گروه جهاد و مقاومت مشرق - مرکز فرهنگی و موزه دفاع مقدس خرمشهر به عنوان محلی برای ارائه گوشه‌ای از حماسه‌آفرینی‌های ملت غیور ایران و به ویژه مردم قهرمان خرمشهر در برابر تهاجم ارتش رژیم بعث عراق حرف‌های زیادی را دل دارد؛ موزه‌ای کوچک که باید روایتگر هزاران هزار حرف شنیده شده و نشنیده شده باشد.

خبرنگار ما به مناسبت سوم خرداد سالروز فتح خرمشهر در عملیات بیت‌المقدس و روز مقاومت، ایثار و پیروزی، با سرهنگ پاسدار «ثامر چنعانی» مدیر مرکز فرهنگی و موزه دفاع مقدس خرمشهر به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

**: چه نیازی به احداث موزه دفاع مقدس در خرمشهر وجود داشت؟

در جریان 8 سال دفاع مقدس خیلی به مردم خرمشهر ظلم شد؛ چراکه مردم غافل‌گیر شدند. آن‌ها تجربه چنین هجمه‌ای را نداشتند و نمی‌دانستند در جنگ چه خبر است. خیلی‌ها حتی ماشین نداشتند تا از منطقه دور شوند و به همین خاطر خیلی از مردم در خرمشهر ماندند و شهید شدند.

شاید خیلی از مادران در روزهای ابتدایی تعرض رژیم بعث عراق نتوانستند فرزندانشان را نیز پیدا کنند و به همین خاطر فرزندانشان در خرمشهر و زیر حجم آتش دشمن جا ماندند. مردم با 34 روز مقاومت و دفاعی که از خرمشهر انجام دادند، نمی‌خواستند شهر به راحتی تسلیم دشمن کنند و زن و مرد کنار هم ایستادند و جانانه مبارزه کردند.

با وجود اینکه نیروهای نظامی برای دفاع از شهر حضور داشتند، اما مردم واقعاً ایستادند. حق بود این شهر که بعد از عملیات سوم خرداد سال 1361 و حتی در طول دفاع، به یک ویرانه تبدیل شده بود، قسمتی از خرمشهر به همان حالت برای تاریخ نگه داشته می‌شد تا ظلم و جفایی که از طرف دشمن به خرمشهر شده بود، برای نسل‌های آینده نمایش داده شود و برای آن‌ها تجربه شود که این اتفاق برای شهر خرمشهر رخ داده است.

نیاز بود که خرمشهر به عنوان نماد مقاومت یک ملت برای تاریخ نگه داشته می‌شد تا بیانگر این حجم تجاوز و شدت آتش دشمن شود که متاسفانه این کار نشد. اینکه ما برای نسل‌های آینده چیزی از تاریخ دفاع مقدس در خرمشهر را نداریم، یک ظلم است.

هم‌اکنون نیز چند مکان باقی مانده از آثار دفاع مقدس در خرمشهر وجود دارد که مورد بی مهری و توجه قرار گرفته است. مسوولین شهر خرمشهر معتقد به نگه‌داری این مکان‌ها نیستند در حالی که این مکان بخشی از تاریخ و هویت این شهر خواهند بود.

**: ظرفیت موزه خرمشهر را چگونه می‌بینید و چقدر مخاطبین را به حس و حال جنگ نزدیک می‌کند؟

ایجاد موزه دفاع مقدس خرمشهر یک اتفاق خیلی خوب است، اما احساس می‌کنم این موزه به تنهایی برای خرمشهر خیلی کم است. یک موزه برای نشان دادن مظلومیت‌های مردم خرمشهر، آثار و فرهنگ خرمشهر که در بحث‌های معماری و مسائل بومی وجود داشت و در جنگ نابود شد، خیلی کم است.

حق خرمشهر تنها یک موزه نیست. ما به دنبال ایجاد «شهر موزه» هستیم. در حال حاضر چندین مکان همانند موزه خرمشهر در شهر وجود دارد. ما نتوانستیم کُل خرمشهر را به عنوان یک موزه برای صد سال آینده نگه‌داری کنیم. ژاپنی‌ها یک درخت را که یک سرباز زیر سایه آن نشسته است، برای نسل‌های آینده نگه داشته‌اند. خیلی از کشورها آثار جنگ‌شان را نگه داشته‌اند در حالی که ما نتوانستیم کار در خوری انجام دهیم و واقعاً جوابی برای نسل‌های آینده نداریم.

همین نسل امروز در حالی که مدت زیادی از جنگ نگذشته است، نمی‌دانند در خرمشهر چه اتفاقاتی گذشته است و چیزی برای نشان دادن به آن‌ها نمانده است. ما خرمشهر را پس از جنگ دوباره درست کردیم. ای کاش خوب درست و بازسازی کرده بودیم. خرمشهر بصورت معمول و عادی بازسازی شد به طوری که ما نه توانستیم شهر را به عنوان نماد جنگ نگه داریم و نه اینکه توانستیم آثار دفاع مقدس را حفظ کنیم. ما برای 100 تا 200 سال آینده واقعاً مشکل داریم؛ چون هیچ نمادی از دفاع مقدس را نگه‌داری نکردیم.

اکنون فقط چند اثر از دفاع مقدس در خرمشهر باقی مانده که یکی از آن‌ها موزه است. این آثار که در حدود 20 نقطه شهر وجود دارند، در حالت اولیه خود باقی مانده‌اند. باید به وسیله این نقاط گردشگری علمی جنگ را در خرمشهر ایجاد کنیم.

مسیر، ایستگاه و کاربری این امکان باید مشخص شود تا حالت اولیه خرمشهر در جنگ و ایثارگری‌ها و مظلومیت آن با حس و حال به نسل‌های آینده منتقل شود. مردم باید بفهمند در این نقطه مقاومت صورت گرفته است. فلکه مقاومت فعلی خرمشهر تجمع درگیری‌ها بود که یکی از مهمترین مکان‌های درگیری‌ها محسوب می‌شود. دَرب ورود اداره بندر، دَرب ورودی پادگان دژ و راه آهن، جاده شلمچه و مسجد جامع همگی از دیگر مکان‌های مهم خرمشهر در بحث مقاومت محسوب می‌شوند.

چرا کارهایی انجام می‌دهیم که حس و حال مسجد جامع را از دست می‌دهد! ما باید این نمادها را نگه‌داریم و از آن‌ها حفاظت کنیم. موزه خرمشهر با اینکه واقعاً در شاًن خرمشهر نیست و خرمشهر باید خیلی بیشتر از این‌ها داشته باشد اما در حال حاضر خیرالموجودین است و باید آن را حفظ کنیم.

اول اینکه باید موزه خرمشهر را گسترش دهیم؛ منظور از گسترش، گسترش بنایی نیست. گسترش محتوایی خیلی قوی منظور ماست. بعد از گسترش موزه می‌توانیم آثار باقی‌مانده از جنگ را بازسازی کنیم. ما منازلی داریم که رد خمپاره و موشک روی آن‌ها مشخص است. ما می‌توانیم این منازل را بازسازی کنیم یا این منازل را جابه‌جا کنیم و این آثار باقی مانده را حفظ کنیم.

بیمارستان عراقی‌ها در خرمشهر که بعد از آزادسازی شهر درمانگاه نیروهای خودی شد، هنوز در خرمشهر وجود دارد. یگان فرماندهای رژیم بعث عراق در خرمشهر از جمله اماکن دست نخورده‌ای است که باید برای آن‌ها فکری انجام شود تا این امکان برای آینده نگه‌داری شود. با شرایط فعلی چیزی برای نسل حاضر و نسل‌های آینده نداریم.

**: چه دستگاه‌هایی برای اجرا شدن طرح گردشگری علمی جنگ درگیر خواهند بود؟

در حال حاضر فکر مسوولین بومی منطقه معطوف به گردشگری علمی دفاع مقدس نیست، آقایان با این فکر موافق نیستند. آن‌ها معتقدند جنگ چیزی بود و تمام شد. معتقدند جنگ چیز خوبی نبود و تمام شد و اصلاً نباید درباره آن حرفی زد. الان فکر منطقه آزاد اروند به کار اقصادی و پول است. نگه‌داری آثار دفاع مقدس برای آن‌ها معنی ندارد.

ما موزه دفاع مقدس خرمشهر را از نظر امنیت و مسائل مختلف با دردسر نگه داشته‌ایم چون فکرها به دنبال این مسائل نیست اما ما نباید ساکت بمانیم و بخاطر عدم مسئولیت پذیری برخی از مسوولین استانی و شهرستانی موضوع را رها کنیم. ما بحث گردشگری علمی جنگ یا شهر موزه خرمشهر را چند سالی است که پیگیر هستیم و زمینه‌های تحقیقاتی آن صورت گرفته است.

کتاب عکس گردشگری علمی جنگ یا شهر موزه خرمشهر امسال به مناسبت آزادسازی خرمشهر رونمایی می‌شود. این کتاب شامل بازآفرینی بناهای باقی مانده از دفاع مقدس است که شامل حدود 20 نقطه است که کاربری جنگ و بعد از جنگ آن مشخص شده است.

قصد داریم گردشگرهای داخلی و خارجی که وارد خرمشهر می‌شوند را در یک مسیر مشخص که شهر موزه قلمداد می‌شود، عبور دهیم. از نقطه ورود دشمن به خرمشهر، نقطه دفاع مردمی، نقاط رزمگاه و نقاط محل شهادت طبق یک مسیر مشخص با همراهی راوی 3 ساعت به طول می‌انجامد.

مثلاً محل شهادت نوجوان مدافع شهر «بهنام محمدی» که کجا و چگونه شهید شد. یا محل شهادت اولین روحانی «شهید قنوتی» را مشخص کرده‌ایم که می‌خواهیم جانمایی شود تا ماندگار شود. اما نیاز است که دست ما گرفته شود چون شهر خرمشهر ظرفیت حمایت از این طرح‌ها را ندارد.

موزه به تنهایی نمی‌‎توانند این حجم کار را به سرانجام برسانند به خاطر همین دستگاه‌هایی مانند فرمانداری، شهرداری، میراث فرهنگی، شورای شهر و ادارات مرتبط با این قضایا مانند ارشاد، سازمان تبلیغات و بنیاد شهید و امور ایثارگران و ادارتی که می‌توانند پشتیبانی کنند. مانند اداره بندر که ظرفیت بزرگی است و دفاع در آن صورت گرفته است، را می‌توانیم به عنوان پشتیبان داشته باشیم.

ما نیازمند حمایت مستقیم از وزارت کشور، استانداری و فرمانداری هستیم تا آثار دفاع مقدس ماندگار شود. بسیاری از آثار برجامانده از دفاع مقدس در خرمشهر دولتی و یا شخصی است. اماکن شخصی باید خریداری شوند که نیاز به بودجه و امکانات دارد. بسیاری از ساختمان‌های مهم و تاثیرگذار دفاع مردمی از خرمشهر توسط بخش خصوصی تخریب و تغیر کاربری داده شدند. اگر مسوولین به فکر نباشند سرنوشت 20 مکان باقی مانده از دفاع مقدس نیز چنین خواهد شد.

ما باید این اماکن را برای نسل‌های آینده نگه داریم چون تنها موزه برای خرمشهر و گردشگرهای داخلی و خارجی کافی نیست. ایجاد شهر موزه خرمشهر برای ایران نیاز است. خرمشهر نزدیک به 2 سال توسط دشمن متجاوز، تسخیر شده بود؛ ما وظیفه داریم این اتفاقات را برای تاریخ بازگو کنیم که چه گذشته است.

شهید بهروز مرادی می‌گفت «برای عملیات بیت المقدس همه ایران بسیج شده بودند تا خرمشهر را آزاد کنند» واقعاً اکنون نیز باید همه بسیج شوند تا خرمشهر را خوب بازسازی کنیم و به مردم برسیم و آثار دفاع مقدس را حفظ کنیم تا این جنایت رخ داده شده توسط دشمن در تاریخ بماند. دشمن جنایت خیلی بزرگی در خرمشهر انجام داد. آن‎ها شهری از ایران را به بصره وصل کرده بودند و خط اتوبوس برای ارتباط آن گذاشته بودند. این جنایت بزرگی بود که چرا باید ما آن را فراموش کنیم؟