سرویس جهان مشرق- کمتر از ۵۰ مایل تا مرز دو کره، ورزشکاران دو کشور در افتتاحیه المپیک زمستانی با پرچمی که نقشه ادغام دو کره بر آن نقش بسته است، رژه می‌روند و در آن هوای سرد، گرمای امید به کاهش تنش‌ها را زنده می‌کنند. «کیم یو جونگ» خواهر «کیم‌ جونگ اون» رهبر کره شمالی مهمان ویژه این مراسم است که پشت سر پِنس، قائم‌مقام رئیس‌جمهور آمریکا نشسته است. او پیش از افتتاحیه و پس از ورود به اینچئون مورد استقبال وزیر ادغام دو کره قرار گرفت، با رئیس‌جمهور کره جنوبی دیدار کرد و پیام دعوت «اون» را به «این» ابلاغ کرد.

این رفتارها پس از آن رسانه‌ای شد که مقاماتی از دو کشور در یک روستای مرزی با هم دیدار کردند و پس از دو سال قطع رابطه به گفتگو دور یک میز نشستند. صدای بلندگوهایی که دو دولت در مرز نصب کرده‌اند نیز کمی پایین آمده است اما همه اینها آیا با توجه به بیش از ۶۰ سال دشمنی و ماندن در حالت آتش‌بس به جای صلح، امیدوارکننده است؟ در اینجا دو پرسش مطرح می‌شود:

۱- رفتارهای مقامات دو کشور در ماه‌های گذشته با چه هدفی صورت می‌گیرد؟

۲- آیا این رفتارها در آینده به ادغام دو کره ختم خواهد شد؟

انگیزه مقامات دو کره از رفتارهای آشتی‌جویانه اخیر

به نظر می‌رسد باید انگیزه‌های کوتاه‌مدت را از انگیزه‌های بلندمدت جدا کرد. پیامد کوتاه‌مدت آشتی‌جویی دو کره قطعاً برای هر دو کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. همین حالا نیز بسیاری از رشته‌های ورزشی در المپیک زمستانی بدون حضور انبوه تماشاگر برگزار می‌شود که قطعاً به نزدیکی پیونگ‌چانگ نسبت به مرز کره شمالی بی‌ربط نیست. سئول پیامدهای اقتصادیِ تنش با همسایه خود را درک کرده و می‌داند برگزاری باشکوه این مسابقات که می‌تواند نوعی اهرم دیپلماسی عمومی برای کره جنوبی باشد و موجب افزایش اعتبارش در جهان شود، تا چه حد ممکن است تحت تأثیر خصومت‌های سیاسی قرار گیرد.

برای پیونگ‌یانگ نیز یک انگیزه کوتاه‌مدت قدرتمند وجود دارد: فرار از فشار سیاسی که کشورهای غربی پس از آزمایش‌های مکرر موشکی و هسته‌ای در سال ۲۰۱۷ میلادی بر پیونگ‌یانگ وارد کردند. چند هفته قبل از شروع مسابقات، کیم جونگ اون با کت و شلوار و کراوات جلوی دوربین‌ها قرار گرفت (خلاف لباس مشکی گذشته‌اش که طراحی آن بر دوری وی از پوشش غربی تأکید داشت) و با صراحت (و البته با صدای آرامتر از گذشته) اعلام کرد کره شمالی بعد از این یک واقعیت است نه تهدید، واقعیتی که باید پذیرفته شود. ممکن است این اقدامات با اشاره پکن انجام شده باشد زیرا با افزایش تنش‌ها میان پیونگ‌یانگ و واشینگتن، چین طی یک سال اخیر به شدت تحت فشار قدرت‌های غربی قرار گرفته تا روابط اقتصادی خود را با پیونگ‌یانگ قطع کند.

امکان ختم فرآیند آشتی‌جویانه اخیر به ادغام دو کره

تاریخ نشان می‌دهد چند سال پس از آنکه چینی‌ها در ۱۹۶۴ میلادی به فناوری تولید سلاح هسته‌ای دست یافتند، دیپلماسی پینگ‌پونگی کلید آغاز روابط آنها با واشینگتن و رفع تحریم‌های آمریکا علیه این کشور شد. در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی هیأتی از پینگ‌پونگ‌بازان آمریکا که به ژاپن آمده بودند، به دعوت مائو وارد چین شدند و همین در فاصله‌ای کوتاه به سفر نیکسون رئیس‌جمهور آمریکا به پکن و رفع تحریم‌هایی منتهی شد که از زمان درگیری نیابتی دو کشور در جنگ کره در نیمه قرن ۲۰ بر چین تحمیل شده بود.

حالا نیز ماجرایی که بین دو کره آغاز شده بسیار به آنچه آن زمان رخ داد شبیه است با این تفاوت که ممکن است آغاز درگیری چین و آمریکا باشد. چرا چین و آمریکا؟ داستان بسیار ساده است. چین سود زیادی از ادغام دو کره خواهد بُرد و آمریکا بیش از هر کشور دیگری ضرر خواهد کرد. بنابر این هر چه این فرآیند آشتی‌جویانه به پیش برود، خصومت واشینگتن با پکن افزایش خواهد یافت زیرا همه چیز را زیر سر چین می‌بیند.

چین به دنبال تقویت فرآیند آشتی میان دو کره است زیرا هر چه سیاست‌های سئول به پیونگ‌یانگ نزدیک شود، به معنای دورشدن آن از سیاست‌های آمریکا است. حتی عجیب‌ترین سناریو یعنی ادغام دو کره در آینده به معنای خارج‌شدن یک مهره کلیدی در منطقه شرق آسیا از دست واشینگتن است، یعنی کره جنوبی. نیاز به توضیح نیست که کره جنوبی و ژاپن، دو قدرت اصلیِ غربگرا در شرق آسیا هستند و آمریکا تنها در کره جنوبی نزدیک به ۳۰ هزار نیروی نظامی دارد.

کره جنوبی نیز به دنبال کاهش تنش است. جدا از اینکه رئیس‌جمهور جدید این کشور از پدر و مادری زاده شده که تنها چند سال پیش از تولد وی از شمال شبه‌جزیره به کره جنوبی مهاجرت کرده‌اند، سئول می‌داند که تهدید اصلی پیونگ‌یانگ متوجه جنوب شبه‌جزیره نیست. کیم جونگ اون بیش از همه با آمریکا و ژاپن خصومت دارد و حتی هدف شلیک‌های موشکی اخیرش را در نقاطی نزدیک به سواحل ژاپن قرار داد نه کره جنوبی. «این» رئیس‌جمهور کره جنوبی به خوبی می‌داند کره شمالی سرمایه‌گذار خارجی عمده‌ای ندارد و از افزایش تنش‌ها صدمه‌ای نمی‌بیند بلکه این کره جنوبی است که سرمایه‌گذاری‌ها در آن با فرسایشی‌شدن تنش میان پیونگ‌یانگ و واشینگتن ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.

با این حال نمی‌توان به ادغام دو کره در آینده نزدیک و حتی میان‌مدت امید بست، زیرا:

* بهترین سناریو برای چین، ادغام دو کره نیست زیرا این ادغام به معنای تولد یک قدرت جدید در شرق آسیا است که هم قدرت اقتصادی دارد (کره جنوبی) و هم قدرت هسته‌ای (کره شمالی). این تحول ممکن است حوزه قدرت چین را در این منطقه تحت تأثیر قرار دهد و پیامدهای آن به صورت کامل قابل پیش‌بینی نیست.

* ادغام دو کره برای آمریکا یک کابوس است زیرا مجبور می‌شود نیروهای نظامی خود را از کره جنوبی خارج کند و تشکیل یک قدرت نظامی و اقتصادی جدید را که برخلاف کره جنوبی تابع مطلق سیاست‌های آمریکا نخواهد بود، به نظاره بنشیند. در صورت احتمال وقوع چنین اتفاقی، واشینگتن به احتمال زیاد تحریم‌های شدیدی را به صورت رسمی یا غیررسمی بر کره جنوبی اعمال خواهد کرد تا از آن پیشگیری کند. اگر چه ممکن است پس از وقوع ادغام به دلیل توانمندی هسته‌ای کره جدید به تدریج با آن کنار بیاید.

* حتی سئول و پیونگ‌یانگ نیز در مسیر ادغام ملاحظاتی دارند. برای مثال ممکن است پس از وقوع چنین تحولی شهروندان کره شمالی به سمت جنوب سرازیر شوند یا اینکه پیش از این ادغام، حزب حاکم بر کره شمالی باید در مورد آینده حاکمیت خود تصمیم‌گیری کند زیرا نظام سیاسی بر دو کشور دارای تفاوت‌های فاحشی است.

جمع‌بندی

به نظر می‌رسد مهمترین دوره آزمایش‌های موشکی و هسته‌ای کره شمالی به پایان رسیده و این کشور خواهان عادی‌سازی روابط خود با همسایگان و تغییر تدریجی وجهه خود در عرصه بین‌المللی است. مسابقات المپیک زمستانی فرصت مناسبی برای هر دو کشور جهت تغییر فضای رسانه‌های جهان در موضوع منازعه شبه‌جزیره است. با این حال صحبت‌هایی که در مورد احتمال ادغام دو کره مطرح شده است، چندان با واقعیت‌ها همخوانی ندارد به ویژه از این نظر که آمریکا و چین به عنوان دو قدرت اثرگذار در این منازعه خواهان ادغام کامل دو کشور نیستند. البته تداوم فرآیند آشتی دو کره تا مرحله عادی‌سازی روابط کره جنوبی و شمالی می‌تواند منافعی برای دو قدرت جهانی داشته باشد. چین هم از این جهت که یکی از بهانه‌های اصلی واشینگتن برای تشدید حضور نظامی در شرق آسیا از بین می‌رود و هم از اینکه سیاست‌های کره جنوبی بالاجبار از واشینگتن فاصله خواهد گرفت، ‌ خرسند خواهد بود و تصمیم‌سازان آمریکا نیز از اینکه احتمال حمله واقعی کره شمالی به آمریکا در مقام عمل کاهش می‌یابد، نفس راحتی می‌کِشند.

منابع

https://www.nytimes.com/2018/02/08/world/asia/north-korea-kim-sister-olympics.html?rref=collection%2Fseriescollection%2Folympics-international-2018

https://www.nytimes.com/2018/02/09/world/asia/olympics-opening-ceremony-north-korea.html?rref=collection%2Fseriescollection%2Folympics-international-2018

https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/02/north-korea-olympics-kim-yo-jong/553064

https://www.theguardian.com/world/2018/feb/13/kim-jong-un-praises-sincere-impressive-south-korea