سرویس اقتصاد مشرق - اواسط اردیبهشت‌ماه سال ۹۳ ، دولت سابق (یازدهم) برنامه‌ای را  با هدف بهبود وضعیت بهداشت و درمان مردم اجرا کرد که به طرح تحول سلامت مشهور شد.

اجرای این طرح از همان روزهای آغازین، انتقادهایی را از سوی کارشناسان و فعالان حوزه بهداشت و درمان به دنبال داشت، اما در طرف مقابل مسئولان دولتی با بیان دستاوردهای آن، که عمدتا شامل کاهش هزینه‌های درمان بود، انتقادهای وارده به این طرح را تخطئه می‌کردند.

مروری بر برخی از ادعاهای مطرح شده در این زمینه، می‌تواند به خوبی بیانگر نگاه توجیه‌گرانه دولتی‌ها در رابطه با اجرای این طرح است.

از گروکشی جنازه مسلمان تا کاهش هزینه درمان

به عنوان نمونه حسن روحانی رئیس‌جمهور حدود در اواخر خردادماه سال جاری در ضیافت افطار اساتید دانشگاه و پزشکان، با بیان اینکه تا پیش از اجرای طرح تحول سلامت جنازه مسلمانان را در بیمارستان‌ها گروگان می‌گرفتند گفته بود: یک نفر که در بیمارستان فوت می کرد اجازه نمی دادند که جسد وی خارج شود و در سردخانه نگه می داشتند تا خانواده وی از همسایه، اقوام، محله و افرادی که منت می گذارند، پول قرض می گرفتند تا به بیمارستانها پرداخت کنند و جسد بیمار را تحویل بگیرند.

این سطح از سخنان روحانی البته پیش از این و سال گذشته توسط قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت دولت سابق نیز مطرح شده بود، هنگامی که وی در تشریح اقدامات خود در استان البرز در اظهاراتی عجیب بیان کرده بود: تا پیش از این دولت مردم در کف خیابان زایمان می‌کردند!

 قاضی زاده که به علت رفتارهای تندش با منتقدان و خبرنگاران و مدیران دولتی، لقب عصبانی ترین وزیر دولت سابق را یدک می‌کشد، همچنین چندین در بیان دستاوردهای طرح تحول سلامت به ارزان شدن خدمات درمانی پس از اجرای این طرح اشاره کرده است.

وزیر بهداشت با بیان اینکه پس از اجرای این طرح هزینه های درمان ۳۳ درصد کاهش یافت گفت: در گذشته ۳۸ درصد از هزینه بستری بیماران توسط مردم پرداخت می‌شد اما امروز با اجرای طرح تحول نظام سلامت این میزان به حدود ۵ درصد کاهش یافته است.

ادعای کاهش قیمت و هزینه درمان بیماران اگرچه در برخی موارد حقیقت دارد اما در بسیاری موارد دیگر با واقعیت تطابق ندارد. در این زمینه می‌توان به بررسی آماری دفعات مراجعه مردم به مراکز درمانی و هزینه‌های درمان برخی بیماری‌ها اشاره کرد.

سالانه چند نفر به بیمارستان و مراکز درمانی مراجعه می‌کنند؟

طبق برخی آمار اعلام شده، سالانه حدود ۸۰۰ میلیون بار مردم برای درمان بیماری‌های خود به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور مراجعه می‌کنند. از این تعداد، هفت میلیون برای درمان بیشتر نیاز به بستری پیدا می‌کنند و بقیه بصورت ویزیت و سرپایی مداوا می شوند. همچنین از کل هزینه بهداشت و درمان، حدود ۴۷ یا ۴۸ درصد مربوط به بستری و حدود ۵۲ یا ۵۳ درصد مربوط به مداوای سرپایی است.

 نگاهی به هزینه‌های درمان، نشانگر این است که اگر شخصی برای مداوای یک بیماری ساده نظیر سرماخوردگی به پزشک مراجعه کند باید حدود ۲۰۰ هزار تومان هزینه نماید که این مسئله موجب شده بسیاری از مردم بخاطر هزینه‌های بالای درمان از خیر تحت نظر پزشک قرارگرفتن منصرف شوند.

همچنین مقایسه هزینه‌های بیماران بستری در سال ۹۳ و پیش از اجرای طرح تحول سلامت با سال ۱۳۹۵ نیز نشان دهنده افزایش شدید هزینه‌ها در این بخش است. براساس آمار، متوسط هزینه بستری یک بیمار پیش از آغاز طرح تحول سلامت ۵۶۰ هزار تومان بود که این رقم در سال ۹۵ به حدود ۱ میلیون و پانصد هزار تومان افزایش یافت که نشان از رشد تقریبا سه برابری دارد.

این میزان افزایش قیمت در حالیست که طبق برخی ارقام اعلام شده از سوی مسئولان، اجرای این طرح تا اردیبهشت ماه سال جاری در حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان بدهی برای کشور به همراه داشته است.

در واقع علاوه بر اینکه اجرای این طرح باعث افزایش هزینه‌های بستری و درمان بیماران شده است، بدهی سنگین چندین هزار میلیاردی را نیز برای کشور به همراه داشت.

روایت بانک مرکزی از افزایش هزینه‌های بهداشت و درمان در دولت روحانی

بانک مرکزی هرساله گزارشی را از وضعیت بودجه خانوار در سال گذشته منتشر می‌کند که در آن تمامی بخش‌های درآمدی و هزینه‌ای خانوارها مشخص و درصد هرکدام از بخش‌ها در هزینه‌کرد خانوار قابل محاسبه است.

طبق گزارش بودجه خانوار در سال ۹۵، سهم هزینه بهداشت و درمان هر خانواده نسبت به سال ۹۴ ، با رشد ۱۲.۷ درصدی به بیش از ۲ میلیون و ۳۱۵ هزار تومان در سال رسید. این در حالیست که در آغاز سال ۱۳۹۲ سهم هزینه های بهداشت و درمان در سبد خانوار ۱ میلیون و ۱۸۵ هزار تومان بود. در واقع هزینه های این بخش طی دولت روحانی با رشد بیش از ۹۵ درصدی، افزایش یک میلیون و ۱۳۰ هزار تومانی را تجربه کرده است.

افزایش هزینه های بهداشت و درمان در دولت روحانی در حالی روند افزایشی داشته است که در چهارسال گذشته نرخ ارز به قیمت تعمیق رکود،‌ ثابت نگه داشته شده و براساس اظهارات مسئولان دولتی بخشی از تحریم‌های این حوزه نیز برداشته شده است.

  قیمت ها به تومان است

 براساس این جدول، سهم بخش بهداشت و درمان در دولت روحانی سال به سال روند افزایشی داشته است.

آنچه از این نمودار برداشت می‌شود این است که هزینه های بهداشت و درمان خانوار ها پس از اجرای طرح تحول سلامت با افزایش بیش از 710 هزار تومانی مواجه شده است.

همانطور که پیش از این نیز گفته شد،‌ علاوه بر این میزان افزایش هزینه‌های بهداشت و درمان پس از اجرای طرح تحول سلامت، این سیاست تا کنون بدهی حدود ۳۰ هزار میلیاردی نیز برای کشور به همراه داشته است و علاوه بر آن میزان عظیمی از بودجه کشور نیز برای این طرح اختصاص یافته است که برخی خبرها از هزینه بیش از ۱۳۰ هزار میلیارد تومانی برای آن حکایت دارد.

از ابتدا بخشی از کارشناسان بر این باور بودند که عمده تمرکز این طرح بر مناطق برخوردار است و مناطق محروم از خدمات آن بهره زیادی نبردند. در واقع مجهز ها مجهز تر شدند و در طرف مقابل بودجه‌های تخصیص یافته به این طرح بسته به میزان جمعیت و نیاز اختصاص نیافته است.

از سوی دیگر، ضعف مدیریت در اجرای این طرح نیز موجب بروز اختلالات بسیاری در روند درمانی مردم شده است بطوریکه پزشکان برای کسب درآمد بالاتر علاج بیماران را با مشکل مواجه می‌کنند. در این زمینه می‌توان به ارسال نامه ای از سوی رئیس کل دادگستری استان لرستان به دانشگاه علوم پزشکی لرستان اشاره کرد که درآن به این موضوع اشاره و تصریح کرده است بر اساس گزارش هایی که به دستگاه قضایی واصل شده است، متاسفانه در برخی مراکز درمانی و بیمارستان ها برای دریافت سهم بیشتر از بودجه طرح نظام سلامت، معالجات غیرضروری توسط برخی پزشکان تجویز می شود که از لحاظ حقوقی اشکال دارد.

با توجه به مسایل مطرح شده و انتقاداتی که از ابتدا به طرح تحول سلامت وارد بود و حال پس از گذشت بیش از ۳ سال عینیت بیشتری به خود گرفته است، تمرکز بیشتر نمایندگان بر برنامه‌های وزیر پیشنهادی بهداشت و درمان در دولت دوازدهم برای ادامه این طرح در آینده، می‌تواند نظام سلامت را از بحران و تنگ‌نای بوجود آمده خلاص نماید.