سرویس بین‌الملل مشرق- رئیس‌جمهور جدید کوبا ۲۹ سال با رائول کاسترو، رئیس‌جمهور پیشین اختلاف سن دارد و ۹ ماه پس از انقلاب کوبا به دنیا آمده است. این اولین بار نیست که سیاستمداری غیر از کاستروها به ریاست‌جمهوری کوبا می‌رسد اما اولین بار است که رئیس‌جمهور این کشور از نسل انقلابیون ۱۹۵۹ به شمار نمی‌آید و در تصاویر بجامانده آن حرکت عظیم، دیده نمی‌شود. آیا این نشانه تغییر است؟
میگل دیاز کانل کیست و در اولین سخنرانی‌اش چه گفت؟
او پس از تحصیلات در رشته مهندسی، رشد خود را از ارتش و نهادهای امنیتی آن آغاز کرد، در دهه ۱۹۸۰ میلادی رابط حزب کمونیست کوبا با دولت انقلابی نیکاراگوئه بود. در دهه ۱۹۹۰ میلادی به رهبر دفتر محلی حزب در استان ویلا کلارا تبدیل شد، طی بیست سال مناصب مختلف حزبی را تا وزارت تحصیلات عالیه آزمود تا سال ۲۰۱۳ میلادی به عنوان قائم‌مقام رائول کاسترو در دوره ریاست‌جمهور وی منصوب شد.
حالا او به عنوان تنها نامزد مطرح برای رأی‌گیری در مجمع ملی، به عنوان رئیس‌جمهور جدید انتخاب می‌شود و در حالی که دبیرکلی و ریاست ارتش فعلاً در اختیار رائول باقی می‌ماند، میزان و چگونگی اجرای سیاست‌های کلی دولت در اختیار او قرار می‌گیرد.
دیاز کانل در اولین سخنرانی‌اش پس از انتخاب به عنوان رئیس‌جمهور گفت بودن در کنار رائول فرصتی برای درآغوش‌گرفتن تاریخ است. او گفت «تلاش‌های سیاهی برای تخریب ما» صورت می‌گیرد اما نمی‌توانند «ایمان ما را تخریب کنند». وی فرآیند انتخابات را که به صورت غیرمستقیم از حوزه‌های محلی آغاز شده و در مجمع ملی به پایان می‌رسد، «موجب تحکیم وحدت کوبا» دانست.
رئیس‌جمهور جدید گفت پرچم انقلاب به نسل بعد منتقل می‌شود و «من مسئولیت این کار را برعهده می‌گیرم، با این باور که همه ما انقلابی‌ها در هر سنگری که باشیم، به فیدل و رائول مؤمن خواهیم ماند». او تأکید کرد که رائول، خود رهبر این فرآیند انقلابی برای تغییر نسل رهبران است.
اما هیچ‌گاه ریاست حزب از فیدل و ریاست ارتش از رائول جدا نشد.
کدام گذار و تا چه میزان؟
میگل دیاز کانل در سخنرانی‌اش گفت:
* سیاست خارجی دولت بدون تغییر باقی می‌ماند و هیچ کس نمی‌تواند «حاکمیت و استقلال کوبا» را تضعیف کند.
* رائول در تمام تصمیمات دولت، راهبری خواهد کرد. میگل تأکید کرد رائول همچنان دبیر حزب و فرمانده ارتش می‌ماند، کمااینکه اصول راهنما برای آینده دولت را تدوین کرده و با سیاست خارجی فعالش توانست روابط دیپلماتیک با آمریکا را برقرار کرده و میانجی‌گر مذاکرات صلح دولت کلمبیا و شبه‌نظامیان فارک باشد. او گفت علاوه بر رائول، از کمک‌های مکادو نیز بهره خواهد برد. مکادو که اکنون ۸۸ سال سن دارد، تا سال ۲۰۱۳ میلادی قائم‌مقام رئیس‌جمهور کوبا بود و در آن سال جای خود را به میگل داد.
* همان «اصول سوسیالیسم و اصول انقلاب را که رائول تأکید کرد، اجرا می‌کنیم».
* اما «ما نیازمند حمایت مردم هستیم. ما بیش از پیش نیازمند تمرین رهبری جمعی هستیم، یعنی قدرت‌بخشیدن به مردم و مشارکت‌دادنِ آنها». این جمله آخر بیش از هر چیز به معنای تضعیف تدریجی انقلابیان محافظه‌کاری است که اکنون موجب کُندشدن فرآیند تغییرات شده‌اند. به نظر می‌رسد میگل می‌خواهد با چند تغییر سیاسی کوچک، شتاب تغییرات اقتصادی را افزایش دهد.
این پیام از پایگاه گرانما، خبرگزاری رسمی حزب کمونیست کوبا نیز دریافت می‌شود. در خبر گرانما با تأکید بر اینکه انتخاب کانل به معنای یک گذار است، به تفاوت اقدام رائول کاسترو در واگذارکردن قدرت با رهبرانی اشاره کرده که پیش از انقلاب کوبا بر آن سرزمین حکم می‌راندند و تنها با اقدام انقلابی و خونبار مردم، مسئولیت خود را ترک کردند. این پیام از پایگاه رسمی دولت نشان می‌دهد رهبران کوبا ترجیح می‌دهند آزادی‌های خود را به نام سوسیالیسم تمرین کنند.
رائول به عنوان دبیر کل حزب کمونیست باقی می‌ماند (شاید فقط تا ۲۰۲۱ میلادی) و مسئولیت تدوین سیاست‌های کلی و فرماندهی ارتش را بر عهده خواهد داشت اما اصلاً محدودیت دو دوره‌ای برای رئیس‌جمهور را خودِ رائول کاسترو پس از به قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۱ میلادی وضع کرد و حالا نیز دیاز کانل، دست راست خود اوست که به ریاست‌جمهوری می‌رسد. این‌همه یعنی رائول از ابتدا برای تغییرات تدریجی در ساختار سیاسی کوبا برنامه داشته (کمااینکه در سال ۲۰۱۳ میگل دیاز کانل را جایگزین مکادوی پیر کرد).
بنابر این شاهد تغییراتی خواهیم بود اما به قول میگل «نه تغییر و گذاری که به دستاورد انقلاب، صدمه بزند» زیرا «انقلاب با چریک‌هایش نمی‌میرد»، به ویژه از آن نظر که تحریم‌ها و زورگویی‌های ایالات متحده همچنان ادامه دارد.
میگل دیاز از کاریزمای کاسترو برخوردار نیست و تنها افزایش حمایت مردمی می‌تواند او را در فائق‌آمدن بر چالش‌های کنونی یاری دهد. ویلیام لئوگرانده از کارشناسان باسابقه تحولات کوبا می‌نویسد سه چالش اصلی کوبا در این روزها عبارت است از: اقتصاد ضعیف و نظام دوگانه پولی که از ۱۹۹۴ میلادی از سوی فیدل کاسترو مقرر شد و هنوز امکان حذف آن فراهم نشده است؛ افزایش تنش‌ها با ایالات متحده پس از روی کار آمدن ترامپ که ممکن است به افزایش تحریم‌ها منجر شود؛ اعتراضات داخلی که به ویژه پس از گسترش اینترنت در میان مردم رشد کرده و ممکن است به تدریج حکومت کوبا را در دوراهی کمونیست‌ماندن یا مردمی‌ماندن قرار دهد.
افرادی که از نزدیک با دیاز کانل همکاری داشته‌اند، او را فردی عملگرا توصیف می‌کنند. او در زمان بحران اقتصادی کوبا پس از فروپاشی شوروی ترجیح داد با دوچرخه به محل کار برود تا در هزینه‌های دولت صرفه‌جویی کرده باشد. رائول امید دارد او به عنوان یک سیاستمدار وفادار به انقلاب، راهی برای بهبود اوضاع اقتصادی و پیشرفت طرح کاهش اثربخش محدودیت‌ها بر سرمایه‌گذاری خصوصی و خارجی پیدا می‌کند.
منابع
https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/04/cuba-diaz-canel/558566
http://en.granma.cu/cuba/2018-04-20/another-april-19-another-victory
https://www.independent.co.uk/voices/cuba-miguel-diaz-canel-who-is-new-president-raul-castro-a8311931.html#gallery
