سرویس جهان مشرق - بیش از ۱۴ روز از حصر سعد حریری نخست وزیر لبنان در ریاض سپری شده است، این اتفاق اقدامی بی‌سابقه در تاریخ سیاسی معاصر کشورهای منطقه و حتی جهان است که با هیچ یک از قوانین دیپلماتیک موجود در عرف بین المللی تناسبی ندارد. این اقدام نشان می‌دهد که عربستان سعودی با عربده‌کشی دیپلماتیک می‌خواهد منافع خود و رژیم صهیونیستی را محقق کند. این رفتارها البته در دنیای امروز جایی ندارد و تنها چیزی که از این اتفاقات عاید ریاض می‌شود، خشم و نفرت مردم لبنان مانند سایر ملت‌های منطقه از جمله یمن و سوریه ضد عربستان است.

سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان اقدام نابخردانه اخیر عربستان سعودی در محدود ساختن آزادی‌ها و حصر  سعد حریری نخست‌وزیر لبنان را به علت شکست های پی‌درپی در پرونده‌های مختلف منطقه‌ای دانست. اطلاعات غیرقابل‌انکاری وجود دارد که نشان می‌دهد موضوع حصر حریری در عربستان و استعفای وی اقدامی ناگهانی برگرفته از سیاست ریاض بوده و حریری در جریان این موضوع قرار نداشته است. نگاهی به اظهارات و مواضع و سخنرانی‌های روزهای پایانی حضور سعد حریری در لبنان را می‌توان بهترین شاهد بر این مدعا دانست که در آن هیچ صحبتی از ناامیدی و یأس او در قبال مسایل مختلفِ ادعا شده در بیانیه استعفا وجود نداشته و حریری از برنامه‌های آتی خود در پست نخست وزیری صحبت کرده است.

این در حالیست که «سعد الحریری» نخست‌وزیر مستعفی لبنان، بامداد امروز- شنبه- در صفحه کاربری خود در توییتر نوشت:

«این که گفته شده است من در عربستان سعودی در بازداشت هستم و به من اجازه خروج از این کشور داده نمی‌شود، دروغ است.»

الحریری خطاب به «زیگمار گابریل» وزیر خارجه آلمان، گفت: «من در مسیر به سمت فرودگاه هستم، آقای زیگمار گابریل.»

گابریل روز جمعه گفته بود، سعد الحریری بر خلاف میل خود در عربستان است و اجازه خروج ندارد.

همزمان، شبکه تلویزیونی «المستقبل» وابسته به خانواده الحریری نیز گزارش داد: سعد الحریری، نخست‌ وزیر لبنان،به همراه همسرش با هواپیمای خصوصی خود از فرودگاه ریاض پرواز کرده است.

بحران‌های متوالی سعودی‌ها در منطقه

یکی از ارکان سیاست خارجی عربستان سعودی، ابراز و تکیه کردن عمدی بر میزان وابستگی مهره های این کشور در نقاط مختلف جهان جهت فشار به افکار عمومی برای همسو سازی آنها با سیاست‌های خود است. در اقدام اخیر نیز ردپای این سیاست دیده می شود. سعودی ها بر خلاف رویکرد قدرت های استعماری عادت به خوار کردن متحدان و زیردستان خود در کشورهای مختلف دارند و سعی دارند قدرت سخت افزاری خود برای تاثیرگزاری بر سیاست های کشورهای دیگر را بزرگنمایی کنند.

دقت نظر در موازنه های منطقه ای طی سالهای اخیر نشان دهنده بحران سیاسی ریاض در پرونده‌های مختلف از سوریه گرفته تا عراق و یمن و بحرین و ترکیه و قطر و مصر و کشورهای دیگر است. مداخله عربستان در حمایت از گروه‌های تروریستی منطقه منجر به فروپاشی دولت مردمی سوریه نشده و در حال حاضر تنها بخش‌هایی از این کشور در اختیار گروه‌های تروریستی وابسته به ریاض قرار دارد. همچنین ریاض با گذشت دو سال از حمله به یمن نتوانسته دولت مردمی این کشور را سرکوب کرده و افراد مزدور خود را بار دیگر به عرصه قدرت بازگرداند. حضور نظامی عربستان در بحرین نیز با گذشت 6 سال همچنان دامنه های انتفاضه مردمی آن را خاموش نکرده است.

عربستان حتی در سیاست های متنوع و متغیر خود در قبال کشورهایی نظیر عراق و مصر نیز ناکام مانده است. اینها علاوه بر معضلات جدیدی است که میان ریاض با تعدادی دیگر از کشورهای منطقه از جمله قطر و لبنان به وجود آمده است. این در حالی است که امارات و عمان و اردن و دیگر کشورهای منطقه ای و عربی نیز دل خوشی از سعودی ها ندارند.

شکست جدید ریاض در بازداشت حریری

در حالی که عربستان از مصاحبه ضبط شده از سعد حریری نتوانست اهداف مورد نظر خود را در وانمود کردن به عدم حصر خانگی وی محقق کند، این روزها صحبت از بازگشت قریب الوقوع سعد حریری به لبنان مطرح شده است. حریری در روز مصاحبه نیز اعلام کرد که به زودی به لبنان  خواهد گشت، اما از آنجا که خودش نیز اطلاع دقیقی از برنامه‌ریزی عربستان برای بازگشتش نداشت، از اشاره به زمان دقیق بازگشت خودداری کرد. این در حالی است که یک روز بعد از مصاحبه اخباری منتشر شده که از احتمال بازگشت حریری به لبنان طی 48 ساعت آینده خبر می دهد.

صحنه‌سازی مربوط به مصاحبه تلویزیونی حریری نتوانست فشارهای افکار عمومی و جامعه جهانی را از روی دوش عربستان بردارد، از سویی ‌دیگر ریاض مصمم است که حریری را به عنوان فردی ناکارآمد در روند مقابله با حزب‌الله و ایران از عرصه سیاسی لبنان حذف کند. از این رو گرچه حریری از بازگشت طی روزهای اخیر خبر داده، سناریوهای متعددی در رابطه با آینده این گروگان گیری بین المللی مطرح است.

سناریوهای بازگشت حریری به لبنان

چیزی که سعودی‌ها به آن نیاز دارد، این است که حریری بدون سر و صدا و بدون ارائه جزئیات از حضور دو هفته ای خود در ریاض به بیروت بازگردد و به صورت رسمی و قانونی استعفا دهد. او حتی نمی داند، برنامه بعدی عربستان در این مرحله چیست؟ ریاض البته برای اجرای دقیق این طرح به تضمین هایی از حریری نیازمند است. ماهیت بخشی از این تضمین را سعد در پیام توئیتری خود به صورت ضمنی اعلام کرده و خبر داد که با وجود بازگشت وی به بیروت، خانواده‌اش در ریاض حضور خواهند داشت. قطعا در صورت تحقق این سناریو، این اتفاق به عنوان یک گروگان گیری سیاسی در سوابق سیاه ریاض طی سالهای اخیر درج خواهد شد.

سناریوی دیگری که در این رابطه مطرح شده ، تبعید سعد حریری به فرانسه است. منابع فرانسوی به روزنامه الاخبار لبنان اعلام کردند که امانوئل مکرون پیام جبران باسیل وزیر خارجه لبنان در رابطه با بازگرداندن سعد حریری و افراد خانواده اش را به مسئولان ریاض تحویل داده است. محمد بن سلمان ولیعهد عربستان چند ساعت برای بررسی این پیام از فرانسه مهلت گرفته و  از موافقت خود با پایان حصر حریری خبر داده است، به شرطی که وی به فرانسه برود و مدتی را در پاریس زندگی کند، نه بیروت.

یک منبع فرانسوی در ریاض در این رابطه به روزنامه الاخبار گفت که تضمین‌هایی که سعودی ها در زمینه جزئیات پایان دادن به حصر حریری خواستار آن هستند ، در جریان دیدار صورت گرفته بین محمد بن سلمان و ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه در معرض مذاکره بوده است.

یک منبع دولتی نیز به الاخبار گفت که مکرون از حریری برای یک نهار در پاریس دعوت کرده و این اتفاق روز یک شنبه رخ خواهد داد.

از سوی دیگر آمریکایی ها نیز که در ابتدا از اقدام عربستان در حصر سعد حریری برای تأمین مطالبات واشنگتن و ریاض حمایت کردند، اخیراً از خطرات این اقدام نسبت به منافع خود در لبنان اطلاع پیدا کرده اند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که این اتفاق باعث تقویت حضور و نفوذ جریان هشت مارس و تضعیف بیش از پیش 14 مارس شده است. آنها از همبستگی موجود با حریری در میان جریان های مخالف دخالت های سعودی آمریکایی در لبنان ابراز نگرانی می‌کنند. به همین علت مدتی بعد مواضع خود را تغییر داده و خواستار پایان دادن به این بحران هستند.

ریاض در پایان این سناریو به دنبال دستیابی به دولت موقتی متناسب با اهداف و برنامه‌های خود است که بتواند التهاب سیاسی و هجمه گسترده تبلیغاتی و امنتیتی ضد حزب الله و متحدان آن را در دستور کار قرار دهد. فشارها و تهدید به آغاز جنگ در لبنان نیز به عنوان چماقی برای پیشبرد همین هدف دنبال می شود. این در حالی است که سیگنال های متعددی حکایت از آن دارد که ریاض جز در صورت ارتکاب یک حماقت، قبل از خروج از باتلاق یمن هیچ موقعیت و فرصتی برای آغاز جنگ جدید در منطقه ندارد.

سعودی ها قانون اساسی لبنان را که بعد از اصلاحات اخیر به قانونی نسبتا واقع گرایانه تر تبدیل شده ، مخالف منافع خود می‌دانند و معتقدند که با وجود اعتبار و همگرایی بالایی که در جامعه لبنان نسبت به حزب‌الله وجود دارد ، انتخابات برگرفته از این قانون در اردیبهشت سال آینده باعث افزایش وزنه حزب‌الله در لبنان شده و برای آنها فاجعه بار خواهد بود. آنها معتقدند که برای انجام اقدامات ریشه‌ای در لبنان قبل از برگزاری انتخابات چند ماه بیشتر زمان ندارد، اما اگر تمهیدات آن‌ها مانند اقدامی باشد که دوهفته پیش در مورد حریری انجام شد، نتیجه ای جز سرخوردگی بیشتر سعودی ها و نفرت حد اکثری مردم لبنان از ریاض و گروه های لبنانی وابسته به این کشور نخواهد داشت.