سرویس جهان مشرق - با آغاز موج جدیدی از اقدامات ضدشیعی در جمهوری آذربایجان و تخریب مساجد واقع در محله «سُوتسکی» باکو، شمار قابل توجهی از نمازگزاران «مسجد حاج جواد» در این منطقه با تجمع در اطراف این مسجد، مانع از تخریب آن شدند. گرچه، با اقدام پلیس باکو در بازداشت شماری از نمازگزاران و توقف موقتی تخریب این مسجد و وعده مقامات دولتی به حل این مساله، اعتراض نمازگزاران فروکش کرده است، اما سخنرانی های شدیداللحن نمایندگان مجلس جمهوری آذربایجان علیه نمازگزاران معترض به تخریب مسجد و نیز مقاله اهانت آمیز علی حسن اف، سخنگوی رییس جمهوری آذربایجان علیه دینداران و هتاکی وی علیه ناموس دینداران معترض به تخریب مساجد در باکو و نیز تداوم حبس بازداشت شدگان در روز اعتراض و نیز اعمال فشارهای غیرقانونی شمار دیگری از آنها برغم پایان تجمع اعتراض آمیز در اطراف «مسجد حاج جواد» نشان می دهد که این مساله نیز همانند سایر مشکلات ایجاد شده علیه شیعیان جمهوری آذربایجان لاینحل و همانند «آتشی زیر خاکستر» باقی مانده است.

بخصوص که نمایندگان لائیک و «آتئیست» (ملحد) و «نورچی » در مجلس ملی جمهوری آذربایجان خواهان اقدام «سرویس امنیت دولتی» در بررسی هویت نمازگزارانی شدند که برای جلوگیری از تخریب مسجد حاج جواد ، در مقابل پلیس باکو مقاومت کرده اند. به گزارش پایگاه اینترنتی «مدرن»، قدرت حسنقلی اف، رییس «حزب جبهه خلق آذربایجان یکپارچه» گفت : « باید سرویس امنیت دولتی درباره «ریشوهایی» که در زمان تخریب مسجد، در مقابل پلیس «مقاومت» کردند، تحقیق کند. مطمئنم که اگر درباره آنها تحقق شود، مشخص خواهد شد که آنها به سرویس امنیتی کدام کشور خارجی وابسته اند. ما اجازه نمی دهیم که مساجدمان به «لانه جاسوس ها» تبدیل شوند. این مساله باید بررسی شود.»

فاضل مصطفی ، رییس «حزب ساختار بزرگ» و نماینده مجلس جمهوری آذربایجان  که یکی از نمایندگان وابسته به جریان «نورچی» هدایت شده از ترکیه در مجلس جمهوری آذربایجان است ، گفت : « اخیرا مساله تخریب مسجد حاج جواد در منطقه «یاسامال» باکو مطرح شد. اما بعدا مشخص شد که این مسجد ، به عنوان شخص حقوقی به ثبت نرسیده است.»

فاضل مصطفی گفت : « وانمود می کنند که از طرف دولت علیه مساجد اعمال فشار وجود دارد. اما، رییس جمهوری دستور داده است که مکان بهتری برای این مسجد تخصیص یابد.»

سیاووش نوروزاف ، رییس «کمیسیون امور اتحادیه های اجتماعی و گروه های دینی» در مجلس نیز گفت : « در (جمهوری) آذربایجان نزدیک به دوهزار و 500 مسجد فعالیت دارند. «مسجد حیدر» نه تنها در قفقاز جنوبی بلکه در میان مساجد اکثر کشورهای مسلمان، مدرن ترین مسجد و دارای معماری عالی است. امسال در جمهوری آذربایجان «سال همبستگی اسلامی» اعلام شده است و به همین علت نیروهایی وجود دارند که می خواهند اوضاع را برهم بزنند. به همین خاطر ما باید خیلی هشیار باشیم. روزنامه نگاران محترم نیز باید توجه داشته باشند. 50 تا 100 متر پایین تر از آنجا ( مسجد حاج جواد) ، «مسجد تازه پیر» (مقر اداره دولتی مسلمانان قفقاز) وجود دارد. بروند در آنجا نماز بخوانند. همچنین قدری آن طرف تر، مسجد امام حسین (ع) ( یکی دیگر از مساجد تحت کنترل حاکمیت در باکو) فعالیت دارد. »

در تحلیل رفتارهای ضدشیعی حاکمیت جمهوری آذربایجان که البته باکو سعی دارد آن را در پوشش برنامه های رسمی و دولتی «سال همبستگی اسلامی» و نیز در سایه میزبانی «چهارمین دوره مسابقات ورزشی کشورهای مسلمان» در باکو پنهان سازد، چند عامل قابل توجه است:

حاکمیت لائیک جمهوری آذربایجان در سال های گذشته با مشاهده عواقب خطرناکی که مقابله آشکار با اعتقادات دینی مردم در کشورهای عربی داشت و موجب خیزش موج «بیداری اسلامی» شد، با اخذ مشورت از مشاوران صهیونیست خود،  تغییراتی را در روشهایش در پیشبرد سیاست ضددینی خود  ایجاد کرد و این بار، در کنار سرکوب جریانات دینی اصیل، به تظاهر به احترام به ظواهر دینی پرداخت و با ساخت و مرمت چند مسجد و امامزاده تحت کنترل اداره دولتی مسلمانان قفقاز به ریاست الله شکور پاشازاده ، پرداخت و در این میان، «مسجد حیدر» را  به نام «حیدر علی اف»، کمونیست کهنه کار و رییس جمهوری پیشین این کشور در باکو احداث کرد. در این مسجد، برای تظاهر به وحدت، بدعتی عجیب و غریب و خنده دار پایه گذاری شد که در روزهای جمعه، بجای برگزاری نماز جمعه،  بطور یک هفته در میان، آنچه مقامات لائیک باکو آن را «نماز وحدت» می خوانند، اجرا می شود.

در کنار این اقدامات نمایشی که به منظور زدودن اتهام «ضددین» از چهره حاکمیت باکو انجام می شوند، دولت و مجلس جمهوری آذربایجان در سال های اخیر، شدیدترین محدودیت ها را برای تشیع در این کشور وضع کرده اند. براساس قوانینی که باکو وضع کرده است، از عادی ترین امور مذهبی نظیر استفاده از پرچم و سایر نمادهای مذهبی گرفته تا اقامه نماز توسط روحانیون تحصیل کرده در قم و نجف که مهمترین حوزه های علمیه شیعه در آن قرار دارند، ممنوع شده است. در یکی از جدیدترین اقدامات باکو علیه جریان شیعه اصیل در جمهوری آذربایجان، حجت الاسلام حاج سردار حاجی حسنلی، یکی از روحانیون تحیل کرده در حوزه علمیه قم که در شهر ماسالی جمهوری آذربایجان، نماز جمعه اقامه می کرد، به اتهام نقض قانون «ممنوعیت اجرای آیین های دینی توسط افراد تحصیل کرده در خارج» و نیز «برگزاری اجتماع غیرقانونی» دستگیر و زندانی شده است.  این اقدامات سرکوبگرانه علیه تشیع در جمهوری آذربایجان به عنوان دومین کشور شیعه جهان در شرایطی است که دولت این کشور با  دستگیری بیش از دویست نفر از روحانیون و مبلغان اسلامی ، در میان کشورهای مسلمان به عنوان «دارنده بیشترین زندانی روحانی» شهرت یافته است.

دولت باکو در سال های اخیر، از فضای سیاسی نوینی که در مناسبات تهران – باکو ایجاد شده و از روند بهبود و گسترش ظاهری مناسبات سیاسی دو طرف، به عنوان سرپوشی برای تشدید سرکوب دینی خود سوء استفاده می کند و به وجهه جمهوری اسلامی ایران نیز از این طریق لطمه وارد می کند.  در عین حال، باکو نه تنها از «بیماری بدبینی» به ایران، خلاصی نیافته است، بلکه تحریکات رژیم صهیونیستی موجب شده است که «بیماری بدبینی به ایران»  در باکو تشدید یابد و مقامات باکو هرگونه  حرکت های دینی مردم و  اقدامات شیعیان جمهوری آذربایجان در مطالبه حداقلی از حقوق اولیه خود را  به ایران نسبت دهند و به شدت سرکوب کنند.

مطالبی که علی حسن اف، سخنگوی رییس جمهوری آذربایجان در ارتباط با اعتراض به تخریب مسجد حاج جواد در باکو منتشر کرد، گویای این واقعیت است که باکو برغم تظاهر به بهبود مناسبات با ایران، خود را از مرض «بدبینی به ایران» که ویروس آن را رژیم صهیونیستی و رژیم آل سعود آن را به برخی مقامات کشورهای منطقه سرایت می دهند، نجات دهد. علی حسن اف در صفحه فیسبوک خود نوشت : « در سال 2009 نیز زمانی که باکو ، به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام برگزیده شده بود، تلاش هایی را برای فریب بخشهایی از طبقات دیندار به منظور تضعیف نقش کشورمان در جهان اسلام و لکه دار کردن وجهه کشور ، شاهد بودیم. ابتکارهای برخی ها برای برگزاری روز همبستگی در مقابل روز همبستگی آذربایجانی های دنیا ( برگزاری روز همبستگی آذری های مسلمان به ابتکار حجت الاسلام سید حسن عاملی، امام جمعه اردبیل) هنوز هم ادامه دارد. امسال نیز که باکو میزبان بازی های همبستگی اسلامی است و سال همبستگی اسلامی نامگذاری شده است، باز هم شاهد همان تلاش ها هستیم. مصادف شدن اعتراض این هواداران دروغین دین ، با اعتراض دولت جمهوری آذربایجان به همکاری غیررسمی آنها ( ایران) با اشغالگران ( ارمنستان) درباره مسجد شوشا، تامل برانگیز است.» اظهار این مطالب از سوی سخنگوی رییس جمهوری آذربایجان در شرایطی است که حدود دو ماه قبل از آن، در جریان سفر الهام علی اف، رییس جمهوری آذربایجان به تهران و دیدار وی با رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله خامنه ای به صراحت هشدار داده بودند : « رژیم خبیث صهیونیستی بیش از همه‌ی دشمنان در جهت تضعیف روابط برادرانه‌ی ایران و آذربایجان تلاش می‌کند و در مقابل باید از ارتباطات صمیمی موجود مراقبت کرد.» اما، اعمال و سخنان مقامات باکو نشان می دهد که گوش شنوا در مقابل نصایح خیرخواهانه ندارند و ترجیح می دهند همچنان گوش به فرمان به اصطلاح متحدان صهیونیست و سعودی خود باشند و در شرایط جدید جهانی که با به قدرت رسیدن ماجراجویی همچون دونالد ترامپ ، ایجاد شده است، سیاست باکو در منطقه را نیز با آن هماهنگ تر کنند.

زمزمه هایی که در ماه های اخیر برای به جریان انداختن مجدد طرح تخریب مسجد حضرت فاطمه زهرا (س) در منطقه «یئنی گونشلی» در حومه باکو به راه انداخته شد، اقدام به تخریب مساجد منطقه «سوتسکی» و بخصوص «مسجد حاج جواد » که محل وعظ و خطابه روحانیون مردمی در باکوست، تشدید فشارها بر حسینیه اهل بیت (ع) در باکو و تلاش برای جلوگیری از حضور شهروندان جمهوری آذربایجان در این حسینیه و محدود کردن آن به حضور برخی از ایرانیان مقیم باکو ، تاسیس به اصطلاح «کالج های اسلامی» بجای حوزه های علمیه تعطیل شده در شهرهای جمهوری آذربایجان، تعقیب و آزار و اذیت و بازجویی های پیاپی از زائران کربلا و مشهد و در یک کلام تلاش برای حاکمیت و کنترل  مطلق دولت لائیک بر امور مذهبی مردم شیعه جمهوری آذربایجان و حتی فردی ترین امور نظیر نام گذاری نوزادان و جلوگیری از گسترش نام‌های شیعی در این کشور ، همگی نشان می دهد که باکو در سایه پوشش هایی نظیر گسترش روابط با تهران، برگزاری مسابقات ورزشی کشورهای مسلمان و برگزاری به اصطلاح سال همبستگی اسلامی و ساخت مساجد ضرار ، سیاست صهیونیستی و ضدشیعی خود را  با ظرافت پیش می برد و در این فضا، حتی گروه های بسیار متساهل و ملبغان مستقلی که مصلحت را در اعتراض نکردن به ظلم و ستم های جاری در جمهوری آذربایجان می بینند نیز از تعدی رژیم لائیک باکو مصون نیستند و مقامات باکو به نمایندگی از رژیم صهیونیستی و آل سعود، هر روز دامنه برخورد خود با روحانیون و مساجد مستقل از اراده حاکمیت لائیک را گسترش می دهند و با تداوم این روند، سعی دارند هیچ مبلغ شیعی و هیچ مسجدی خارج از اراده حاکمیت لائیک، در جمهوری آذربایجان باقی نماند.

* برهان حشمتی