به گزارش مشرق،‌ بیش از 8 سال از اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده (به عنوان نخستین مالیات بر مصرف در ایران) در کشور می‌گذرد، در این مصاحبه آخرین وضعیت لایحه دائمی شدن قانون و مزیت‌ها و اصلاحات صورت گرفته، ماجرای رستورانی که 40 میلیارد تومان مالیات داد و سهم 80 درصدی 5 هزار مودی در کنار سهم 5 درصدی اصناف از وصولی‌ها و در نهایت تعیین تکلیف ماجرای مالیات طلافروشان بررسی شده است. در همین رابطه با محمد مسیحی معاون مالیات بر ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی کشور به گفت‌وگو نشستیم که در پی می‌خوانید.

آیا قانون آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده بعد از 8 سال اجرا به اهداف خود رسیده و شفافیت در این قانون ایجاد شده است؟ 

مسیحی: این قانون در بیش از 160 کشور دنیا اجرا می‌شود، کشورهایی با مبانی اقتصادی متفاوت به آن پرداخته‌اند. این نوع مالیات با روش تفریغی ساده  اجرا شده که در کنار درآمدزایی، شفافیت را نیز دنبال می‌کند. در این نظام مالیاتی کارکردهای بهبود الگوی مصرف، کمک به تراز تجاری کشور، مستندسازی فعالیت‌ها در کنار تأمین درآمد مالیاتی وجود دارد.

در قانون بودجه سال 96 با احتساب عوارض، بالغ بر 58 هزار میلیارد تومان درآمد از این محل پیش بینی شده که 43 هزار میلیارد تومان آن مالیات و مابقی عوارض است. این مالیات نسبت به مالیات مستقیم سهل الوصول تر است و در مجموع با احتساب عوارض وصولی در چهار ماهه اول سال از درآمد مالیات‌های مستقیم پیشی گرفته است.

*شناسایی 3000 شرکت کاغذی

همچنین در اجرای مالیات بر ارزش افزوده با پدیده شرکت‌های صوری مواجه شدیم که از دهه 70 فعالیت خود را شروع کرده بودند و این قانون عملکرد ناصواب این شرکت‌ها را در بخش‌های مختلف اقتصادی شناسایی نمود. امروز بیش از 3 هزار شرکت صوری شناسایی و اسامی آنها در سایت مالیات بر ارزش افزوده اعلام شده و همچنین با تعامل با نظام بانکی امکان استفاده از تسهیلات بانکی از این شرکت‌ها گرفته شده است.

علت اینکه تعداد شرکت‌های صوری نسبت به سال 94 که هزار شرکت بود و اکنون به سه هزار مورد افزایش یافته چیست و چرا روز به روز در حال افزایش هستند.

مسیحی: در ابتدا دامنه حسابرسی های مالیات بر ارزش افزوده محدود بود. با گسترش حسابرسی مالیات بر ارزش افزوده تعداد بیشتری از این شرکت‌ها شناسایی شد. این امر مختص کشور ما نیست تمام کشورهای اجراکننده این قانون با پدیده شرکت‌های صوری مواجه هستند، شناسایی آنها دستاورد اجرای مالیات بر ارزش افزوده است. مالیات اساساً آخرین حلقه چرخه اقتصاد کشور است و مبارزه با این شرکت‌ها صرفاً با ابزار مالیات امکان‌پذیر نیست و عزم جدی قوه قضائیه و دستگاه‌های نظارتی و سایر ذی‌نفعان را می‌طلبد.

معمولاً این گونه است مشکلی را که نمی‌توانیم حل کنیم می‌گوییم باید اراده جدی باشد و همه دستگاه‌ها ورود کنند؟

مسیحی: در ماده (186) قانون مالیات‌های مستقیم اشخاصی که در هیأت مدیره شرکت‌ها صوری و کاغذی درگیر معاملات غیر واقعی هستند نباید بتوانند مجدداً شرکت ثبت کنند و اداره ثبت شرکت‌ها باید فیلترهای نظارتی بگذارد که اجازه ورود دوباره به این عرصه به آنها داده نشود.

آیا این هماهنگی اکنون وجود دارد؟

مسیحی: در اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم پیش‌بینی شده که لیست این شرکت‌ها و اعضای آن را به اداره ثبت شرکت‌ها اعلام کنیم و اخیراً نیز اجرایی شده است. اقداماتی که صورت می‌گیرد، هزینه تخلف را بالا می‌برد، اما باز هم وجود دارد. فرار مالیاتی در سایر کشورها هم وجود دارد، اکنون در آمریکا 17 درصد فرار مالیاتی وجود دارد؛ در کشور ایتالیا 29 درصد در بخش مالیات بر ارزش افزوده فرار مالیاتی وجود دارد و در ایران نیز اگر تولید ناخالص داخلی 1500 تریلیون تومان باشد، برآورد می شود، حدود 10 تا 15 درصد فرار مالیاتی در بخش مالیات بر ارزش افزوده وجود داشته باشد.

به نظر می‌رسد که اصناف سهم زیادی در مالیات ارزش افزوده دارند و البته برخی صنوف مالیات را از خریدار گرفته و به دولت نمی دهند.

مسیحی:‌ قرار نیست اصناف همه مالیات ارزش افزوده را به سازمان بدهند، زیرا بخشی از مالیات را که در حلقه‌های ماقبل پرداخت کرده‌اند، باید کسر نمایند،  مثلاً در بخش فولاد مالیات بر ارزش افزوده در حلقه تولید یا واردات گرفته شده و فقط مابه‌التفاوت آن در مرحله آخر به حساب‌ سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده در بنگاههای املاک در هر قرارداد از خریدار و فروشنده اخذ می‌شود، اما برخی املاک آن را به دولت پرداخت نمی کنند، آیا نظارت می‌کنید؟

مسیحی: باید توجه داشت حلقه آخر به لحاظ ارزش درآمدی خیلی قابل ملاحظه نیست. بخش املاک از لحاظ تعداد زیاد هستند، اما رقم پرداختی آنها قابل توجه نیست. بعضاً یک شرکت بزرگ در یک سال به اندازه تمام صنوف مالیات ارزش افزوده پرداخت می‌کند. رستوران‌ها هر آنچه پرداخت و دریافت کرده را تهاتر و مابه‌التفاوت را می‌دهند. نکته مهم این است که مدیریت مالیاتی ایجاب می‌کند، سازمان روی 5 هزار مؤدی، به طور ویژه متمرکز باشد که 80 درصد وصولی را پرداخت می‌نمایند.

کل مؤدیان مالیات ارزش افزوده چه تعداد هستند؟

مسیحی: بالغ بر 622 هزار مؤدی مالیات ارزش افزوده داریم.

اصناف می‌گویند سه میلیون واحد صنفی دارند چطور 622 هزار مؤدی مالیاتی وجود دارد.

مسیحی: همه اصناف مشمول مالیات ارزش افزوده نیستند، مثلاً خشک‌شویی‌ها، سوپر مارکت‌ها، آبمیوه فروشی‌ها و ... معافند و مضاف بر اینکه در لایحه مالیات ارزش افزوده پیش‌بینی شده در فراخوان‌های صورت گرفته، امکان تجدید نظر وجود داشته باشد.

چرا سیستمی طراحی نمی‌شود که مالک یا فروشنده یا خریدار همان موقع مالیات را به حساب سازمان واریز کند.

مسیحی: ساز و کار قانونی این موضوع برای برخی مشاغل در لایحه پیش بینی شده است. اینکه برخی صنوف مالیات را می‌گیرند، اما به سازمان نمی‌دهند، خاص کشور ما نیست. در دنیا کم‌اظهاری وجود دارد. رستورانی در کشور داشتیم که پایه مالیاتی درآمد آن 2 میلیارد تومان بود که با مالیات ارزش افزوده به 40 میلیارد تومان رساندیم. در قانون بودجه 96 ظرفیتی برای ساده‌سازی مالیات بر ارزش افزوده فراهم شده است. موضوعی را که باید به آن توجه نمود، این است که از 160 کشور که مالیات بر ارزش افزوده را اجرا نموده‌اند، صرفاً 55 کشور تاکنون از صندوق فروش استفاده نموده‌اند که عموماً بعد از چند سال اجرای این نظام مالیاتی بوده و یا در سال های اول به صورت اختیاری بوده است.

یعنی این درآمد ناشی از افزایش شفافیت در حلقه‌های فعالیت اقتصادی است؟

مسیحی: بله در حلقه‌های اول مانند واردات و شرکت‌های بزرگ شفاف‌سازی صورت گرفته است، ولی در حلقه‌های آخر بیشترین مشکل را داریم، چرا که هزینه شفاف سازی بالا می‌رود.

چه اصلاحاتی در لایحه قانون دائمی مالیات ارزش افزوده پیش‌بینی شده است؟

مسیحی: مهمترین محورها بازبینی معافیت‌ها در راستای توسعه و مؤثرسازی است، مثلاً در سبد مصرفی خانوار ماست معاف نبود که معاف خواهد شد و برای آبِ بخش کشاورزی، ماشین‌آلات تولید و بخش ریلی معافیت‌های جدید در نظر گرفته شده که البته منوط به تصویب است. 

پیمانکاران با قانون فعلی مشکل دارند، زیرا باید همزمان با صدور صورت وضعیت برای کارفرما مالیات ارزش افزوده را پرداخت نمایند و معتقدند در این زمان هنوز درآمدی وصول نشده تا مالیات بدهند که این موضوع در لایحه اصلاح شد و تاریخ تعلق مالیات برای شرکت پیمانکاری به پرداخت علی‌الحساب یا تأیید صورت وضعیت تغییر یافت و برای سررسید پرداخت هم سه ماه بعد از انقضای دوره مالیات، مهلت قرار داده ایم. همچنین ضمانت اجرایی در قراردادهای دولتی را تقویت کردیم تا در صورتی که مطالبه پیمانکار پرداخت نشد، بتوانیم از کارفرمای دولتی آن را مطالبه کنیم و دیگر با پیمانکار طرف حساب نخواهیم بود.

این روش خوب است، اما چون دولت و شرکت‌ها خوش حساب نیستند، منجر به افزایش بدهی‌ بخش دولتی می‌شود.

مسیحی: در این روش از حساب شرکت‌های دولتی برداشت و به حساب خزانه واریز خواهد شد. علاوه بر اصلاحات صورت گرفته، جرایم سنگین نیز تعدیل و منطقی شده است. اجرای مالیات بر ارزش افزوده ساده شده در لایحه پیش بینی شده تا چالش‌های عمده با اصناف که به لحاظ کمیت 60 درصد مؤدیان را تشکیل می‌دهند، اما از نظر رقم کمتر از 5 درصد وصولی را می پردازند، پایان یابد.

درحال حاضر 85 تا 90 درصد وصولی مالیات بر ارزش افزوده براساس خوداظهاری،تمکین و توافق بوده است، بنابراین نباید اجازه بدهیم که 10 تا 15 درصد باقیمانده که دارای چالش و اعتراض هستند، به معضل تبدیل شوند.

طبق قانون باید از عملکرد فروش و ارائه خدمت، مالیات ارزش افزوده گرفته شود، اما در سال 95 بدون اعمال قانون با سنگ‌ فروشان روی ضریب توافق شد.

مسیحی: در مورد سنگ‌فروشان از کلیت قانون استفاده کردیم. این موضوع راه حل می‌خواست که بر مبنای کلیت قانون توافق انجام شد و در ادامه هم با استفاده از بند «ز» تبصره «6» قانون بودجه 96 مجوز قانونی اخذ شد که امکان عطف بما سبق شدن را داده است.

این بند مغایر با اصل قانون مالیات ارزش افزوده نیست؟

مسیحی:‌ در حلقه‌های آخر رقم مالیات بالا نیست، فقط تعداد مؤدیان زیاد است. بنابراین سازمان را درگیر کرده و ظرفیت‌سوزی می‌شود. در بخش آهن 3 هزار مؤدی در تهران داریم که باید به سازمان فاکتور خرید را اعلام می‌کردند، اما به جای این موضوع باید به تولیدکننده یا واردکننده بگوییم به چه اشخاصی کالا فروخته است تا به شخص حقیقی در حلقه‌ آخر برسد. در دنیا نیز همین‌گونه است. غائله‌ای که معتقدم ارزشی نداشت و بیهوده چالش ایجاد می‌کرد. خوشبختانه در بودجه هم تصویب شد. سال 95 با همین نگاه و تمرکز روی عمده مؤدیان 38 درصد نسبت به مدت سال 94 درآمدها رشد کرد، در حالی که افزایش نرخ نداشتیم. تمرکز نیروی انسانی روی بیشترین درآمدها رفته و از برخی صنوف که سهم کمی دارند با روش مالیات بر ارزش افزوده ساده شده مالیات مطالبه می‌شود.

چه استانداردهایی برای صندوق‌های مکانیزه فروش نیاز است و چه زمانی این صندوق‌ها در صنوف اجرا می‌شود.

مسیحی: لایحه استقرار صندوق مکانیزه فروش در حال حاضر در کمیسیون اقتصادی مجلس است و آئین‌نامه تبصره «2» ماده (169) قانون مالیات‌های مستقیم که اخیراً تصویب شد، مربوط به همین موضوع است. البته این موضوع در قانون برنامه پنجم و قانون اصناف نیز پیش‌بینی شده بود. اکنون نیز در 55 کشور از این مکانیزم استفاده می‌کنند. صندوق‌ قطعاً به توسعه مالیات بر ارزش افزوده و رعایت عدالت مالیاتی در بخش عملکرد کمک می‌کند و در امر نظارت و برنامه ریزی به وزارت صنعت، معدن و تجارت و اصناف نیز کمک خواهد کرد.

نگاه به ظرفیت‌ داخلی برای تولید صندوق‌ها وجود دارد؟

مسیحی: سازمان در تولید یا خرید صندوق‌ها نقشی ندارد البته که باید اولویت تولید داخل باشد. مشوق‌هایی پیش‌بینی شده تا هزینه صندوق‌ها برای یکبار از سوی سازمان امور مالیاتی تأمین شود. شاخص و استانداردهای چگونگی تهیه یا تولید صندوق به صورت مبسوط در لایحه پیش‌بینی شده و اکنون لایحه آن در کمیسیون اقتصادی مجلس است. سازمان امور مالیاتی طبق آیین نامه تبصره «2» ماده (169) باید تا پایان شهریور ماه درخصوص انجام فراخوان تصمیم گیری نماید.

گفته می‌شود، قرار است از خریدهایی که از طریق دستگاه‌های کارتخوان (پوز) صورت می‌گیرد 9 درصد مالیات ارزش افزوده کسر شود.

مسیحی: شایعه‌ای بود که مطرح شد و اخذ مالیات از کارتخوان (پوز) صحت ندارد، زیرا خدمتی نیست که مصرف‌کننده بگیرد، بلکه فروشنده آن را برای نیاز خود از نظام بانکی دریافت می‌نماید.

آیا فراخوان جدیدی برای مشمولان مالیات ارزش افزوده دارید؟‌

مسیحی: نه امسال برنامه‌ای برای فراخوان جدید مشمولان نداریم. تمرکز بیشتر روی حسابرسی صنوف با اهمیت مانند رستوران‌ها، هتل‌ها، طلافروشان و دیگر مشاغل خواهد بود.

چرا طلافروشان برخلاف فروش قابل توجه خود، مالیات ارزش افزوده زیادی پرداخت نمی‌کنند؟

مسیحی: اخیراً در لایحه مالیات ارزش افزوده نرخ ترجیحی برای طلافروشان پیش‌بینی شده است که نرخ 3 درصد را دولت پیشنهاد کرده، اما طلافروشان بحث دیگری دارند. آنها می‌گویند 9 درصد از کارمزد و اجرت را می‌دهیم، اما در لایحه 3 درصد از فروش طلا است. هنوز تصمیم قطعی برای این موضوع گرفته نشده است. نگاه به طلا در دنیا متعدد است در کشور ایتالیا از جواهر نرخ 21 درصد مالیات می‌گیرند، در کشور هلند علاوه بر جواهر از طلا هم مالیات می‌گیرند. سهم پرداختی طلافروشان باید بالا باشد و تعداد زیادی از آنها در مرحله رسیدگی قرار دارند.