گروه فرهنگ و هنر مشرق - نوشتن برای مخاطب نوجوان را شاید باید یکی از سخت‌ترین کارها در عالم نوشتن دانست، زیرا مخاطب نوجوان دوره کودکی را پشت سر گذاشته و در حال ورود به دوره بزرگسالی است. از این لحاظ این دوره دارای مختصات پیچیده‌ای است که در هر نوجوان به شکل متفاوتی بروز دارد و شاید بتوان گفت 2 نوجوان در بسیاری از خصوصیات اخلاقی و فردی وجوه مشترکی ندارند و به همین خاطر است که تولید اثر هنری در هر قالبی برای مخاطب نوجوان امری دشوار و سخت است. بارها با آثاری مواجه شده‌ایم که خالق اثر با این تصور که قرار است برای مخاطب نوجوان اثری خلق کند، دست به خلق اثری برای بزرگسالان زده است یا یک نویسنده اثری نوشته با این استدلال که چون راوی این اثر نوجوان است، حتما برای مخاطب نوجوان مناسب است، در صورتی که این شرط کافی برای خلق یک اثر ویژه مخاطب نوجوان نیست.
داستان «رؤیای بعدازظهر» اثر نیلوفر مالک که انتشارات «سوره مهر» آن را منتشر کرده، باید یک اثر با حال و هوای نوجوانانه دانست. اثری که خواننده در مواجهه با آن بخوبی درمی‌یابد با اثری ویژه نوجوانان روبه‌رو شده و قرار است داستانی نوجوان بخواند. سفر به گذشته، جذاب‌ترین بخش این اثر است که شخصیت راوی در یک سفر تاریخی، 30 سال به قبل بازمی‌گردد و وارد زمانی می‌شود که مادرش همسن و سال این روزهای او است. درست حدس زدید؛ شخصیت کتاب «رؤیای بعدازظهر» در یک سفر در زمان به روزهای پیش از انقلاب اسلامی می‌رود و وارد خانواده مادری خود می‌شود. این بخش جذاب و پرکشش داستان بلند «رؤیای بعدازظهر» است که نویسنده بخوبی از پس آن برمی‌آید و خواننده را وارد فضای داستان می‌کند. نیلوفر مالک در این اثر به عنوان نخستین تجربه‌های نویسندگی دست به کاری زده که در صورت موفق نشدن، می‌توانست شکست بزرگی برای او باشد اما می‌بینیم توانسته با یک چرخش زمانی بخوبی خواننده نوجوان و حتی بزرگسال را با خود همراه کند تا ادامه قصه او از سفر به روزهای انقلاب را بخواند.
در این داستان شخصیت اصلی وارد خانواده‌ای می‌شود که پیگیر وقایع انقلاب هستند و او از نزدیک شاهد ماجراهای مبارزات و درگیری‌های مردم با عوامل رژیم پهلوی و مبارزه با آنهاست. نکته‌ای که در این بخش باید به آن اشاره کرد، نبود پیش‌زمینه درست در داستان است. خواننده ناگهان وارد فضای قصه می‌شود و بدرستی پی به علت این سفر در زمان و پرتاب شدن شخصیت اصلی به روزهای سال 57 نمی‌برد و این نکته می‌تواند به عنوان یک پاشنه آشیل در قصه تلقی شود، زیرا نویسنده انگیزه شخصیت اصلی را از اینکه وارد سال‌های انقلاب شود شرح نمی‌دهد و کاملا بر اساس تصادف یک سفر در زمان برای شخصیت اصلی روی می‌دهد.
نکته دیگری که باید درباره «رؤیای بعدازظهر» به آن اشاره شود، نپرداختن کافی نویسنده به موضوع است. نویسنده هیچ مقدمه و زمینه‌ای از انقلاب اسلامی به خواننده نمی‌دهد و تنها شخصیتی را می‌سازد که شاهد مبارزات و درگیری‌های انقلابیون با عوامل رژیم است. خواننده نوجوان که شاید با این کتاب می‌توانست با ماجرای انقلاب اسلامی و مبارزات علیه رژیم پهلوی آشنا شود، در این کتاب تنها با یک فضای فانتزی روبه‌رو است. این سفر در زمان برای راوی می‌توانست در هر زمان دیگری نیز رخ دهد و هیچ منطقی ندارد.
از این رو یکی از ضعف‌های این داستان، کمبود عقبه و پیشینه تاریخی است و اینکه چرا این مردم علیه حکومت سلطنتی به پا خاستند و آن را سرنگون کردند، در داستان روشن نیست. اشاراتی که در داستان به مقوله انقلاب می‌شود، کمرنگ است و از قوام لازم برای پاسخ دادن به سوالات احتمالی که در ذهن خواننده نوجوان شکل می‌گیرد، برخوردار نیست. نویسنده در این اثر از جغرافیای تهران برای روایت داستانش دور شده و شهر مشهد را به عنوان فضای رویدادهای داستانش برگزیده است که این در نوع خود یک اتفاق ویژه به شمار می‌رود. این در حالی است که در روزگار کنونی رمان‌های آپارتمانی در فضای دودزده شهر تهران بسیار رواج دارد اما خانم مالک برای نوشتن این اثر به مشهد پناه برده است. هویت شخصیت راوی که به صورت سرزده وارد خانه پدربزرگش شده، تا پایان داستان نامکشوف می‌ماند و تبدیل به خاطره‌ای کمرنگ در ذهن مادر شده و دیگر اثری از آن نیست در صورتی که طبیعی است با پسری که ناگهانی وارد یک خانه شده، برخوردهای جدی‌تری شود. شاید اینطور گفته شود که در فضای داستان و فانتزی، چنین برخوردهای خشک ذهنی لازم نیست اما باید توضیح داد از این نکات به عنوان چفت و بست داستان یاد می‌شود و ضروری است نویسنده برای این مسائل تمهیدی اندیشیده باشد تا بتواند اعتماد خواننده را در سراسر متن جلب کند. داستان «رؤیای بعدازظهر» اثر نیلوفر مالک یکی از نمونه‌های نادر در فضای روایت انقلاب است که نویسنده آن با زبان نوجوان به روایت روزهای مبارزه دست زده است. علاوه بر اینکه این اثر یک روایت در مجموعه پازل روایت انقلاب به زبان هنر است- از آنجا که برای مخاطب نوجوان نوشته شده- نیز حائز اهمیت است.
*وطن امروز
