سرویس فرهنگ و هنر مشرق - مشرق گزارشی در هشتم بهمن ماه گذشته در ارزیابی کلی حراجی آثار هنری، موسوم به «حراج تهران» منتشر کرد (اینجا)  و بدون اینکه اتهاماتی را نسبت به این حراجی نسبت دهد، گزاره‌هایی را عنوان کرد که مورد توجه اهالی رسانه قرار گرفت و گزارش روز گذشته  یکی از خبرگزاری با عنوان «حراجی یا پولشویی، مسئله این است» (اینجا) در روند ارزیابی مشرق در بهمن ماه سال گذشته را دنبال می‌کند. اما قبل از بررسی تازه‌ترین حراج تهران، یافتن فردی که در پشت صحنه، این حراجی را هدایت می‌کند، مسئله بسیار مهمی است. با اینکه مدیریت اجرایی حراج تهران را به علیرضا سمیع‌آذر  نسبت می‌دهند، اما تحقیقات خبرنگار مشرق نشان می‌دهد رهبری و اجرای حراج تهران آقازاده‌ای با عنوان «س. م.ب» بر عهده دارد.

«س. م.ب» فرزند یکی از مدیران سینمایی پر حاشیه دهه شصت است که در حال حاضر یکی ابوالمشاغل حوزه فرهنگ، سینما و گردشگری و چندین حوزه دیگربه شمار می‌روند. «پدرخوانده‌ای» که در بیست و پنج ارگان رسمی دولتی و غیر دولتی سمت «عضو هیات مدیره» را یدک می‌کشد. داشتن چنین آقازاده که کلیه امور حراج تهران را رهبری و هدایت می‌کند و  پدر ابوالمشاغلی که حوزه سینما و فرهنگ  را نزدیک را به سی و هفت و سال به صورت محسوس و نامحسوس رهبری و هدایت می‌کند، یکی از نکات شگرفی است که حراجی تهران را وارد چالش تازه‌ای می‌کند. در واقع ارگانیزم هدایت و حضور تابلوهایی از سهراب سپهری، نحوه قیمت گذاری، خریداران و درصدی که به فروشندگان اختصاص پیدا می‌کند، مناقشه همیشگی حراج تهران است و حضور این آقازاده در تبادل تابلوها و پشت در ماندن بسیاری از هنرمندان، مناقشات و ابهامات این حراجی را وارد فاز تازه‌ای می‌کند.

این حراج در نهمین سال برگزاری  باز هم با حضور چهره‌های برگزار شد که تقریبا پای ثابت آن طی سال‌های برگزاری آن هستند. حراج تهران در یک شب ۳۱‌ میلیارد و ۳۷۸‌ میلیون تومان فروش داشت. در این دوره تعداد ۸۰‌ اثر از ۵۹‌ هنرمند معاصر و کلاسیک عرضه شد. آثاری از هنرمندانی سهراب سپهری، حسین زنده‌رودی، پرویز تناولی، عباس کیارستمی، پرویز کلانتری، فرامرز پیلارام، منوچهر یکتایی، فریده لاشایی، منیر شاهرودی فرمانفرماییان، ناصر اویسی، بهمن محصص، محمد غفاری (کمال الملک)، محمود فرشچیان، محسن وزیری مقدم، آیدین آغداشلو، ژازه تباتبایی، هانیبال الخاص، حسین محجوبی، محمد احصایی و... که از بین آن‌ها پرویز تناولی و حسین زنده‌رودی هر کدام با سه اثر، ۱۷‌هنرمند با دو اثر و بقیه هنرمندان با یک اثر در حراج حضور داشتند.

یکی از جنجال‌های تازه این حراجی خروج دو اثر تابلوی نقاشی «کره» کاری از علی اکبر صادقی و و اثر بدون نام بهجت صدر از حواشی پر رنگ حراج تیرماه ۹۷ بود. حضور چهره‌های ثابت این حاشیه را پررنگ می‌کند. معمولا  هر حراجی در دنیا آثاری را انتخاب می‌کند که برند هنری تثبیت شده‌ای باشد و آثار متفاوتی را هنرمند مذکور عرضه کند. اما یکی از چهره‌های حساسیت‌برانگیز ادوار مختلف حراج تهران، آیدین آغداشلو است. که آثارش در کلیه ادوار این حراجی حضور دارد. پرسش مهم این است،   آیا تمامی آثار آیدین آغداشلو با هر گونه کیفیتی صلاحیت حضور در حراج تهران را دارد؟ ارزش حضور مداوم آثار چندین هنرمندی که در این حراج به صورت ثابت حضور دارند را، در این حراجی،   چه کسی و چه کسانی تعیین می‌کنند؟ در بخشی از این گزارش به حضورهای چهره‌های ثابت در این حراجی اشاره شد که تکرار حضور چهره‌های ثابت به فروش آثار مشابه و همسان منجر می‌شود، اما بروی این موضوع به شکل عجیبی در حراج تهران سرپوش گذاشته می‌شود.

این تابلو از آیدین آغداشلو - پای ثابت حراج تهران - با عنوان معمای ۵،۶  در حراج اخیر تیرماه  ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون برآورد قیمت شد و با رقم  ۶۵۰ میلیون تومان در حراج تیرماه ۱۳۹۷  به فروش رفت. نکته جالب اینجاست که آغداشلو همین طرح را در قالب دیگری با عنوان «خاطرات انهدام، سال صفر سال یک» (نامی مشابه با معمای ۵،۶) تصویر کرده و در حراج خرداد ۱۳۹۵ به مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان فروخته شد.

اما این روند تولید تابلو های مشابه و باز آفرینی یک طرح در قالب‌های دیگر را از همین هنرمند را می‌توانیم در حراج تهران، دنبال کنیم. به عنوان نمونه تابلوی دیگری با عنوان «از مجموعه خاطرات انهدام» تولید و در حراج تهران عرضه شده و با قیمت ۳۸۰ میلیون تومان در خرداد ۱۳۹۳  فروخته شد که این طرح با تابلوی «خاطرات انهدام» هیچ تفاوتی ندارد و تک قلوی طرح تابلوی اصلی است.

تجمیع سه طرح مذکور یعنی مشابه «معمای ۶،۵»، «تابلوی خاطرات انهدام»، «سال صفر و سال یک» و تابلویی که با عنوان «از مجموعه خاطرات انهدام» در حراج عرضه شده، در قالب طرح دیگری با عنوان معمای شماره ۱۶ توسط آغداشلو طراحی شده و در حراج تهران، تیرماه ۱۳۹۶، با قیمت ۴۴۰، میلیون تومان عرضه شده و ارائه این مجموعه مشابه در سایر حراج تهران و عرضه نمونه مشابه به شیوه‌ای که مندرج شد،   یحتمل از این سوی آغداشلو تداوم خواهد داشت.

عرضه  سری‌دوزی‌های آغداشلو و نحوه قیمت گذاری آثارش که از تابستان ۱۳۹۵ تاکنون از مرز ۳۰۰ میلیون تومان عبور کرده و در حراج اخیر در حال گذر از مرز ۶۰۰ میلیون است آیا چالش‌های این حراجی را دو چندان نخواهد کرد؟ آیا حراجی آثار هنری مثل حراج تهران را، در اروپا و آسیا می‌توان جستجو کرد که برای یک هنرمند خاص چنین نحوه قیمت‌گذاری را در مورد آثاری که شباهت فراوانی با یکدیگر دارند، انجام دهد. چالشی که گریبانگر حراج تهران است، حضور چهره‌های ثابت، عرضه آثار مشابه و همانطور که در سطور پیشین عنوان شد، نحوه قیمت‌گذاری که بر محفلی بودن حراجی تهران صحه می‌گذارد و تعیین کنندگی آقازاده مذکور، به پشت‌پرده‌های تمام ناشدنی حراج تهران دامن می‌زند.