به گزارش مشرق، محمّدجواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان صبح امروز(دوشنبه 18 دی‌ماه) در دومین کنفرانس امنیتی تهران که در سالن اجلاس سران در حال برگزاری است اظهار داشت: دومین کنفرانس امنیتی تهران در شرایطی برگزار می‌شود که منطقه غرب آسیا در یکی از دشوارترین دوره‌های تاریخ خود قرار دارد.
ظریف با بیان اینکه جریان افراط‌گرایی خشونت‌طلب که این منطقه را دستخوش یکی از خطرناک‌ترین و خسارت‌بارترین ادوار تاریخی‌اش کرده بود رو به زوال گذاشته است خاطرنشان کرد: داعش به عنوان دهشتناک‌ترین نماینده این جریان، از نظر نظامی سرکوب و خلافت خودخوانده و جعلی‌اش نابود شده و کنترلش بر قلمرو وسیعی که از راه خشونت بی حد و ایجاد رعب تصرف شده بود از میان رفته است.
وزیر امور خارجه افزود: مردم و دولت‌های عراق و سوریه طی شش سال گذشته دلاورانه علیه این گروه‌ها بویژه داعش مقاومت کردند و به پیروزی‌های مهمی دست یافتند. خوشحالیم که در این مبارزه تاریخ‌ساز در کنار این دو ملّت دوست و برادر قرار داشتیم.
وی در ادامه سخنان خود تصریح‌کرد: اعلام بیت‌المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی توسط ترامپ دشمنی آشکار با مسلمانان و دولت‌های اسلامی است.
ظریف تصریح کرد: در این دوران که بین فروپاشی خلافت جعلی داعش و شکل‌گیری شرایط مطلوب امنیتی در منطقه قرار داریم، ما و دیگر بازیگران منطقه‌ای با سه چالش مهم یعنی درک درست واقعیات موجود، نیل به درکی مشترک در مورد وضعیت مطلوب برای منطقه و راه‌های تحقق این وضعیت مطلوب مواجه هستیم
وزیر امور خارجه در بیان ویژگی‌های دوره کنونی اظهار داشت: اگرچه داعش و دیگر گروه‌های تروریستی طی یکی دو سال اخیر شکست‌های مرگباری را متحمل شده و پروژه خلافت داعش متوقف گردیده و دستگاه اداری و نظامی آن در حال متلاشی شدن است، اما سازمان ترور داعش و گروه‌های مشابه هنوز فعال‌اند.
وی با بیان اینکه آنها همچنان با توجه به شبکه وسیعی که در کشورهای مختلف در آسیای میانه و آسیای غربی و به ویژه افغانستان و نیز در شمال آفریقا ایجاد کرده‌اند، دارای بردی منطقه‌ای و جهانی‌اند و باید همچنان تهدیدی جدی به شمار آیند، تصریح کرد: بنابراین ادامه مقابله با باقی‌مانده‌های این تفکر خطرناک در سوریه و عراق، جلوگیری از نفوذ و گسترش افراط در مناطق جدید، سرکوب کامل خاستگاه فکری و قطع منابع مالی افراط همچنان باید یک اولویت باشند.
ظریف، احیای احترام به مرزهای ملی و نظام دولت- ملت که توسط گروه‌های تروریستی هدف تخریب قرار گرفته را اولویتی دانست که باید مد نظر قرار گیرد و افزود: ادامه وضعیت کنونی، قطعاً به گرایش‌های گریز از مرکز در داخل واحدهای سیاسی دامن خواهد زد و حاصلی جز تنش و بی‌ثباتی در پی نخواهد داشت.
وی حفظ انسجام ملی و تمامیت ارضی کشورهای منطقه را ضرورتی تردید ناپذیر عنوان کرد و اظهار داشت: تحرکات قومی و طائفی در سوریه و عراق با گرایش‌های جدایی طلبی خطری برای منطقه و جهان است و می‌بایست با درایت مسئولین ملی و محلی گفت‌وگو بر پایه احترام به حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و قوانین اساسی به همکاری و همگرایی تبدیل شود.
وی ادامه داد: بازسازی عراق و سوریه یکی از مسائل مهمی است که جامعه جهانی در دوره کنونی باید به آن بپردازد. شروع بازسازی تاثیر عمده‌ای بر روند ثبات سیاسی در کل منطقه و شکست کامل افراطی‌گری خواهد داشت و می‌بایست با هدف کمک به مردم و تثبیت صلح و نه برای پیشبرد اهداف گروهی و سیاسی پیگیری شود.
ظریف با بیان اینکه ادامه تجاوز علیه مردم مظلوم یمن و تداوم حملات گور هوایی و جنایات جنگی گسترده علیه غیرنظامیان در این کشور یکی دیگر از عوامل تنش‌زا در منطقه است اظهار داشت: پس از 33 ماه جنگ بی‌حاصل، باید مهاجمین به این درک رسیده باشند که این بحران راه‌حل نظامی ندارد و طرف‌های آن چاره‌ای جز گفت‌وگو و اجماع برای حل این بحران ندارند.
وی با بیان اینکه دخالت‌ها و سیاست‌های آمریکا در منطقه یکی از اساسی‌ترین چالش‌هایی است که به بحران کنونی دامن زده و موجب پیچیدگی بیشتر شرایط شده است تصریح کرد: آمریکا هنوز نسبت به واقعیات عینی در سطح منطقه بی‌توجه است و با ادامه حضور نظامی غیر مشروع در خاک سوریه بر پیگیری سیاست‌های مخرب و تنش‌زای خود اصرار دارد.
وی افزود: ادامه اشغال فلسطین همچنان حادترین مساله‌ای است که منطقه و جهان با آن دست به گریبان است. همه مسائل منطقه مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر این معضل اصلی و ستمی است که طی 70 سال گذشته بر مردم فلسطین رفته است، شناسایی بیت‌المقدس به عنوان پایتخت رژیم نامشورع صهیونیستی توسط آمریکا و اعلام دشمنی آشکار با مسلمانان و دولت‌های اسلامی و ایجاد فرصت برای افراط گرایی و تروریسم است.
ظریف وضعیت مطلوب را مورد بحث قرار داد و اظهار داشت:تمرکز بر مشکلات امنیتی و تنش‌ها می‌باید با در نظر داشتن دورنمایی مشخص صورت گیرد و معطوف به تلاش برای نیل به شرایط امنیتی مطلوب در سطح منطقه باشد. برای این منظور دو ایده «منطقه قوی» و «امنیت شبکه‌ای» می‌تواند مبنای شکل‌گیری پارادایم جدیدی برای غرب آسیا باشد.
وی با بیان اینکه تلاش برای ایجاد «منطقه قوی» به جای برتری جویی و حذف دیگر کنشگران ریشه در نگاه راهبردی جمهوری اسلامی ایران به منطقه پیرامونی خود دارد افزود: این به معنی پذیرش اصل تامین منافع جمعی در منطقه خلیج فارس و تعمیم قاعده برد- برد به سطح انی منطقه است.
وزیر امور خارجه ادامه داد: بر این اساس تامین منافع هر یک از کشورهای منطقه در گرو تامین منافع همه کشورهای منطقه است تلاش سلطه‌جویانه توسط هر یک از کشورهای منطقه برای حذف رقبا و تبدیل شدن به قدرت فائقه نه تنها پسندیده نیست، بلکه اصولا ناممکن است.
ظریف با بیان اینکه تجربه پر فراز و نشیب نزدیک به سه دهه پس از پایان جنگ سرد و شرایط راهبردی جدید در دوران گذار جهان پساغربی ثابت کرده که تلاش برای هژمونی در سطح جهانی و یا منطقه‌ای بی‌حاصل و خطرناک است تصریح کرد: اگر چه رقابت بین کشورها در مسیر توسعه اقتصادی - اجتماعی و نیل به سطح بالاتری از رفاه و آسایش برای شهروندان امری ناپسند نیست، اما تلاش برای تبدیل شدن به قدرت فائقه و سلطه‌گر از منظر ژئواستراتژیک عاملی تنش‌زا بوده و موجب ایجاد موانع اساسی بر سر راه توسعه ملی کشورها خواهد بود.
وی افزود: چنین رقابتی تنها دور باطلی را موجب می‌شود که نمی‌تواند هیچ برنده‌ای داشته باشد. دیگر مناطق جهان بعد از اینکه رقابت‌های مخرب سلطه محو را پشت سر گذاشته و به همکاری با هم متمایل شدند توانستند به صلح و توسعه دست یابند.
وی با بیان اینکه کشورهای این منطقه به حکم جغرافیا و محکوم به همزیستی با یکدیگرند اظهار داشت: علاوه بر اینکه تاریخ، فرهنگ و مذهی مشترک چنین همکاری و همزیستی را نه تنها اجباری بلکه مطلوب و مطبوع می‌سازد. توانایی و قدرت ما در گرو تلاش برای تقویت جمع ما است و تلاش هر یک از ما برای تقویت خود به ضرر دیگران موجب تضعیف همه ما خواهد شد.
ظریف مسابقه تسلیحاتی را نمونه‌ای از رقابت‌های مخرب عنوان کرد و تصریح کرد: میانگین هزینه‌های نظامی همسایگان ما در منطقه خلیج فارس نسبت به تولید ناخالص داخلی از بالاترین‌ها در سطح جهانی است، در سال گذشته، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مجموعا 116 میلیارد دلار صرف بودجه‌های نظامی کرده‌اند.
وی با بیان اینکه چنین اقدامی هم موجب تنش می‌شود و بی‌اعتمادی دامن می‌زند و هم موجب هدر رفتن سرمایه‌های حیاتی مردم منطقه و پر کردن جیب‌های یغماگران سازنده تسلیحات مرگبار می‌شود اظهار داشت: در شرایطی که منطقه ما با طیفی از مشکلات حاد مانند تروریسم و افراطی‌گری، بحران‌های زیست محیطی همچون گرد و غبار و خشکسالی، تشدید مهاجرت و ضعف دولت‌ها در پاسخگویی به مطالبات مردم مواجه است، رقابت مخرب تسلیحاتی و تنش بین همسایگان به معنی تحمیل هزینه‌های بیشتر به ملت‌های منطقه و موجب تشدید بیش از پیش این مشکلات خواهد شد.
ظریف ادامه داد: هیچ کشوری نمی‌تواند به قیمت ناامن کردن همسایگان خود برای خود تولید امنیت کند چنین تصوری در جهان به هم پیوسته کنونی توهمی خطرناک بیش نیست. تجربه 4 دهه گذشته منطقه ما ثابت کرده است که چنین تلاشی پیش و بیش از همه دامن‌گیر آنهایی شده است که برای همسایگانشان جنگ و خونریزی خواسته‌اند. تجربه صدام و طالبان و داعش و افراط زنده‌ترین نمونه‌های این واقعیت انکار ناپذیرند.
وزیر امور خارجه امنیت شبکه‌ای را مورد اشاره قرار داد و اظهار داشت: با توجه به واقعیات جهان به‌هم پیوسته کنونی و شرایط ویژه منطقه پیرامونی ما در حاشیه خلیج فارس که در 4 دهه گذشته تلخ‌ترین و مخرب‌ترین بحران‌ها را تجربه کرده است، روش‌های بلوک‌بندی و ائتلاف ناکارآمدی خود را ثابت کرده و هر ائتلافی پیش درآمد بحران و تجاوز بعدی بوده است.
وی افزود: از سوی دیگر اختلاف در اندازه، جمعیت، توان اقتصادی و قدرت نظامی زمینه‌ساز نگرانی‌های امنیتی دائمی و تکیه بر قدرت‌های خارجی بوده و به توهم امکان خرید امنیت انجامیده که تنها به ناامنی و افزایش بی‌اعتمادی منجر شده است. همزمان تلاش‌ها برای ایجاد یک نظام امنیت جمعی غیر واقع‌بینانه بوده و به شکست و ناکامی منتهی شده است.
وی با بیان اینکه به نظر می‌رسد راهکار برون‌رفت از این چرخه باطل و خطرناک، امنیت شبکه‌ای بر مبنای هم‌افزایی و فراگیری و با مشارکت همه کشورهای کوچک و بزرگ منطقه بر مبنای اصول و اهداف منشور ملل متحد دانست و تصریح کرد: این اصول شامل اصل برابری کشورها، اصل عدم توسل به زور، اصل حل مسالمت‌آمیز اختلافات، اصل احترام به تمامیت ارضی کشورها و اصل عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر و احترام به تعیین سرنوشت هر کشور توسط آحاد همان ملت استوار است.
وی با بیان اینکه امنیت شبکه‌ای به معنای کنار رفتن اختلاف نظرها و یا فراموش کردن مشکلات تاریخی نیست؛ تصریح کرد: بلکه صرفاً روشی برای مدیریت آنها و جلوگیری از تشدید خصومت‌ها و ائتلاف‌های مقطعی ناکارآمد و تنش‌آفرین است.
ظریف ادامه داد: در این چارچوب کشورهای منطقه، اعم از کوچک و بزرگ، ضمن نفی هرگونه هژمونی توسط هر یک از قدرت‌های منطقه‌ای یا فرامنطقه‌ای، امنیت شبکه‌ای در سطح منطقه را مبنای همکاری برای نیل به ترتیبات پایدار برای حفظ امنیت منطقه قرار می‌دهند.
وی با بیان اینکه چنین نگرشی موجب ارتقای همکاری بین کشورهای منطقه و ایجاد فرصت برای همه در جهت تقویت امنیت و ثبات خود به عنوان مکمل ثبات همسایگانشان خواهد شد تصریح کرد: چرا که بر مبنای این نگرش واقع‌بینانه از شرایط جهان به هم تنیده کنونی، امنیت یک کشور یا گروهی از کشورها نمی‌تواند بدون امنیت دیگران تأمین شود.
ظریف ادامه داد: در چنین چارچوب مفهومی و عملیاتی، سلطه‌جویی، یکجانبه‌گرایی، تقابل و هدف که از علل اصلی مشکلات جاری در روابط بین‌الملل است، جایگاهی ندارد و با پذیرش مبانی اصولی آن، دکترین ناکارآمد و تنش‌زای توازن قوا و یا تکیه بر بلوک‌بندی‌های نظامی و مسابقات خطرناک و پرهزینه تسلیحاتی جای خود را به ساز و کار امنیت شبکه‌ای مبتنی بر مشارکت و ارتقای همکاری در حوزه‌های منافع مشترک و گفت‌وگو در حوزه‌های اختلاف‌نظر و منافع خواهد داد.
وی یکی از ابزارهای نیل به وضعیت مطلوب را گفت‌وگو عنوان کرد و اظهار داشت: در مورد راه‌های رسیدن به شرایط امنیتی مطلوب، در شرایط کنونی بیش از هر زمان دیگر باید بر گفت‌وگو و انجام اقدامات اعتماد ساز تاکید کنیم.
وی افزود: محرز است که ما در تمامی سطوح این منطقه بطور حاد با مشکل کمبود گفت‌وگو مواجه هستیم، جلوه‌های این مشکل در همه سطوح در منطقه آشکار است در سطوح ملی بین حاکمان و مردم و در سطوح بین‌المللی بین دولت‌ها و نیز بین ملت‌ها.
ظریف با بیان اینکه با توجه به مشکلات عظیمی که در سطوح ملی و منطقه‌ای وجود دارد، دولت‌های ما بیش از هر زمان دیگر نیاز به گفت‌وگوهای اطمینان بخش دارند تصریح کرد: این گفت‌وگوها قبل از آنکه در مورد موضوع بخصوصی باشد و یا با هدف نیل به توافقی صورت گیرد باید هدف فهمیدن یکدیگر و شناخت متقابل را دنبال کند و برای طرف‌های گفت‌وگو روشن کند که همه ما نگرانی‌ها، ترس‌ها، آرزوها و امیدهای کم و بیش مشابه داریم که نه تنها به حکم جغرافیا ناگزیر از همجواری و همزیستی با هم شده‌ایم، بلکه با اشتراکات تاریخی و فرهنگی و مذهبی از یک سو و فرصت‌ها و چالش‌های مشترک از دیگر سو می‌توانیم از این گفت‌وگو و تعامل مثبت در جهت منافع مردمان‌مان بهره ببریم.
وی افزود:چنین گفت‌وگوهایی می‌تواند و باید جاگیزین شعارها، لفاظی‌ها و بیانیه‌های بی‌حاصل تبلیغاتی شود که از طریق رسانه‌ها به سوی هم شلیک می‌کنیم.
ظریف تدابیر ایجاد اعتماد را مورد اشاره قرار داد و تصریح کرد: طی سال‌های گذشته، تنش‌ها، تجاوزات و جنگ‌های متعدد در منطقه و فعالیت‌های مخرب گروه‌های تروریستی موجب شکل‌گیری آنچه که می‌توان بحران اعتماد متقابل در بین کشورهای منطقه نامیده شده است گفت‌وگو به نحوی که به آن پرداختم.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین ابزارها برای رفع بی‌اعتمادی است. با این حال در مواردی در کنار گفت‌وگوی مستقیم و رو در رو نیازمند اتخاذ تدابیری با هدف کاهش سطح نگرانی‌ها هستیم. اتخاذ چنین تدابیری برای جلوگیری از افزایش تشنج، حذف یا کاهش اثر عوامل تنش‌را و مهم‌تر از آن کسب اطمینان قطعی از عدم وقوع برخوردهای تصادفی یا ناشی از اشتباه محاسبه ضروری است. از این طریق باید بتوانیم امکان پیش‌بینی رفتارهای کنشگران منطقه‌ای را افزایش دهیم و متناسب با آن نگرانی از اقدامات غافلگیر کننده را کاهش دهیم.
وی با بیان اینکه تبادل اطلاعات در همه حوزه‌ها از اقداماتی است که در رأس تدابیر ایجاد اعتماد قرار دارد اظهار داشت: اطلاع‌رسانی در مورد اهداف و مقاصد و جلوگیری از سوء برداشت‌ها هدف عمده تبادل اطلاعات است. اجتناب از طرح مطالب تشنج‌زا و یا اقدامات تحریک آمیز، تبادل پرسنل رسمی اعم از نظامی و غیر نظامی برای تماس با همتایان در دوره‌های چند هفته تا چند ماهه، انجام اقدامات اطمینان‌ساز در مرزهایی که با تنش مواجه‌اند یا بیم تردد عناصر افراطی در آنها وجود دارد و نهایتاً ایجاد امکان تماس مستقیم بین مسئولین کشورهایی که درگیر روابطی تنش‌آمیز هستند، از جمله اقدامات قابل بررسی در این حوزه است.
ظریف ادامه داد: توسعه ارتباطات مردمی مانند تشویق گردشگری و به ویژه گردشگری حلال، تبادل دانشجو، سفرهای مطالعاتی، برگزاری رقابت‌های ورزشی، ایجاد فرصت‌های بیشتر برای صاحبان حِرَف و کارآفرینان برای انجام ارتباط با همتایان، تشویق تماس هنرمندان کشورها با یکدیگر و اجرای برنامه‌های نمایشی، مبادله فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی که مردمان منطقه را با راه و رسم زندگی یکدیگر آشنا می‌کند. مرور کتاب‌های درسی یا حذف مطالب منفی و درج مطالب مثبت در مورد همسایگان و ابتکارهای دیگری از این دست در این حوزه قابل بررسی‌اند.
وی تصریح کرد: همکاری در حوزه‌های مشترک فرصت و چالش از مدیریت بلایای طبیعی و مبارزه با فرقه‌گرایی و افراط تا توانمندسازی جوانان و زنان برای مشارکت فعال در عرصه‌های مختلف حیات اجتماعی می‌تواند زمینه دیگری برای اقدامات اطمینان‌ساز باشد و از طریق ایجاد کمیته‌های مشترک هماهنگی پیگیری شود.
ظریف با بیان اینکه اصل "تعامل سازنده با جهان" بر پایه عقلانیت و اعتدال که متضمن گفت‌وگوی سازنده، مشارکت و همکاری بر پایه منافع مشترک و احترام متقابل، و نیز اعتقاد به الگوی برد-برد در تعامل با دیگران است تصریح کرد: به عنوان اصل اساسی سیاست خارجی دولت رئیس جمهور روحانی اعلام شده است. برجام محصول اعمال موفق این سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی است و اجرای دقیق آن تاکنون نقش مهمی در کمک به کاهش تشنج و تقویت صلح و ثبات در منطقه ما داشته و تداوم آن بیش از پیش می‌تواند در این جهت موثر باشد.
وی ادامه داد: به عنوان اولین گام برای حرکت به سمت پارادایم جدید امنیت شبکه‌ای در منطقه‌ای قوی و با ثبات، جمهوری اسلامی ایران پس از موفقیت برجام، پیشنهاد ایجاد یک مجمع گفتگوی منطقه‌ای در خلیج فارس را مطرح کرد. این مجمع می‌تواند به عنوان ساز و کاری برای گفت‌وگو در همه سطوح رسمی و غیررسمی در منطقه خلیج فارس مورد استفاده قرار گیرد و همزمان با ترغیب همکاری و گفت‌وگوی رسمی و دولتی، مشوق گفت‌وگو بین نخبگان غیر دولتی باشد. در همین چارچوب، کشورهای منطقه می‌توانند مشورت‌های اولیه برای به اجرا گذاشتن تدابیر اعتمادساز را نیز انجام دهند.
ظریف افزود: امیدوارم بحث‌های دومین کنفرانس امنیتی تهران بتواند زمینه‌ساز فکر و اقدام جمعی برای تدوین و پذیرش یک الگوی مفهومی جدید برای امنیت در این منطقه حساس و پرآشوب باشد. برای شما در ادامه بحث‌های مهمی که امروز در پیش‌رو دارید آرزوی موفقیت می‌کنم.
