به گزارش مشرق، روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۶، ساعت ۱۱: ۳۰ صبح، انفجاری در معدن زغال سنگ یورت رخ داد که بر اثر آن ده‌ها کارگر در زیر زمین گرفتار شدند.
این معدنچیان در عمق ۱۳۰۰ متری در فضای مملو از گاز مونو اکسید کربن و متان گرفتار شده بودند. مدیر کل جمعیت هلال احمر استان گلستان عصر همان روز اعلام کرد که نیروهای امدادی تنها توانسته‌اند به عمق ۸۰۰ متری برسند. آنهم در شرایطی که بسیاری از آنها دچار گازگرفتگی شده و به عنوان مصدوم از تونل معدن خارج شدند.
به گفته معدنچیان، تونلی که انفجار در آن رخ داده یکی از تونل‌های بن‌بست این معدن بوده و فقط یک راه خروج داشته است.
یکی از معدنچیان حاضر در حادثه معدن گفت: «معدن یورت آزادشهر سنسور تشخیص نشت گاز ندارد و علت اصلی این حادثه هم انفجار گاز به دلیل نشت آن بود». استاندار گلستان دربارهٔ دلیل وقوع حادثه انفجار گفت: «به علت توقف واگن و لوکوموتیو در داخل تونل و سهل‌انگاری از طرف یکی از تعمیرکاران که موجب ایجاد جرقه‌ای ایجاد شد، انفجار در تونل معدن رخ داد».
فیض‌الله کاکوئی، کارفرمای این معدن، گفت: بدنبال از کارافتادن موتور دیزل این معدن، کارگران توسط یک دستگاه باتری قصد روشن کردن موتور دیزل کشنده لوکوموتیو را داشتند که به محض برقراری اتصال با جرقه ایجاد شده تونل منفجر می‌شود.
حادثه‌ای که ۴۳ قربانی و ۴۴۴ مصدوم برجا گذاشت. مداوای سرپایی برای ۷۹ مصدوم جواب نداد و با بالگرد و آمبولانس به بیمارستان‌های آزادشهر و گنبدکاووس منتقل شدند.
عمق این حادثه هم مانند عمق تونل زمستان یورت بسیار زیاد بود و تلاش برای خارج کردن پیکر ۴۳ جانباخته این حادثه ۱۱ روز به طول انجامید، به طوری که کار آواربرداری به‌روزهای بعدازآن هم کشیده شد.
عمق حادثه معدن یک هزار و ۲۰۰ متری معدن زمستان یورت آن‌قدر وسیع بود که در فاصله ۱۱ روزه آواربرداری پای مدیران و مسئولان کشوری بسیاری به‌ویژه رئیس‌جمهور را در آستانه انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری به این معدن باز کرد.
حالا بیش از ۲۰ روز از حادثه دل‌خراش معدن زمستان یورت می‌گذرد و خانواده‌های جانباختگان حادثه تنها یک مطالبه جدی از مسئولان دارند.
**گزارش اولیه کمیته حقیقت‌یاب اعلام شد
تنها چند روز پس از پایان عملیات آواربرداری معدن زمستان یورت، اواخر هفته گذشته کمیته حقیقت‌یاب از محل حادثه بازدید کردند و مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان گلستان در گفت: یک گروه ۱۲ نفره متشکل از اساتید دانشگاهی، نماینده کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، نماینده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، مسئول فنی و رئیس معدن و دو کارشناس بازنشسته معدن کشور (مهندس خدایی و پاکزاد) از محل حادثه بازدید کردند.
حسینقلی قوانلو افزود: قبل از بازدید از معدن، در جلسه‌ای در گرگان تمام ابعاد احتمالی حادثه معدن زمستان یورت موردبررسی قرار گرفت.
وی گفت: پس از بازدید علت اصلی حادثه ناشی از انفجار اعلام شد و علت مرگ ۹۵ درصد جانباختگان حادثه خفگی با گاز منواکسید ایجادشده براثر انفجار اعلام شد.
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان گلستان ادامه داد: تعداد اندکی از ۴۳ جانباخته این حادثه براثر موج انفجار و ریزش آوار جان خود را ازدست‌داده‌اند و پزشکی قانونی هم این موضوع را تائید کرده است.
**بررسی علل فاجعه معدن زمستان یورت
در دومین جلسه کمیسیون کارگری شورای تأمین استان که در سال ۹۶ با موضوع بررسی علل و آسیب شناسی حادثه معدن زغال سنگ زمستان یورت آزادشهر و تصمیم گیری پیرامون مطالبات و بیمه کارگران این معدن، به ریاست معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار برگزار شد ،معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار در این جلسه خواستار پیگیری وضعیت بیمه و معوقات جانباختگان این حادثه از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط شد.
«علی اصغر طهماسبی» با بیان اینکه وجود سندیکاهای کارگری هم به نفع کارگران زحمتکش و هم به نفع دولت خواهد بود، توضیح داد: معتقدیم تشکل‌های کارگری باید در چارچوب قوانین کشور فعالیت داشته و به عنوان نمایندگان جامعه کارگری نسبت به حق و حقوق این قشر زحمتکش مطالبه گری داشته باشند.
در این جلسه همچنین مقرر شد مبالغی به عنوان حق بیمه به خانواده‌های جانباختگان این حادثه از سوی بیمه آسیا پرداخت شود.
رئیس کمیسیون کارگری استان درباره اعتراض‌های کارگران و خانواده‌های جانباختگان اظهار کرد: به هر حال این افراد عزیزان خود را از دست داده اند و در وضعیت روحی و روانی خوبی نیستند و اگر حرفی و اعتراضی هم بوده، باید آنها را درک کرد.
طهماسبی ضمن تسلیت به همه خانواده‌های داغدیده، بازماندگان، جامعه کارگری و مردم شریف استان، از زحمات همه تیم‌های امداد و نجات، ستاد مدیریت بحران، نیروهای نظامی و انتظامی و سایر عواملی که به صورت شبانه روزی در تلاش برای کشف پیکرهای جانباختگان این حادثه تلخ بودند، تشکر و قدردانی کرد. فاجعه معدن زمستان یورت آزادشهر، ۱۳ اردیبهشت در پی انفجار معدن و ریزش آوار اتفاق افتاد که تا این لحظه دلیل اصلی انفجار مشخص نشده است.
اما به استناد گزارش پزشکی قانونی، دلیل مرگ ۴۳ جانباخته این فاجعه ریزش آوار نبوده، بلکه خفگی بر اثر استشمام گازهای متان و مونواکسید کربن بوده است.
به رقم روشن نبودن دلایل ایجاد این فاجعه، همه مسئولان استان بر نبود امکانات ایمنی کار و کارگر در این کارگاه اتفاق نظر دارند.
**مروری بر اقدامات پزشکی قانونی در حادثه معدن آزادشهر
مدیرکل پزشکی قانونی استان گفت: سوختگی شدید و عوارض ناشی از آن، ضربه مغزی ناشی از شکستگی جمجمه و نارسایی تنفسی ناشی از قرار گرفتن در فضای محبوس، از مهم‌ترین دلایل مرگ معدنچیان معدن زمستان یورت آزادشهر بود.
به گزارش پزشکی قانونی کشور «حسین زارعی» در مورد اقدامات انجام گرفته در این حادثه اظهار کرد: پس از وقوع این حادثه، تیم ستاد بحران پزشکی قانونی استان تشکیل و برای بررسی و معاینه اجساد به محل وقوع حادثه اعزام شد.
وی افزود: پس از گذشت 12 ساعت از حادثه در ساعات نیمه شب تعداد 22 جسد در اختیار پزشکی قانونی قرار گرفت و با وجود امکانات محدود، معاینه اولیه تمام اجساد تا بامداد روز 14 اردیبهشت به انجام رسید و مجدداً صبح روز چهاردهم پس از اخذ شرح حال از خانواده‌ها و معاینه نهایی و احراز هویت اجساد با شرح حال اخذ شده و مشاهده اولیای دم پس از هماهنگی با ستاد سازمانی در خصوص علت فوت جواز دفن آنها اقدام شد.
زارعی تصریح کرد: در مرحله بعد تعداد 13 جسد و پس از آن 7 جسد به پزشکی قانونی ارجاع شد که شرایط نامناسبی و علائم فساد داشتند. پس از انجام 2 نوبت معاینه کامل و اخذ شرح حال از خانواده ها هویت 15 نفر محرز و جواز دفن به نام آنان صادر شد. ضمناً نمونه خون متوفیان نوبت دوم در خصوص وجود گاز مونوکسید کربن بررسی شدکه نتیجه همه آنها مثبت بود.
مدیرکل پزشکی قانونی استان یادآور شد: در نوبت دوم خانواده‌های مفقودین فراخوان شدند و نمونه های لازم از افراد مورد نظر مطابق با دستورالعمل و هماهنگی با واحد ژنتیک پزشکی قانونی مشهد گرفته شد.وی بیان کرد: به دلیل عدم احراز هویت 5 نفر باقی مانده نمونه‌ها برای بررسی از نظر DNA به پزشکی قانونی مشهد ارسال شد و پس از حدود 2 روز هویت همه اجساد با آزمایشات انجام شده مشخص و جواز دفن ها صادر شد.
زارعی در مورد شناسایی آخرین جسد کشف شده در این انفجار نیز اظهار کرد: جسد شماره 43 نیز در روز 23 اردیبهشت از معدن خارج شد که پس از انجام معاینه و نیز تأیید انگشت نگاری، هویت وی محرز و جسد به نیروی انتظامی تحویل داده شد.
** بررسی حادثه معدن زمستان یورت در صحن علنی مجلس
با وقوع این انفجار، پای بسیاری از کارشناسان و مسئولان به این منطقه باز شد. عده‌ای از همان ابتدا خطای انسانی را دلیل اصلی وقوع این حادثه تلخ می‌دانستند. این اتفاق آن قدر تلخ رقم خود که شاید تا مدت‌ها زمستان یورت نتواند رنگ بهار را به خود ببیند.
در حین انجام این کار، گاز متان به دلیل نبود تهویه مناسب در فضای معدن متصاعد شده بود. این خطر هر لحظه کارگران را تهدید می‌کرد که در صورت ایجاد جرقه، انفجاری مهیب رقم بخورد؛ اتفاقی که ناگهان رخ داد و باعث ریزش دیواره‌های معدن روی سر ده‌ها کارگر شد.
در ایران، معادن زغال‌سنگ بسیاری وجود دارد که حادثه‌های مشابه در برخی از آنها رخ داده است. مرگ ۱۲ نفر در انفجار معدن باب‌نیزوی کرمان و کشته شدن هشت نفر در معدن طبس، نمونه‌هایی است که پیش از این رخ داده و اکنون انفجار معدن یورت در کنار آنها قرار گرفته است؛ حادثه‌هایی که لزوم بررسی همه‌جانبه شرایط این معادن از نظر تجهیزات، رعایت مسائل ایمنی و آموزش نیروی انسانی را یادآور می‌شود.
**سرمایه‌گذاری در معادن کاهش یافته است
دبیر کمیسیون صنایع و معادن مجلس، عمده مشکل معادن زغال‌سنگ کشور را بی‌توجهی به شرایط آنها دانست گفت: سال گذشته کمترین توجه در حوزه اشتغال به معادن شد که کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش را در پی داشت.
خود این موضوع باعث شد تا مدیران مقتدر از این عرصه دور شوند و در نتیجه تصمیم‌گیری لازم در این زمینه رخ ندهد. سید جواد حسینی‌کیا، مشکلات معادن را در سه حوزه تجهیزات، مسائل ایمنی کار و مدیریت خلاصه کرد و افزود: ظرفیت‌های خوبی از نظر معادن در کشور ما وجود دارد و شرکت‌های خوبی در حال فعالیت هستند.
شرایط معادن ما هم مطلوب است، منتهی باید از یک سو به مسائل ایمنی کار و هشدارهای لازم در این خصوص و از سوی دیگر، موضوع تجهیزات توجه خاص داشت.
همچنین بحث مدیریت در این حوزه مهم است. اگر مدیریت قوی وجود داشته باشد، می‌توان از حوادث مشابه جلوگیری کرد. حسینی‌کیا به لزوم ورود کمیسیون صنایع و معادن به شرایط معدن‌ها اشاره کرد و گفت: این کمیسیون باید با برنامه‌ای جامع وارد عمل شود و به موضوعات مهمی، چون تجهیزات و سوء مدیریت‌ها بپردازد.
نایب‌رئیس خانه معدن با بیان این که بهره‌برداری از معادن باید تابع چارچوب‌ها و مقررات خود باشد، گفت: باید با توجه به شرایطی که هر معدن دارد، یک طرح خاص برای استفاده از آن داشت. براساس این طرح است که ماشین‌آلات، تجهیزات و نیروی انسانی در نظر گرفته می‌شود. معادن زغال‌سنگ معمولا گاز تولید می‌کنند، به این معنی که وقتی معدنچیان به ماده معدنی می‌رسند، گاز متصاعد می‌شود. در این شرایط، معدن باید برای جلوگیری از وقوع خطر، به تجهیزات هشدار دهنده و تخلیه گاز مجهز باشد.
محمدرضا بهرامن، مقابله با خطرات ناشی از کار در معادن زغال‌سنگ را در دو بخش نیروی انسانی و تجهیزات بررسی کرد و افزود: در خصوص خطراتی که در این معادن وجود دارد، باید به دو موضوع نیروی انسانی و تجهیزات توجه داشت. در بخش نیروی انسانی، نیازمند آموزش بموقع و به‌روز هستیم. این که معدنچیان با خطراتی که کار در معدن تهدیدشان می‌کند، آشنا شوند و روش‌های نوین کار را بیاموزند. دومین مساله مهم هم تجهیزات است؛ دستگاه‌های هشدار‌دهنده وجود گاز و دستگاه‌های تخلیه گاز و... که باید به‌روز باشد.
**لزوم به‌روز کردن تجهیزات
نایب‌رئیس خانه معدن بر به روزرسانی معادن زغال‌سنگ در سراسر کشور تاکید کرد و گفت: شرایط معادن زغال‌سنگ ما به گونه‌ای است که نیازمند بازسازی کلی در آنها هستیم. ورود تجهیزات و ماشین‌آلات نوین و بازسازی تجهیزات باید مورد توجه قرار گیرد. البته در دو سال گذشته از سوی دولت به بسیاری از معادن زغال‌سنگ کشور تجهیزات تعلق گرفت. حتی چهار دستگاه جدید به معدن یورت داده شد. در این مسیر، بحث هزینه بر بودن تجهیزات معنا ندارد، چرا که هر فعالیتی که بتواند بهره‌وری را بالا ببرد و احتمال خطر را به صفر برساند، باید انجام شود.
به گفته بهرامن، سازمان نظام مهندسی کل کشور نماینده دائمی دارد که به شکل لحظه‌ای معادن کل کشور را مورد سرکشی قرار می‌دهد و گزارش‌های لازم را در اختیار مراجع مربوطه و معدنکاران می‌گذارد. او درباره اهمیت بیمه کارگران معدن گفت: کارفرمایان موظف هستند، همه افرادی را که در معادن کار می‌کنند، بیمه کنند. کار در معدن، جزو مشاغل سخت و زیان آور محسوب می‌شود و در دنیا ارزش ویژه برای آن قائل هستند.
**شناسنامه معدن زغال سنگ زمستان یورت آزادشهر
معدن زغال سنگ زمستان یورت آزادشهر در منطقه‌ای به همین نام واقع در ۲۵ کیلومتری جنوب شرق شهر آزادشهر با عمر ۱۶ سال برای حدود ۶۰ سال آینده ذخیره زغال سنگ به میزان سالانه ۱۰۰ هزار تن را داراست.
مدیرعامل شرکت زغال سنگ شمال شرق در این باره گفت:ظرفیت سالانه استخراج سنگ خام 'کُک شو' از معدن زغال سنگ زمستان یورت ۱۰۰ هزار تن است که بخش فولاد کشور بیش از سایر بخش‌ها نیازمند آن می‌باشد بنابراین عمدتا روانه استان اصفهان می‌شود هرچند در بخش کوره‌های آجر پزی نیز مورد استفاده و مصرف قرار می‌گیرد.
علی نصیری افزود: در زمان حاضر معدن زمستان یورت دارای پنج تونل فعال استخراج و یک تونل در آستانه بهره برداری با ۳۷۰ نفر کارگر و کارمند دائم به عملیات استخراج مشغول است.
وی اضافه کرد: ۷۲ درصد سهام معدن زمستان یورت آزادشهر که از ابتدای تاسیس تاکنون خصوصی بوده است متعلق به بازنشسته‌های زغال سنگ ایران متشکل از سهام پنج هزار و ۵۰۰ نفر است.
وی ابراز داشت: ۲۸ درصد بقیه سهام نیز متعلق به گروه تکادو متعلق به بازنشستگان ذوب آهن و توسعه معدن روی ایران (سهامی عام) است.
مدیرعامل شرکت زغال سنگ شمال شرق در خصوص انفجار ظهر چهارشنبه در این معدن نیز گفت: تونلی که دچار حادثه شد سومین تونل طولانی معدن زمستان یورت به طول ۲۵۰۰ متر از چهار سال قبل وارد فاز استخراج در تناژ بالا شده است.
نصیری با ابراز تاسف از حادثه بوجود آمده و ابراز همدردی با خانواده‌های داغدار گفت: در همه جای دنیا معادل زغال سنگ از حساسیت و ضریب خطر بالایی برخوردار و به نوعی با حادثه عجین است که در اغلب موارد ناشی از خطای انسانی حتی در مقیاس بسیار کوچک است بطوریکه اولین اشتباه ممکن است آخرین آن باشد.
وی در پاسخ به اینکه وجه تسمیه یورت زمستان و نامگذاری معدن از کجا سرچشمه گرفته است؟ گفت: 'زمستان یورت' (به معنای چادر قشلاقی) روستایی در نزدیکی معدن می‌باشد که نام معدن از آن وام گرفته شده است.
به گزارش ایرنا یورت یا یورد اسمی است که عشایر به چادرهای سیار که به عنوان خانه مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ می‌گویند.
یورت معمولاً از پشم و پوست حیوانات ساخته شده است و از آنجا که استان گلستان یکی از سرزمین‌های اصلی اقوام عشایر ایران زمین بوده و هست این واژه در ادبیات گفتاری استان کاربرد زیادی داشته و دارد.
سلسه جبال البرز با مزیت‌های نسبی بالا از جمله ذخایر غنی معدنی زغال سنگ از شمال غرب تا شمال شرق ایران ادامه دارد که شهرستان آزادشهر در بخشی از شرق آن قرار می‌گیرد.
وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی اعلان کرده است؛ تمام کارگران معدن آزادشهر تحت پوشش بیمه با ضریب مشاغل سخت و زیان آور بوده اند و طی شش ماه آینده و با تعطیلی کارگاه از مزایای بیمه بیکاری بهره‌مند هستند.
تصویر الصاقی به این گزارش؛ عکس یادگاری چند ماه پیش تعدادی از کارگران معدن زغال سنگ آزادشهر است.
معدن زغال سنگ زمستان یورت آزادشهر یکی از معادن زغال سنگ ایران در شهرستان آزادشهر واقع در ۱۴ کیلومتری شهر آزادشهر در استان گلستان قرار دارد. این سنگ معدن در ۹۰ کیلومتری شرق گرگان (مرکز استان گلستان) قرار دارد.
طی انفجاری که روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۶، در معدن زغال سنگ یورت رخ داد ۴۳ معدنچی جان باختند.
گفته می‌شود تا اردیبهشت سال ۱۳۹۶ مجموعاً بیش از ۵۰۰ کارگر در آن کار می‌کرده‌اند. طول تونل این معدن حدود دو کیلومتر است.
