سرویس جهان مشرق- وزیر خارجه فرانسه، چندی پیش با مقامات ارشد کشورمان شامل رییس جمهور، وزیر امور خارجه، و دبیر شورای منیت ملی دیدار کرد. این دیدارها، به منظور گفتگو بر سر موضوع برجام و چالش کنونی که دولت ترامپ برای این توافق بین‌المللی به وجود آورده است شکل گرفت. پایگاه بلومبرگ همچون قاطبه کارشناسان معتقد است که اروپا به دنبال حفظ منافع برجام برای خود و در عین حال حفظ رضایت و خرسندی ترامپ است.

پایگاه تحلیلی «بلومبرگ» در تازه‌ترین تحلیل خود در مورد سفر «ژان ایو لودریان» -وزیر خارجه فرانسه- به تهران نوشت: لودریان، در روز دوشنبه با مقامات ایرانی شامل رییس جمهور، وزیر خارجه، و دبیر شورای امنیت ملی دیدار کرد تا مسیر را برای حفظ برجام آن‌گونه که اروپایی‌ها می‌خواهند در ریل همواری قرار دهد. این روزها، ترامپ به شدت تهدید به لغو یک‌جانبه برجام کرده و تهران نیز در پاسخ اعلام داشته که به هیچ‌وجه از برنامه موشکی خود که در چارچوب برجام نیست، عقب نخواهد کشید. لودریان در این سفر سعی کرد که مقامات ایرانی را به خوش‌قولی اروپا در قبال توسعه تجارت متقاعد سازد و از آن سو هم تحت فشار ترامپ که تهدید کرده که اروپا باید نقصان‌های برجام را رفع نماید قرار دارد.

به طور مشخص، این جدی‌ترین و اولین اقدام اروپایی‌ها در قبال تامین رضایت ترامپ از آغاز به کار وی در قبال برجام است. «امانوئل ماکرون» -رییس جمهور فرانسه- اولین رهبر اروپایی است که میل شدیدی به نزدیک شدن به ترامپ دارد. «کلمنت درمه» -کارشناس ارشد موسسه مطالعات استراتژیک لندن- معتقد است که از سوی دیگر، این سفر، حاوی این پیام بود که فرانسه مستقل از دیگر شرکای اتحادیه اروپای خود عمل می‌کند و روابطش با ایران در گروی سیاست آمریکا نیست.

در حالی که اصلی‌ترین خواسته لودریان محدود شدن برنامه موشکی ایران بود، وزیر خارجه ایران در دیدار مذکور به این نکته اشاره کرد که اروپا اکنون اسیر بازی سیاسی و غیرعقلایی در دستان آمریکاست. وی، از اروپا خواست که نقشی بسیار سازنده‌تر از خلال ایجاد فشار بر ترامپ برای انجام تعهدات آمریکا در قبال برجام ایفا نماید. در زمانی که ترامپ نسبت به ضرب‌الاجل 12 می که موعد تمدید راستی‌آزمایی ایران در برجام است اخطار داده و خواستار دائمی‌شدن محدودیت‌های برای غنی‌سازی اورانیوم که چند سال دیگر به پایان خواهد رسید شده، اروپایی‌ها بر موضوعاتی که اصلا در چارچوب برجام نیست -همچون برنامه برنامه موشک‌های بالستیک و نفوذ بیشتر ایران در منطقه- تمرکز کرده‌اند.

دو تن از مقامات اروپایی که در نشست‌های بین مقامات ایرانی و اروپایی طی یک ماه اخیر حضور داشته‌اند معتقدند که رویکرد ترامپ موجب تلاش دو طرف در جه حفظ برجام شده است. آنها معتقدند که ایرانی‌ها در مذاکرات روی خوشی به آن‌ها نشان داده‌اند. همزمانی سفر «بنیامین نتانیاهو» به آمریکا با سفر لودریان به تهران، می‌تواند معنای بیشتری به قضیه ببخشد. نتانیاهو اعلام کرده که هفداش از دیدار با ترامپ، روشن شدن موضوع خطرا یران برای اسراییل است. همین هفته گذشته بود که انگلیس، آلمان، و فرانسه موسوم به E3 همگام با دولت ترامپ، در شیپور متهم کردن ایران به انتقال سلاح به دست حوثی‌های یمن دمیدند. از سویی، «دیوید سالیوان» -نماینده اتحادیه اروپا در آمریکا- اعلام کرده که E3 به هیچ به دنبال به خطر انداختن برجام نیست و در صورت مشاهده «عقلانیتی متفاوت» -که همانا اشاره به ایران است- تحریم‌های تجاری پیش از برجام را دوباره اعمال نخواهد کرد.

دولت ترامپ مصرانه و سرسختانه بر سر این است که خواهان هیچ امتیازی به نفع ایران بر سر محدود شدن برنامه موشکی نیست و باید ایران محدود شود. ایران نیز با اصل خواسته آمریکا مخالف است و اصلا طرح چنین خواسته‌ای را خارج از قاعده برجام می‌داند. در این میان، اروپا برای اینکه اهداف و منافع‌اش از خلال برجام تامین شود، به تکاپو افتاده است. از طرفی هم نمی‌خواهد دوست و شریک قدیمی‌اش یعنی آمریکا را از دست بدهد. به احتمال بسیار زیاد، پس از دیدار لودریان با مقامات ایرانی، اروپاییان به این سمت خواهند رفت که آمریکا را متقاعد کنند که ایران نفوذ خود در منطقه را کاهش داده و کنترل خواهد کرد.

تا اینجای کار، ایران واقعا به توافق هسته‌ای پایبند بوده است و گواه آن را می‌توان در 10 گزارش آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای از زمان عقد توافق در ژانویه 2016 دید. اما اثرات اقتصادی آن بالاخص پس از رفع تحریم‌های اقتصادی و مربوط به انرژی بسیار ناچیز بوده است. شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی به شدت از تهدیدات آمریکا و هر گونه اقدام تلافی‌جویانه ترامپ در این زمینه هراسانند و جرات نمی‌کنند که با ایران کار کنند. «عباس عراقچی» معاون وزیر خارجه ایران در ماه فوریه اعلام کرد که در صورت تداوم این جو مخربی که توسط ترامپ به وجود آمده، ایران مجبور به ترک برجام خواهد شد. چرا که وفادار بودن به توافقی که هیچ منفعتی برای ایران ندارد بی‌فایده است.

برجام می‌توانست برای ایران اتفاق خوشایند اقتصادی در پی داشته باشد و فواید بسیاری نصیب این کشور نماید اما آنچه که توقع می‌رفت حاصل نشد. در سال 2016 شرکت‌های پژو، رنو، ایرباس، و توتال که همگی فرانسوی هستند خواستار کار اقتصادی با همتایان ایرانی خود شدند. بازار ایران برای آن‌ها بازاری بکر و مستعد بود. اما همه آن تلاش‌ها از سوی دو طرف، در سایه تهدیدات آمریکا علیه اروپایی‌ها رو به سستی و زوال گذاشت. شرکت‌ها یکی پس از دیگری پا به عقب نهادند. امروز، شاهد فعالیت حتی یک بانک مطرح اروپایی در ایران نیستیم. بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی هیچکدام حاضر به کار با ایران نیستند. حتی اگر ریسکش کم باشد اما آن‌ها گمان می‌کنند که ریسک بالایی دارد.

منابع:

https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-03-05/france-s-le-drian-heads-to-iran-to-save-nuclear-deal-from-trump
https://www.forbes.com/sites/heshmatalavi/2018/03/06/what-comes-after-french-fms-iran-visit/#921a29457963