سرويس فرهنگي مشرق- پايگاه اينترنتي "فارين پالسي" در مقالهاي به تحليل فيلم "الجماعه" که در ماه مبارک رمضان در کشور مصر پخش شد پرداخته و مينويسد: مردي خوش پوش در يک رستوران شيک نشسته است و زن جوان و جذابي او را همراهي ميکند. شغل جديد او به عنوان مامور امنيتي، زمان اندکي براي پرداختن به لذتهاي زندگي براي او باقي گذاشته است.
برخوردهاي خشونتآميز بين گروههاي دانشجويي رقيب در سراسر شهر با کشته شدن مرد جواني در پياده رو پايان يافت. به نظر ميرسد اين دور جديد CSI است با اين فرق که اين اتفاق در خيابانهاي داغ قاهره رخ داده و اين صحنهها از بخشي از سريالهاي پليسي آمريکايي نيست. اين صحنهها نخستين اپيزود مجموعه جنجالي رمضان هستند؛ "الجماعه".
"الجماعه" که ادعا ميشود نسخه مصري "24" و "The Wire" است، در واقع سري دولتي داستانهاي اخلاقي است در رابطه با گروه مخالف دولت يعني "اخوان المسلمين".
خلاصه مجموعه از اين قرار است: يک افسر امنيتي شريف و شجاع مصري تحقيقاتش را درباره گذشته اخوان المسلمين شروع ميکند و تعدادي اسکلت عجيب کشف ميکند که متعلق است به اعضاي سازمان غير قانوني که مثل باند خائنان فعاليت پنهاني داشتند. مجموعه از نخستين شب ماه رمضان شروع شد و هر شب براي کل ماه مبارک، ادامه يافت. واکنشهاي عمومي نيز از تحسين تا خشم و تقبيح متفاوت است.
اين سريال بيش از آنکه جنبه نمايشي و سرگرم کننده داشته باشد بيشتر همچون يک تبليغات سنگين عليه مخالفان بود.
اخوان المسلمين در 1928 تاسيس شد و قديميترين سازمان جنبش اسلامي موجود در جهان عرب است. به رغم خرده گروههايي که در سالهاي اخير به وجود آمدند، اخوان المسلمين خود سابقه طولاني در حمايت از دموکراسي، حاکميت قانون، تقبيح خشونت و پايان حالت اضطرار که از سال 1981 در مصر موجود است، دارد. گروه به عنوان بزرگترين شبکه خدمات اجتماعي در مصر عمل ميکند و در انتخاباتها شرکت ميکند (اگرچه کانديداهاي آن بايد مستقل عمل کنند) و 88 کرسي پارلمان را در انتخابات سال 2005 به دست آورده است.
سالها رژيم مصر سعي داشت تا تاثير اخوان المسلمين را از طريق بازنگري قوانين محدود کند تا گروه نتواند در انتخابات پارلماني ماه بعد شرکت کند. "الجماعه" آخرين تير از اين جنگي است که چند دهه ادامه يافته است.
•نويسنده "الجماعه" ادعا ميکند که مستقل است و هيچ وابستگي به دولت ندارد
طرفداران سريال معتقدند که اين سريال ارزيابي دقيق و درستي از اخوان المسلمين ارائه ميدهد. نويسنده مشهور و سکولاريست و بعضا جنجالي آن، "وحيد حميد" ادعا ميکند که مستقل است و هيچ وابستگي به دولت ندارد. ميگويند که "الجماعه" يک تلاش عمدي توسط رژيم "حسني مبارک" براي لکهدار کردن شهرت گروه است. زماني که رهبران اخوان المسلمين نشان دادند که رژيم حسني مبارک 25 ميليون پوند مصري براي توليد مجموعه پرداخته است، مقامات دولت با خونسردي پاسخ دادند که آن رقم تنها 22 ميليون بوده است.
در فيلم مبالغههاي بسياري صورت گرفته است. براي مثال "الجماعه" اعضايي از اخوان المسلمين را به نمايش در ميآورد که به طرز مضحکي پارانويي هستند. در آن از پيامهاي کددار، مکانهاي ملاقات مخفيانه و اتومبيلهايي براي رد گم کردن استفاده ميشود تا اعضاي اين گروه هرچه بيشتر مشکوک به نظر برسند. همچنين اينگونه اعمال نشان ميدهد که محيط سياسي مصر براي گروههاي مخالف گزينه ديگري باقي نگذاشته است. هر حزبي، بدون توجه به اهدافش براي سامان سياسي خود رفت و آمد مخفيانه خواهد داشت.
فيلم قصد دارد تا نشان دهد که قدرت نظارت ماموران امنيتي دولت به همه چيز تسلط دارد و هيچ گروه سازمان يافته، خرابکار يا سري، نميتواند از چشمان مراقب رژيم دور بماند. سريال بين آنهايي که مورد سوء ظن قرار دارند و شايسته برخورداري حريم خصوصي نيستند از يک سو، و اکثريت شهروندان مطيع قانون از سوي ديگر، تمايز آشکاري قائل ميشود. ارزش اطلاعات به دست آمده از شنود مکالمات، دخالت دولت را در خانهها و فعاليتهاي اعضاي مشکوک اخوان المسلمين توجيه ميکند. اما توليدکنندگان متوجه نيستند که بينندگان از پايمال کردن آزادي فردي توسط دولت، ميترسند يا عصباني ميشوند.
تصوير عجيب و غريب از رهبران اخوان المسلمين که يادآور تبهکاران Chuck Norris (بازيگر رزمي کار) سال 1980 است. آنها خشن، غير قابل پيشبيني و هر لحظه امکان دارد که خشمشان فوران کند. يک موسيقي شوم آنها را، هر جا که ميروند دنبال ميکند. تقواي آنها به همان اندازه سطحي است که لباسهاي درخشان يا اتومبيلهاي آلمانيشان است. در کشوري که مردم اغلب گرسنه هستند و گوشت نماد تجمل است، آنها در مهمانيهايشان گوشت بره ميخورند.
در نقطه مقابل، مامور اطلاعات دولت قرار دارد که چهرهاي بسيار کاريکاتور مابانه دارد: "يک قهرمان تمام عيار."
تلاش مذبوحانهاي که سعي دارد تا شهرت بدي که توسط سرويسهاي اطلاعاتي در طي شش دهه به دست آمده را از پيکره آن بزدايد. از زمان حکومت "جمال عبدالناصر" - رهبر انقلابي مصر - "المباحث" (پليس مخفي مصر) يک نيروي ترس آفرين بوده است.
بيگناهان اغلب توسط سرويس اطلاعاتي از صحنه حذف شدهاند و گزارش ها درباره شکنجه و فساد چيزي عادي محسوب ميشوند. ستاره فيلم "الجماعه" يک همسايه و يک فرزند خوب است، وي با کساني که از آنها بازجويي ميکند خوش برخورد است و خود را وقف آرمانهاي بلندي نظير حقيقت، عدالت و عشق به وطن کرده است. رژيم مبارک در خواب هم نميتواند ببيند که چنين نماينده محترمي داشته باشد.
سريال حتي آزادي بيشتري در دستکاري تاريخ براي خود قائل شده است. در بازسازي صحنههاي فلش بک داستان، سالهاي نخستين اخوان المسلمين و بنيانگذار آن "حسن البناء" نشان داده ميشود که به مثابه يک فرصت طلب سياسي جلوه ميکند. او پيروانش را به خشونت، قبول رشوه و حتي همکاري با اشغالگران انگليسي تحريک ميکند.
در دنياي واقع، حسن البناء هم اشتباهاتي داشته که شايسته انتقاد هستند اما وي حتي در ميان منتقدين بسيار تند اخوان المسلمين هم جايگاه ويژهاي داشته و از وي با احترام ياد ميشود. در يک سوء برداشت نادرست، بناء را متهم به بسط و گسترش "تکفير" (حرکت جنجالي تکفير ساير مسلمين) ميکند. تکفير توسط بسياري از انديشمندان سرشناس اسلامي به خاطر ترويج خشونت تقبيح شده است. رواج تکفير در گروه اخوان المسلمين، 20 سال پس از مرگ رهبر آن پديدار شد. اعضاي خانواده بناء دادخواستي را عليه دولت تنظيم کردند و درخواست داشتند که برنامه از شبکههاي تلويزيوني خارج شود. دادخواست ادعا ميکرد که خانواده بناء هيچ همفکري در توسعه و توليد مجموعه نداشتهاند و ارائه اين تصوير منفي، حقيقت را کاملا تحريف کرده است.
•"الجماعه": اخوان قشري و ظاهر گرا است
عليرغم نگاه تحريفگونه و کجانديش مجموعه الجماعه، اين سريال سئوالات تحريکآميزي را مطرح ميکند. در يک صحنه، صاحب مغازه که مسلمان و از اعضاي پيشين اخوان المسلمين است به پيشخدمت ميگويد که پنيرهاي دانمارکي را به ويترين برگرداند چرا که مناقشه در مورد کاريکاتور توهينآميز به پيامبر از ميان رفته است. و بدين وسيله القاء ميشود که اخوان المسلمين بيشتر به ظاهر بيروني مسائل حساس است. دو نقد مفيد و منصفانه نيز از اخوان المسلمين مطرح ميشود. فيلم شکاف نسلها را يادآوري ميکند، شکاف نسلها بين رهبران گروه و اکثريت پيروان جوانش که اغلب به خاطر سلسله مراتب سختگيرانه، قادر نيستند هيچ کاري در حزب انجام دهند. فيلم همچنين برنامه سياسي غير منسجم اخوان المسلمين را برجسته ميکند، ضعفي که در هر دور انتخاباتي نمايان ميشود. زماني که يک پدر نگران با پسري که براي پيوستن به اخوان المسلمين دستگير شده است، مواجه ميشود، فرياد ميزند "آنها چه چيز عرضه ميکنند که بقيه مسلمانان ندارند؟" در اين اپيزود پسر ساکت ميماند. در زندگي واقعي، انتقاد مکرر از اخوان المسلمين اين است که آنها برنامه سياسي مشخصي ندارند.
•جستوجوهاي اينترنتي درباره حسن البناء با پخش "الجماعه" افزايش يافت
اميد دولت، اين است که "الجماعه" باعث شود تا مصريان جوان درباره پيوستن به اپوزيسيون دوباره فکر کنند. اما اين تاکتيک براي رژيم هزينهبر است. هر بحث عمومي درباره اخوان المسلمين، تنها نمود و اعتبار بيشتري به آنها ميدهد. جستوجوهاي اينترنتي درباره حسن البناء در ماه آگوست و زماني که نمايش شروع شد، افزايش يافت. مصريان جوان درصدد هستند تا نوشتههاي بناء را بخرند. روزنامههاي مستقل گزارشهاي تازهاي را درباره تحقيقات تاريخي ترور او منتشر ميکنند. حتي شايعاتي هم وجود دارد که اخوان المسلمين در مراحل برنامهريزي مجموعه تلويزيوني منحصر به خود است.
جايي در فاصله رقابت نفسگير راويان تاريخ، بايستي انتظار داشت تا گوشههايي از حقيقت پديدار شود. اما همانطور که "اشرف" شخصيت الجماعه ميگويد "بين نظر و حقيقت تفاوت است. زماني که من حقيقت را يافتم، نظرم را خواهم گفت."
کد خبر 8184
تاریخ انتشار: ۱۰ مهر ۱۳۸۹ - ۱۰:۱۸
- ۰ نظر
- چاپ
اميد دولت مصر اين است که سريال "الجماعه" باعث شود تا مصريان جوان درباره پيوستن به گروه اخوان المسلمين دوباره فکر کنند اما هر بحث عمومي درباره اخوان المسلمين تنها اعتبار بيشتري به آنها ميدهد.