سرویس جهان مشرق- ترامپ بار دیگر بر روابط نزدیک با روسیه تأکید کرد و مردم دوباره در خیابان انزجار خود را از نحوه مدیریت جهان اعلام کردند، اما اتفاقات مهم دیگری در نشست اخیر رخ داد که به تدریج پیامدهای خود را در عرصه بین‌المللی نشان خواهد داد.

سیمون تیسدال، تحلیلگر روزنامه بریتانیایی گاردین که سابقه روزنامه‌نگاری در ایالات متحده را دارد، نشست اخیر گروه بیست در هامبورگ آلمان را از زاویه دیگری مورد تحلیل قرار داده است. به نظر او بحرانی که همزمان با نشست در روابط غرب با کره شمالی رخ داد، تجلی ملموس یک تغییر کلیدی در موازنه قوای بین‌المللی است که نشانه‌های غیرملموس آن در نشست نیز وجود داشت. ایالات متحده پیونگ‌یانگ را به پاسخ سخت در صورت آزمایش موشک دوربرد تهدید کرده بود، اما حالا با توجه به عدم همکاری چین و روسیه با واشینگتن، نتوانسته کاری بیشتر از تشویق شورای امنیت به تحریم‌های شدیدتر صورت دهد.

از طرف دیگر در مذاکرات نشست نیز شاهد تفاوت دیدگاه سران اروپا با ترامپ در موضوعات مختلف بودیم. اروپاییان آشکارا در چند موضوع علیه رویکرد ترامپ متحد شدند و نه فقط در سخنرانی‌ها بلکه در بیانیه پایانی نیز بر این تفاوت تأکید داشتند.

دو واقعیت اثرگذار

نتیجه‌ای که سیمون تیسدال از این اتفاقات می‌گیرد عبارت است از:

۱- آمریکا رهبری خود را بر اروپا و آسیا از دست داده است. برآمدن قدرت‌های جدید از یک سو و خرابکاری‌های گذشته واشینگتن از سوی دیگر موجب فاصله‌گرفتن دولت‌های پیشتر متحد از آمریکا شده و رویکرد خاص ترامپ نیز این فاصله را تشدید و آشکار کرده است. اگر اوباما برای حفظ ظاهر، حرف از لزوم همکاری میان دولت‌ها به میان می‌آورد، حالا ترامپ کار را به جایی رسانده که واقعیت برای همه روشن شده است. آمریکا نه تنها به دلیل هزینه‌هایش نمی‌خواهد اقدامات یکجانبه خود را تشدید کند، بلکه با توجه به شرایط جدید بین‌المللی نمی‌تواند چنین کند.

صدای مهیب شلیک موشک دوربرد کره شمالی در حالی که کیم جونگ اون علناً ایالات متحده را به پایان رزمایش‌های نظامی‌اش با ژاپن و کره جنوبی فرا می‌خواند، در واقع زنگ پایان بیست و چند سال نظام تک‌قطبی در جهان را به گوش همه رساند. نظرسنجی جدید مؤسسه پیو در جهان نشان می‌دهد تنها ۲۲% مطمئن هستند که دولت آمریکا در مسیر درستی قدم برمی‌دارد. نشانه آشکار صحت این نظرسنجی، خشونت کم‌سابقه‌ای است که در حاشیه نشست گروه بیست در هامبورگ و سایر شهرهای آلمان میان پلیس و مردم معترض به نحوه مدیریت جهان طی یک هفته گذشته رخ داده است.

۲- دانلد ترامپ، ولادیمیر پوتین، شی جین‌پینگ، آنگلا مرکل و دیگران علناً نشان دادند نمی‌خواهند یا نمی‌توانند در موضوعات منطقه‌ای و جهانی مانند بحران سوریه، کره شمالی، تغییرات آب و هوایی، تروریسم، مهاجرت گسترده و بسیاری از موضوعات دیگر اجماع کنند و متحد عمل کنند. این در شرایطی که تهدیدها مرز نمی‌شناسد، ملت‌ها را بیش از پیش به فورت تغییر در نحوه مدیریت جهان هشیار می‌سازد.

موج جدید ملی‌گرایی نیز که ترامپ نیز یکی از بلندگوهای شعارهای آن است عملاً به معنای فاصله‌گرفتن از نظام واحد مدیریت جهانی است. خرده‌فرهنگ‌ها به تدریج با استفاده از رسانه‌ها به برجسته‌سازی دیدگاه‌های خود در جوامع مختلف می‌پردازند و صداهایی که روش‌های گذشته برای سرکوب یا بی‌اعتنایی به آنها ناکارآمدی خود را هر چه بیشتر نشان می‌دهد. کار آنها چنان قدرت گرفته که بیانیه پایانی نشست گروه بیست، رسماً سیاست‌های ملی‌گرایانه در تجارت برای حمایت از صنایع داخلی را محکوک کرد.

جایگزین‌ها در موازنه قوای آینده جهان

بر مبنای این دو نتیجه، موازنه قوای فعلی در عرصه بین‌المللی در حال تغییر بوده و بدیهی است بازیگران دولتی و غیردولتی در جهان به دنبال شکل‌دادن به نظم آینده جهان باشند. همین‌گونه نیز هست:

۱- چین و روسیه دو قدرت نوظهور آسیایی هستند که معمولاً در کنار هم و روبروی منافع توسعه‌طلبانه آمریکا خواهند ایستاد. از نظر تیسدال با توجه به رشد اقتصادی مطلوبتر در چین، محورهای همکاری مسکو و پکن به تدریج به منافع دومی نزدیکتر خواهد شد.

۲- علاوه بر این دو، آلمان قدرتمند بالاخره از خرابه‌های جنگ جهانی دوم سربرآورده، اما نباید آن را تنها دید. آلمان و فرانسه در کنار هم (به ویژه پس از شکست نامزد راست افراطی در انتخابات فرانسه یعنی مارین لوپن و کاهش شانس هم‌مسلکان آنها در آلمان طبق نظرسنجی‌ها) بالن اتحادیه اروپا را به پرواز درمی‌آورند.

پیش از نشست گروه بیست، ژان کلود یانکر رئیس کمیسیون اروپا که به نظر می‌رسید که فکر می‌کند مردم جهان سابقه استعماری قاره او را فراموش کرده‌اند گفت اروپا مورد توجه همه مردمانی است که «برای اصول دموکراسی لیبرال، حقوق بشر،‌تجارت آزاد و منصفانه و اقدامات درست در مقابله با چالش‌های جهانی ارزش قائلند». اگر اروپاییان بتوانند چنین تصوری از خود را در افکار عمومی جهان ترویج کنند، عملاً جای ایالات متحده را که برای چندین دهه رهبری اصطلاحاً جهان آزاد را برعهده داشته، خواهند گرفت.

یک نمونه از همکاری آلمان و فرانسه را می‌توان در بازیگری مرکل و ماکرون در مورد کناره‌گیری واشینگتن از توافق آب و هوایی پاریس مشاهده کرد. مرکل در نشست گروه بیست مانند مدیری سختگیر که در تنبیه زیردستان حتی شفاعت دیگران را نمی‌پذیرد گفت با نظر ترزا می که گفته است آمریکا می‌تواند دوباره به توافق برگردد، موافقت نخواهد کرد. اما از آن سو، امانوئل ماکرون خبر از نشست دیگری در پاریس برای مرور فعالیت‌های انجام‌شده پس از اجلاس دو سال پیش داد و گفت امیدوار است ترامپ را برای امضای توافق قانع کند. به نظر می‌رسد فرانسه قصد دارد خود را پیشران جهان در مقابله با یکی از تهدیدهای جهانی نشان دهد.

۳- در جایگاه سوم، کشورهای اسلامی و خاورمیانه قرار دارند. این بلوک جدید به نظر تیسدال امکان قدرت‌گرفتن در موازنه قوای آینده جهان را دارند اما اختلافات جدی در میان چند دولت قدرتمند خاورمیانه از سویی و حضور بازیگران تخریب‌گر مانند داعش از سوی دیگر مانع از استفاده بهینه از این فرصت تاریخی شده است.

منابع

https://www.theguardian.com/world/2017/jul/08/trump-north-korea-disorder-nuclear-g20

http://www.france24.com/en/20170708-germany-g20-leaders-reaffirm-free-trade-usa-outlier-climate-change-hamburg