سرویس جهان مشرق - عربستان در حال حاضر دوران حساس و خطرناکی را پشت سر می‌گذراند، این اهمیت ناشی از پرونده بحران خلیج فارس است که خود را در دیگر معادلات منطقه ای نیز نشان می دهد. فارغ از سلسله حوادث دنبال شده در این بحران، آنچه در شرایط کنونی توجه کشورهای دیگر عربی منطقه را به خود جلب کرده و از مدت ها پیش باعث نگرانی آنها بود، این بود که سیاست ریاض در قبال قطر دامنگیر آنها نیز بشود. در نتیجه این اتفاق آنها دو گزینه تلخ در پیش روی خود خواهند داشت، اول اینکه سیاست داخلی و خارجی خود را کاملاً منطبق با خواسته‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای عربستان سامان‌دهی کنند و دوم اینکه سرنوشتی مشابه عربستان قطر داشته باشند.

مهم ترین سیگنال رسمی این سیاست از سوی دستگاه حاکمه ریاض، مواضع بدر عساکر رئیس دفتر ولیعهد عربستان سعودی در صفحه توییتری خود است که به نقل از ولیعهد عربستان گفته که خواسته های کشورهای محاصره کننده مختص به کشور قطر نیست بلکه شامل تمامی کشورها می باشد. وی در این مطلب می افزاید: «کشورهای منطقه در یک لحظه حساس قرار دارند و می خواهیم که با بحران قطر طبق قوانین بین المللی برخورد کنیم و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس باید سیاست خارجی خود را طبق چشم انداز شورا هماهنگ کنند.» لازم به توضیح نیست که منظور ریاض از چشم انداز شورا همان دستورالعمل هایی است که ریاض به صورت یکجانبه به این شورا تحمیل کرده و اجماعی بر این موارد وجود ندارد.

اقدام کویت از شایعه تا واقعیت

به همین علت بود که گفته شد دولت کویت در اقدامی ناگهانی و غیر موجه سفیر ایران را از این کشور اخراج کرده و دفاتر کارداری فرهنگی و نظامی ایران در این کشور را بست و تحت اتهامات واهی و بی اساس به سفارت ایران هشدار داد که باید تعداد دیپلمات‌های خود را از 19 دیپلمات 4 دیپلمات کاهش دهد، این در حالی بود که کویت پیش ‌از این اعلام کرده بود که راهکاری میانه در نحوه تعامل کشورهای عربی با ایران در پیش خواهد گرفت و مناسبات خود با تهران را قطع نکرده بود. البته تکذیبیه ای که شبکه العربیه به نقل از دولت کویت در این رابطه منتشر شده را شاید بتوان امتداد همین تردید و دو دلی مقامات کویت دانست.

فارغ از اینکه آیا وزارت خارجه کشورمان پاسخ درخور توجهی به اقدامات احتمالی اینچنینی از سوی کشورهای همسایه می دهد یا خیر که در موقعیت مناسبی قابلیت طرح و بررسی را دارد، توجه به این نکته لازم است که اگر الحاق کویت به محور متخاصم با ایران و حضور در اردوگاه کشورهای مزدور آمریکا در منطقه را قطعی بدانیم، توجه به این نکته لازم است که پادشاهی عمان و دیگر کشورهای عربی منطقه هدف تازه ای برای اعمال فشارهای محور ریاض خواهد بود. دستگاه دیپلماسی کشور باید به این نکته توجه کند که اگر واکنش قابل توجهی به کشورهایی که اقدام به کاهش سطح مناسبات خود با ایران انجام می دهند، از خود نشان ندهد، این زنجیره به کویت ختم نخواهد شد و کشورهای دیگر نیز خیلی زودتر در برابر فشارهای عربستان تسلیم شده و اقدام های اینچنینی تکرار خواهد شد.

باج خواهی آمریکا در قبال بحران خلیج فارس

یکی از این اهرم هایی که باعث شده ریاض سیاست یک جانبه و هژمونی طلبانه ای را ضد تمام کشورهای منطقه در پیش گرفته، تکیه بر وعده ها و حمایت های آمریکا از خود است. مقامات آل سعود و بویژه شخص محمد بن سلمان برای عبور از تنگناهای کنونی از جمله رسیدن زودهنگام به تخت پادشاهی تمام تخم‌مرغ ‌های خود را در سبد حمایتی آمریکا قرار داده است. این یک اشتباه راهبردی است که پیش از این نیز نافرجام بودن خود را ثابت کرده است. ریاض نباید این نکته را فراموش کند که حمایت تمام قد آمریکا از این کشور مرهون منافع اقتصادی و برنامه هایی است که تامین آنها هزینه بسیار زیادی را به دوش مردم عربستان تحمیل می کند، علاوه بر اینکه آمریکا همواره از وعده‌های حمایتی خود در مورد عربستان و دیگر متحدان منطقه ای به بهانه های مختلف شانه خالی کرده است. طرف‌داری از واشنگتن و تلاش طرفین مخاصمه برای تقویت مواضع خود با اصول سیاسی آمریکا  باعث شده دولت آمریکا دو طرف را در زمینه توزیع نقش ها به بازی بگیرد. این کشور نوعی از توازن را در میان دو طرف ایجاد کرده و آنها را نسبت به هم برتری نمی‌دهد تا بتواند به باج‌خواهی خود از دو طرف درگیری  تا زمان اتخاذ تصمیم مناسب ادامه دهد.

در حالی که آمریکا در ابتدای بحران، مواضع جانبدارانه ای نسبت به عربستان و متحدانش اتخاذ کرد، اما در گزارش سالیانه وزارت خارجه آمریکا که دو روز پیش منتشر شد، ائتلاف چهارگانه تحریم کنندگان قطر را به باد انتقاد گرفت و تاکید کرد که مصر در سایه حاکمیت نظامی ، از فقدان امنیت رنج می‌برد و امارات و عربستان سعودی نیز همچنان به تامین مالی گروه های تروریستی ادامه می دهند.

این گزارش تاکید کرد که گروه های تروریستی از امارات به عنوان مرکزی در تعاملات مالی خود استفاده می کنند و افراد و شخصیت های سعودی نیز به تامین مالی گروه های تروریستی ادامه می دهند. این گزارش همچنین به کمک های قطر برای ائتلاف ضد تروریسم عربستان اشاره و تاکید کرد که سرویس‌های امنیتی آمریکا مناسبات قوی و سازنده با قطر دارند. این گزارش تأکید کرد که دولت‌های محاصره کننده قطر از حالت حمله به حالت دفاعی تغییر موقعیت داده اند.

خطر همراهی با سیاست‌های عربستان بیخ گوش کشورهای منطقه

از آنجا که تمامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و سایر کشورهای عربی منطقه پرونده‌های اختلافی معلقی را با ریاض دارند، این نگرانی در پایتخت کشورهای مذکور ایجاد شده که همراهی آنها با ریاض بر ضد یک یا چند کشور عربی باعث خواهد شد روزی نوک پیکان حمله ریاض به سمت آنها نیز تغییر کند. کشورهای عربی باید یک نکته را بدانند که عدم همراهی آنها با سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایی آل سعود باعث تضعیف نقش منطقه ای آنها شده و سناریوی قطر را بر ضد آنها تکرار نخواهد کرد. پایتخت‌های عربی با بررسی اوضاع قطر این نگرانی را درک کرده اند. دوحه در ابتدای جنگ یمن بدون در نظر گرفتن منافع دولت خود و بر اساس خواسته عربستان وارد ائتلاف متجاوز به یمن شد و نیروهای نظامی خود را در این جنگ شرکت داد، اما امروز از دیدگاه ریاض به دشمن سرسخت این کشور تبدیل شده که حتی ابراز هواداری شهروندانش از قطر نیز جرم تلقی شده و بیش از ده سال زندان در پی دارد. این در حالی است که چنین قوانینی در عربستان حتی در مورد رژیم صهیونیستی نیز وضع نشده است.

به هر حال سیاست متهورانه ای که ریاض در پیش گرفته ، بیش از همه برای این کشور و سایر کشورهای عربی منطقه خطرناک بوده و تنها برندگان این عرصه آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند. آمریکایی ها با بازی دوگانه در این درگیری ها منافع اقتصادی و سیاسی بی شماری برای خود محقق کرده اند و رژیم صهیونیستی نیز در راستای شانتاژ تبلیغاتی ایجاد شده، حاشیه امنیت خوبی برای ادامه اقدامات خصمانه خود بر ضد ملت فلسطین ایجاد می کند. علاوه بر اینکه اقدامات متقابل رسانه های عربیِ رقیب ، در افشای نشست های مقامات ارشد طرف مقابل با رژیم صهیونیستی گامی بزرگ در مسیر عادی سازی روابط آن ها با اسرائیل است. در این میان مقامات سعودی که به تازگی برای خرید مواضع حمایتی آمریکا 460 میلیارد دلار هزینه کرده اند، هنوز مطمئن نیستند که در صورتی که خیزشی مردمی در این کشور به راه افتد، آیا سرنوشتی مشابه حسنی مبارک خواهند داشت یا نه؟ شاید بزرگترین نگرانی محمد بن سلمان در مرحله انتقال حاکمیت به خود، همین موضوع باشد.