سرویس اقتصاد مشرق - هفته‌ای پر از التهاب در بازار ارز، طلا و سکه را پشت‌سر گذاشتیم بطوریکه در مدت زمان کوتاهی قیمت‌ها آنچنان افزایش پیدا کردند که بعد از بحران ارزی سال ۹۱ تا کنون بی‌سابقه بود. این نابسامانی‌ها که بخش عمده‌ای از آن در اثر دلالی و سوداگری و همکاری صرافی‌ها اتفاق افتاد سبب شد قیمت هر دلار آمریکا از حدود ۵ هزار تومان به بیش از ۶ هزار تومان افزایش پیدا کند که به عنوان نمونه این رقم افزایش تنها در یک روز  به بیش از ۵۰۰ تومان رسیده بود.

بیشتر بخوانید

افزایش ۵۰۰ تومانی قیمت دلار در کمتر از نصف روز

گرچه مشاهدات عینی حاکی از آن بود که از رقم‌های بالای مطرح شده استقبال نشد و بیشتر افزایش قیمت صوری و براساس جوسازی‌های رسانه ای و ناآرامی ذهنی مردم رخ داد اما در این میان نمی‌توان از نقش کانال‌های تلگرامی مخربی که بر سرعت بی‌ارزش شدن پول ملی می‌افزودند هم به راحتی گذشت.

* تصمیم خوبی که دیر گرفته شد

اما با این‌همه شب گذشته معاون اول رئیس‌جمهور پس از برگزاری جلسه بررسی وضعیت ارزی با حضور برخی اعضای کابینه و شخص حسن روحانی رئیس‌جمهور، از تصمیم دولت برای کاهش دستوری نرخ ارز و یکسان‌سازی آن خبر داد.

براساس سخنان جهانگیری، از امروز سه شنبه ۲۱ فروردین ۹۷ فروش ارز بیشتر از نرخ تعیین شده ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی به منزله اقدام قانون‌شکنانه و قاچاق تلقی می شود و نهادهای امنیتی و انتظامی موظفند با مرتکبان این تخلف برخورد کنند. در واقع دولت در تصمیم اخیر خود علاوه بر اینکه نرخ ارز را یکسان کرد و دلار دولتی را از ۳۷۰۰ تومان به ۴۲۰۰ تومان رساند در عین حال جلوی افزایش بی ‌رویه تا رقم‌های بالاتر را هم گرفت.

گرچه انتظار میرفت دولت در همان روزهای اولی که بازار ملتهب شده بود نسبت به این مسئله اقدام کند و جلوی افزایش بی رویه قیمت را که اثرات روانی ناخوشایندی را بر روی مردم می‌گذاشت بگیرد، با این حال همین تصمیم نیز توانست از جو روانی افزایش نرخ ارز بکاهد و حس امنیت اقتصادی را در جامعه تزریق کند.

از همین رو نیز نحوه مدیریت صحیح دولت در بازار و اینکه اجازه ندهد کسی به هر دلیلی از این دستور تخطی کند و همچنین دولت نیز همانطور که معاون اول وعده داده نیازهای ارزی مردم را مخصوصا برای موارد دارای فوریت تامین کند، می‌تواند به ثبات روانی بیشتر جامعه کمک نماید.

* ارز ارزانتر می‌شود؟

یکی از مهم‌ترین نکاتی که مخصوصا در زمان افزایش‌های نرخ ارز مطرح می‌شود، مسئله کاهش ارزش پول ملی است و دغدغه بحقی که مردم نسبت به کاهش ارزش دارایی‌هایشان و همچنین افزایش قیمت خرید مایحتاج روزمره زندگی‌ و معیشت دارند. به همین دلیل و با توجه به تاثیرات مخربی که مخصوصا در سالیان اخیر از سوی دشمنان بر بازار ارز کشور وارد شده، نیاز کشور به کاهش اتکا به ارزهای خارجی را دوچندان می‌کند.

در ادامه به مهم‌ترین اقداماتی که دولت می‌تواند در صورت پیگیری جدی و در کوتاه مدت به این نیاز دست یابد را مطرح میکنیم.

۱- انعقاد پیمان‌های پولی دو و چندجانبه

مسئله پیمان‌های پولی با سایر کشورها مخصوصا با طرف‌های خارجی که کشور بیشترین حجم مراودات تجاری را با آن‌ها دارد از مهم‌ترین مسایلی است که می‌تواند در کوتاه‌مدت کشور را از نیاز به بخش زیادی از دلار که محدودیت‌هایی نسبت به دسترسی آن به کشور وجود دارد بی‌نیاز کند.

بیشتر بخوانید

پیمان پولی، راهکاری برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها

براساس آمار و اطلاعات مندرج در سایت گمرک، در بخش واردات ، ۵ کشور چین، امارات متحده عربی، ترکیه، کره و هند پر ارتباط ترین شرکای تجاری ایران در ۶ ماه نخست سال ' گدشته بودند . براساس این اطلاعات، در مدت مورد اشاره حدود ۶۰ درصد ارزش واردات ایران از مبدا این کشورها صورت گرفته است و این بدان معناست که اگر با این طرف های تجاری پیمان های پولی داشته باشیم ۶۰ درصد ارز مورد نیاز از محدودیت دلار خارج شده و باعث افزایش قدرت پول ملی می‌شود.

۲- جلوگیری از قاچاق

ورود بی‌ضابطه و بعضا غیرمنطقی کالاهای قاچاق به کشور یکی‌دیگر از گذرگاه‌هایی است که در صورت کنترل دقیق می‌تواند نیاز کشور را به دلار تا حد زیادی کاهش دهد. طی سالیان اخیر رقم‌های متعددی برای واردات کالای قاچاق به کشور مطرح شده که از ۲۵ میلیارد دلار در سالیان قبل تا رسیدن به ۱۲ میلیارد دلار با کنترل واردات قاچاق به کشور را شامل می‌شود.

بیشتر بخوانید

قاچاق چگونه وارد کشور می شود؟+ جدول

از سوی دیگر، مدیریت واردات چه به صورت قاچاق و چه به صورت واردات کالای اضافی همراه مسافر و چه بصورت واردات در مناطق آزاد می‌تواند کمک موثری به نیازهای ارزی دولت داشته باشد. رهبرمعظم انقلاب در سخنرانی ابتدای سال جاری نیز بر مسئله جلوگیری از واردات کالای قاچاق به کشور تاکید کردند و از استفاده سامانه هایی که در این خصوص برای مدیریت واردات وجود دارد تاکید کردند.

۳- ممنوعیت واردات کالاهای دارای مشابه داخلی

از توصیه‌های مهم رهبرانقلاب در سالیان اخیر می‌توان به توصیه مکرر ایشان به مردم و مسئولان برای کاهش نرخ ارز اشاره کرد تاجاییکه ایشان در سخنرانی ابتدای سال قبل در حرم مطهر رضوی به صراحت واردات کالاهای دارای مشابه داخلی را حرام اعلام کردند. امسال نیز باتوجه به نامگذاری سال به حمایت از کالای ایرانی، ایشان بار دیگر نسبت به مدیریت واردات کالاها به کشور توصیه کردند.

بیشتر بخوانید

واردات کالاهای با مشابه داخلی چند نفر را بیکار می‌کند؟

بنابراین مسئله جلوگیری از واردات کالاهای دارای مشابه داخلی به کشور چه از جهت جلوگیری از خروج ارز  که هرساله میلیاردها دلار میشود و چه از بابت حمایت از کالای ایرانی و تداوم اشتغال، می‌تواند اقدام موثری در کنترل اوضاع اقتصادی و رونق باشد. طبق آمار بیش از ۸۰۰ کالا وارد میشود که مشابه با کیفیت داخلی دارد اما با واردات تولیدکننده داخلی متضرر می شود.

۴- جلوگیری از توزیع عمده ارز در بازار

ایراد دیگر در خصوص نحوه توزیع ارز در کشور است. در واقع از آنجایی که عموم مردم در زندگی روزمره هیچ نیازی به داشتن ارز ندارند، پخش عمده آن در بازار تنها باعث تهییج به خرید و نگهداری بدون نیاز میشود. بنابراین بهتر است در مدت زمانی مشخص، تمامی نیازهای خاص مردم به ارز مشخص شود و از پخش آن در بازار جلوگیری.

در واقع اگر کسی نیاز به ارز برای مسافرت داشته باشد، می‌توان همینطور که این روزهاتنها با ارائه مدرک سفر، دلار پرداخت میشد در ادامه نیز همین شیوه را ادامه داد. یا برای نمونه اگر نیاز به واردات کالایی خاص وجود دارد تنها براساس همان نیاز ارز داده شود و فروش بدون دلیل آن به متقاضیان که عمدتا به دنبال درآمدزایی و دلالی از این بازار هستند  و همچنین ورود حجم عظیمی دلار به بازار که به دست دلالان میرسد جلوگیری کرد.

بیشتر بخوانید

چرا ارز گران شد؟+ عکس

از سوی دیگر، طی روزهای اخیر مشاهده شد که بخشی از صرافی‌ها دلار توزیعی از سوی بانک مرکزی را بدون اینکه به بازار تزریق کنند و در اختیار متقاضیان قرار دهند با قراردادها و معاملات صوری در اختیار خانواده و بستگانشان می‌گذاشتند و عملا دلار ها را در گاوصندوق‌های  خود ذخیره می‌کردند تا زمانی که قیمت آن بالاتر رفت به فروش برسانند. کاملا مشخص است که بخشی از افزایش قیمت ارز بخاطر این نوع مواجهه با مردم است که به راحتی قابل کنترل است.

۴- ساماندهی ارز در اختیار مردم

اطلاعیه جدیدی که بانک مرکزی منتشر کرد، دیگر اقدام مثبتی است که میتواند نقش بسزایی در مدیریت ارز در اختیار مردم داشته باشد. براساس این اطلاعیه نگهداری بیش از ۱۰ هزار یورو و معادل آن توسط اشخاص از این به بعد جرم تلقی میشود.

بیشتر بخوانید

اطلاعیه جدید بانک مرکزی: ارز قابل نگهداری توسط هر شخص حداکثر ۱۰ هزار یورو

معنای دیگر این تصمیم این است که افراد عادی که تحت تاثیر جو روانی اقدام به خرید ارز کرده بودند باید هرچه سریعتر دارایی ارزی خود را در اختیار شعب ارزی بانک ها قرار دهند و در طرف مقابل نیز بانک‌ها ملزم شوند در زمان درخواست پول، مبلغ مورد تقاضا را به صورت اسکناس به متقاضی ارائه دهند.

آنچه پس از این تصمیم در بازار رخ می‌دهد جمع‌آوری بیش از ۲۰ میلیارد دلار ارزی است که بصورت اسکناس در اختیار مردم بوده و پس از قرار گرفتن در اختیار بانک از ورود آن به بازار برای فروش و دلالی و سفته‌بازی جلوگیری می‌شود.

۵- افزایش صادرات به کشورهای همسایه

کشور ایران از منابع طبیعی و معدنی بسیاری سرشار است. از سوی دیگر در برخی تولیدات صنعتی نظیر پوشاک، کیف و کفش، محصولات غذایی و... و خدمات فنی و مهندسی همچون ساخت نیروگاه‌های برق، ساختمان و سدسازی نیز توانایی‌های بالایی دارد.

این امکانات و ظرفیت‌ها، فرصت ویژه‌ای در اختیار مسئولان اقتصادی کشور همچون وزارت صنایع، وزارت خارجه و... قرارمی‌دهد تا با مشارکت بخش خصوصی، نسبت به نیازهای کشورهای همسایه چه در حوزه کالاهای مصرفی و چه عمرانی گام بردارند.

بیشتر بخوانید

عکس/ بازار ارز تهران پس از تک‌نرخی‌شدن دلار

همچنین موقعیت جغرافیایی ایران به عنوان کریدور انتقال کالا و انرژی منطقه و جهان امکان عملیاتی رسیدن به چنین جایگاهی را برای کشور به همراه می‌آورد.

گرچه در گذشته و هنگام نیاز کشوهای همسایه و حتی مشترک‌المنافع، نظیر زمانی که روسیه نیاز به محصولات کشاورزی ایران داشت و یا هنگامی که روابط کشورهای عربی با قطر قطع شده بود، عملکرد اقتصادی ایران در حمایت و تامین مایحتاج همسایگانش مناسب نبود اما می‌توان از این دو مورد عبرت گرفت تا در آینده بتوان از این فرصت ها به درستی استفاده کرد. فرصت‌هایی که بجز مزایای فراوان دیگر، تامین ارز را نیز برای کشور به همراه دارد.

نوبت عمل ...

مواردی که در بالا مطرح شد، تنها بخشی از کارهایی است که به سادگی و سرعت می‌توان برای بی‌نیازی کشور از ارز خارجی انجام داد و در مدت کوتاهی ابهت و آقایی دلار را شکست.

گرچه به این لیست می‌توان موضوعاتی دیگر همچون برخورد با اخلالگران شناسایی شده، ممنوعیت واردات کالاهای با ارزبری بالا و... را اضافه کرد، اما در مرحله اول همین مواردی که گفته شد به راحتی می‌تواند اقتصاد کشور را از گزند اقدامات خرابکارانه دشمنان حفظ کند و در عین حال به طرف‌های خارجی این پیام را نیز مخابره کند که حربه تحریم برای اقتصادی که خود را از وابستگی خارج کرده کارایی نخواهد داشت.