان اتهان قرار دهد؟ اصلا چه نیازی به این کار دارد؟ آیا می‌خواهد دشمنی را که کیلومترها با او فاصله دارد هدف قرار دهد و برای خودش دردسر درست کند؟ توپخانه قدرتمند به همراه نیروی هوایی گسترده در اختیار ارتش سوریه و متحدین این کشور قرار دارد. نیازی به استفاده از بمب شیمیایی، آن هم گاز خطرناک سارین نیست، حتی گاز کلور هم مقبولیت ندارد.

اما موضوع دیگری که بسیار جالب است، رفتار فرانسه در درخواست برای برگزاری نشست فوری شورای امنیت است. چرا پاریس وقتی جنگنده‌های امریکایی بیش از 200 نفر از پناهندگان را در مدرسه‌ای در حومه شهر الطبقه به خاک و خون کشیدند، خواستار چنین نشستی نشد؟ چرا وقتی خبر قتل‌عام بیش از 400 نفر در بخش غربی موصل در رسانه‌ها پیچید چنین درخواستی توسط دولت فرانسه مطرح نگردید؟

اهداف و کارکردهای شایعات شیمیایی

فارغ از برنامه جامعی که می‌تواند پشت پرده تبلیغات شیمیایی بر ضد دولت سوریه باشد که شامل احتمال حمله نظامی مستقیم بر ضد این کشور یا انجام تحرکات بین‌المللی جدید تحت پوشش نهادهای جامعه جهانی باشد ، فضاسازی حمله شیمیایی خان شیخون که بر معادلات نظامی و سیاسی عرصه سوریه سایه انداخته ، کارکردهای مقدماتی دیگری نیز دارد.

روند سریع آزادسازی 16 روستا در حومه حماه از سوی ارتش سوریه طی روزهای اخیر تأثیرات مخربی بر مخالفان مسلح داخلی و حامیان پشت پرده آنها داشته است، لذا آنها به دنبال برون رفتی از این اوضاع نابسامان و توقف فعالیت های ارتش سوریه بودند، حمله شیمیایی که با هزینه خون تعدادی از انسان های بی گناه در استان ادلب رقم خورد، باعث کند شدن دامنه حملات بی امان ارتش سوریه شد. این در حالی بود که علاوه بر پیشروی گسترده نیروهای زمینی، نیروی هوایی سوریه و روسیه نیز حملات سنگینی را بر مناطق تحت نفوذ گروه‌های تروریستی در ادلب انجام می دادند. به عنوان مثال هواپیماهای روسی طی دو روز گذشته بالغ بر 200 حمله هوایی در شهر ادلب انجام داده بودند که در نتیجه آن بسیاری از مراکز گروه‌های تروریستی منهدم شده بود. حتی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که یکی از اهداف تماس تلفنی رئیس‌جمهور ترکیه با همتای روس خود ، ابراز نگرانی نسبت به این حملات و نتایج آن در مذاکرات آستانه است.

طبیعی است که انجام این حمله تروریستی در خان شیخون و نسبت دادن آن به دولت سوریه ، روند این حملات سنگین را حتی از سوی روسیه کندتر می کند و فرصت لازم برای تجدید قوای گروه‌های تروریستی را فراهم می کند. 

از سوی دیگر روند این حملات و آزادسازی مناطق به سمتی پیش می‌رود که می تواند بحران انسانی شکل گرفته در دو روستای فوعه و کفریا در حومه ادلب را به پایان ببرد و این چیزی است که هرگز به مذاق طرف های غربی خوش نمی آید. غرب و جریان‌های مداخله جو در بحران سوریه این دو منطقه را بویژه از جنبه اهمیت نمادینی که برای ایران دارد، یکی از مهم‌ترین اهرم‌های فشار خود در مذاکرات بین المللی می دانند و به هیچ وجه حاضر نیستند این برگه ارزشمند را از دست بدهند. این موضوع را در گذشته نیز مشاهده کرده‌ایم.

حمله شیمیایی به ادلب و بهانه تراشی برای حمله نظامی به سوریه

از همان ساعات ابتدایی انتشار خبر حمله شیمیایی برخی کارشناسان اعتقاد داشتند که زمزمه حمله نظامی به سوریه شنیده می‌شود غربی‌ها به دنبال بهانه‌ای هستند تا شرایط تقریبا مطلوب دولت سوریه را تغییر دهند و به نوعی برای روسیه دردسر آفرینی کنند . چه بهانه ای بهتر از حمله شیمیایی که همه طرف های بین‌المللی آن را محکوم می‌کنند. و حال این بهترین زمان برای تغییر بازی سوریه است. که البته همینگونه هم شد.

دونالد ترامپ پس از فرمان حمله به سوریه گفت: اسد از عامل اعصاب [سلاح شیمیایی] برای کشتن شمار زیادی استفاده کرده است.من فرمان حمله به پایگاهی در سوریه را صادر کردم که از آنجا حملات شیمیایی صورت گرفت.

شبکه خبری سی ان ان اعلام کرد دونالد ترامپ دستور حمله به سوریه را صادر کرده است.

بی بی سی گزارش داد ده‌ها موشک کروز به سمت سوریه شلیک شده است.

الجزیره نیز گزارش داد حملات آمریکا آنچه یک پایگاه تسلیحات شیمیایی در نزدیکی حمص خوانده شده را هدف قرار داده است.

رسانه‌های خبری همچنین اعلام کردند موشک‌های آمریکا از دو ناو جنگی در آبهای مدیترانه شلیک شده است. شبکه فاکس نیوز پیش از این اعلام کرده بود دو ناو جنگی «یو اس اس راس» و «یو اس اس پورتر» این کشور در شرق سواحل مدیترانه به حالت آماده باش هستند تا در صورت لزوم به سوریه حمله کنند.

اسکای نیوز به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داد آمریکا ده‌ها موشک به یک پایگاه هوایی سوریه شلیک کرده است.

گفته می‌شود آمریکا با 59موشک هدایت شونده پایگاه هوایی «شیرت» در نزدیکی حمص سوریه را هدف قرار داده است. واشنگتن مدعی است این پایگاه محل نگهداری تسلیحات شیمیایی است.

ترامپ در این راستا گفت: من فرمان حمله به پایگاهی در سوریه را صادر کردم که از آنجا حملات شیمیایی صورت گرفت.

الجزیره اعلام کرد حملات آمریکا پایگاه‌های هوایی، جنگنده‌ها و مکان‌های سوخت گیری را هدف قرار داده است.

نتیجه گیری

شانتاژ تبلیغاتی و جنگ روانی شبکه‌هایی که سابقه دشمنی آنها با دولت سوریه به چندین سال قبل می‌رسد ، نظیر بی بی سی، الجزیره و العربیه جای تعجب ندارد. همان طور که سناریوی تکراری استفاده از سلاح‌های شیمیایی برای محکوم کردن و امتیاز گیری از دولت سوریه نیز برای کسی ناآشنا نیست. غرب به دنبال آن است که در این شرایط نابسامان بتواند افکار عمومی توده‌ها و احساسات آنها را با کمترین هزینه بازیگران بین المللی به نفع خود تغییر دهد و بار دیگر اجماع جهانی علیه نظام این کشور را شکل داده و زمینه های اقدامات غیرمشروع دولت های غربی و عربی در سوریه نظیر عملیات نظامی مستقیم بر ضد دولت یا امتیازگیری های سیاسی در نهاد های بین المللی را فراهم نماید.