به گزارش مشرق، "زمان" یکی از مهم‌ترین سرمایه‌هایی است که بشر را وادار به یافتن راه‌هایی برای صرفه‌جویی در آن کرده است؛ راه‌هایی که بیشترین سرعت را پیش روی شهروندان قرار دهد.

هوانوردی و استفاده از هواپیماها برای دسترسی سریع‌تر به مناطق متمرکز جمعیت در زمان کوتاه‌تر، اصلی‌ترین راه صرفه‌جویی در زمان است اما در حالی که خطوط هواپیمایی کشور نقش گسترده‌ای در صنعت حمل‌ونقل ایفا می‌کنند، فعالان صنعت حمل‌ونقل هوایی در سالهای گذشته بر آن بوده‌اند تا زمینه گسترش فعالیت مراکز هوانوردی عمومی را نیز مانند سایر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در کشور فراهم کنند.

بیشتر بخوانید:

رونمایی رولز رویس از تاکسی پرنده هیبریدی+عکس

مراکزی که با توجه به دسته‌بندی آنها، هوایپماهای کوچکتر و سبک‌تری را شامل می‌شوند؛ در واقع هوانوردی عمومی (General Aviation) شامل تمامی فعالیتهای طراحی، ساخت، عملیات پرواز، تعمیر و نگهداری و همچنین فعالیتهای صنعتی، آموزشی، پژوهشی و فرهنگی مرتبط به حوزه هواپیمایی است که خارج از هوانوردی نظامی و "تیز پروازهای منظم" (خطوط هوایی) صورت می‌گیرد.

بنابراین همه پروازهای تفریحی، آموزش خلبانی شخصی، جابه‌جایی‌های خاص، آمبولانس، بیمارستان هوایی، آتشنشانی و ... در حوزه هوانوردی عمومی تعریف می‌شود.

ابتدای راه هوانوردی عمومی هستیم

هر کشوری رده‌بندی خاصی در حوزه مراکز هوانوردی عمومی دارد اما در ایران از هواپیمای فوق سبک با وزن 450 کیلوگرم شروع شده و در رده‌بندیهای دیگر تا بیش از هشت هزار کیلوگرم با گنجایش 19 مسافر را شامل می‌شود.

هوانوردی عمومی موضوعی است که از ده‌ها سال پیش در کشور کم و بیش وجود داشته و با این وجود در اواخر سال 1389 با مطرح شدن قراردادی برای توسعه و راه‌اندازی مراکز بیشتر مرتبط با این حوزه، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت؛ قراردادی که در فاز نخست خود با راه‌اندازی 15 مرکز در شهرهای مختلف کلید خورد.

معین الله قلعه؛ یکی از ناظران فاز نخست این طرح است و به زعم همکارانش و آنطور که نشریه دانش‌بنیان به تصویر کشیده، از سال 1383 یکی از سکان‌داران صنعت هوانوردی عمومی در ایران به حساب می‌آید.

قلعه در این باره می‌گوید: زیرساختهای ما در بخش هوانوردی عمومی به صورت اولیه و ابتدایی است و با وجود حرکتهای مهمی که در سالهای اخیر صورت گرفته، می‌توان گفت در ابتدای راه این صنعت هستیم.

وی افزود: راهی که به منظور بهره‌مندی از فناوریهای نرم برای توسعه شبکه هوایی کشور می‌توان کاربردهای متفاوتی از آن را در حوزه‌های تاکسی هوایی، امداد و نجات، توسعه گردشگری، آموزشهای خلبانی و حمل‌ونقل هوایی کارکنان شرکتهای دولتی، غیردولتی و... شاهد بود.

سرریز تکنولوژی از صنعت هوایی است

هوانوردی عمومی تا زمان آغاز طرح کلان ملی «راه‌اندازی مراکز هوانوردی عمومی و نهادینه کردن آن در صنعت هوایی کشور» از سوی سازمان هواپیمایی کشوری تعریف رسمی نداشت و ساختارهای لازم برای این بخش در این سازمان تکامل نیافته بود.

طرحی که نهادینه کردن آن در صنعت هوایی کشور، با قراردادی میان معاونت فناوری و نوآوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان صنایع هوایی به عنوان مسئول طرح کلید خورد و در حال حاضر حدود 232 فروند هواپیمای سبک و فوق سبک در این حوزه فعال است؛ پرنده‌هایی که غالبا متعلق به بخش خصوصی است.

قلعه همچنین ابراز کرد: هوانوردی عمومی براساس نوع عملیات پروازی پروازهای خارج از حوزه خطوط هوایی و هوانوردی نظامی را شامل می‌شود، اما با این وجود با توجه به کاربرد وسایل پرنده مختلف، در عمل بازار گسترده‌ای برای صنایع و خدمات فعالان در این حوزه در سطوح داخلی و بین‌المللی وجود دارد که توجه به سطح استانداردهای بالا در تمامی بخشهای آن می‌تواند در پیشبرد فناوریهای مرتبط مؤثر باشد زیرا در همه کشورها سرریز تکنولوژی از صنعت هوایی وارد شده است.

وی خاطرنشان کرد: برای رشد این صنعت، صنایع مختلفی درگیر می‌شوند؛ برای مثال تولیدکننده‌ها برای ساخت قطعه وارد می‌شوند، قطعاتی که به دلیل مشکلاتی که در زمینه تأمین آلیاژ وجود دارد، با تولید کمی در کشور مواجه شده و بیشتر وارد می‌شود.

او افزود: در واقع این تولید کم باعث شده سرمایه‌گذاری جواب ندهد؛ تنها تولید بالای قطعات به صرفه است و سرمایه‌گذار را مجاب می‌کند وارد میدان شود.

دستارودهای یک طرح کلان

مجریان طرح کلان ملی فناوری «راه‌اندازی مراکز هوانوردی و نهادینه‌سازی آن در صنعت هوایی کشور» معتقدند این طرح در صورت همراهی مسئولان می‌تواند تأثیر بسزایی در توسعه کشور ایفا کند زیرا در کوتاه‌مدت تعداد قابل توجهی کارشناس خلبانی فنی تربیت خواهند شد، توسعه کاربرد استفاده از هواپیماهای کوچک به وجود می‌آید و اشتغالزایی گسترده‌ای ایجاد می‌شود.

ناظر فاز نخست این طرح کلان نیز در این باره اظهار کرد: ایجاد زیرساخت صنعتی و فناوری طراحی، ساخت، آزمایش و تولید هواپیماهای رده هوانوردی عمومی، تأمین منابع تجهیزات، سخت‌افزار و نرم‌افزار مورد نیاز در حوزه صنعت و زنجیره تأمین با ظرفیت مناسب، گوشه‌ای از دستاوردهای این طرح کلان است.

در واقع با اجرای این طرح توان تولیدی هواپیماهای کوچک ساخت داخل تقویت و گامهای لازم برای توسعه این صنعت برداشته شده است؛ حتی امکانات تعمیر و نگهداری هواپیماها در مراکز جدید هوانوردی عمومی برای ارائه خدمات به هواپیماهای بخش خصوصی فراهم شده است.

حوزه‌هایی متفاوت برای بهره‌برداری از هوانوردی عمومی

آموزشگاه‌های خلبانی و فنی مورد نیاز برای تأمین توان اجرایی و کارشناسی لازم در بخشهای عملیاتی، تعمیر و نگهداری، ساخت و تولید هواپیما، ساخت قطعات و زیرمجموعه‌ها به تعداد مورد نیاز از سالهای گذشته در کشور موجود بوده اما با نهایی شدن طرح کلان راه‌اندازی مراکز هوانوردی و نهادینه‌سازی آن در صنعت هوایی کشور، طرح فعالیت این مراکز گسترده‌تر شده است.

قلعه در این باره نیز گفته است: بهره‌برداری از هوانوردی عمومی در حوزه‌های شخصی، آموزشی، تاکسی هوایی، حمل‌ونقل هوایی بین شهری، سازمانی، پست، بازرسی هوایی، کنترل ترافیک، امداد و نجات، خدمات پزشکی هوایی، آتشنشانی، نقشه‌برداری، عکاسی و تصویربرداری ورزشهای هوایی، نمایشهای پروازی و تبلیغات هوایی مطابق با استانداردهای سازمان هواپیمایی کشوری به صورت محدود در کشور وجود دارد.

وی افزود: با اجرای این طرح نیازمندیهای جدید در کشور شناسایی و ایجاد شده که توسعه کاربری هوانوردی عمومی را به دنبال خواهد داشت؛ به ویژه در بخش تاکسی هوایی بازنگری مقررات فعلی و ساده‌سازی مسائل امنیت پرواز و فرودگاه‌ها باعث خواهد شد استفاده از هواپیماهای کوچک و هواپیماهای جت قابل بهره‌برداری موجود در بخشهای مختلف کشور برای کاربران این حوزه به صورت عملی امکانپذیر باشد.

پرنده‌هایی کوچک اما مطابق با استانداردهای جهانی

اما امنیت این هواپیماهای سبک و فوق سبک شاید یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کسانی باشد که تمایل دارند در این عرصه فعالیت کنند؛ موضوعی که عین‌الله قلعه به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: در همه کشورها هواپیماها با استانداردهای خاص تولید می‌شوند و به هیچ وجه نمی‌توان سهولتی در آن به کار گرفت؛ در واقع همه الزامات امنیتی باید رعایت شود.

وی افزود: هواپیماهای مراکز هوانوردی عمومی ایران نیز از این موضوع مستثنی نیست و طبق استانداردهای بین‌المللی تولید و تجهیز می‌شوند؛ این رعایت استانداردها امنیت پروازها را تأمین می‌کند و 99 درصد سوانح در حوزه هوانوردی عمومی بر اثر خطای خلبان اتفاق می‌افتد.

او خاطر نشان کرد: موضوعی که باعث شده در امر آموزش خلبانها نیز جدیت بیشتری به خرج دهیم؛ به طور مثال خلبانهای تازه کار تا مدتی تعیین شده نمی‌توانند به صورت انفرادی پرواز داشته باشند و حتما باید استاد خلبان همراهشان باشد اما بعد از آن مدت، تا رسیدن به شرایط ایده‌آل، حق سوار کردن مسافر ندارند و تنهایی می‌توانند پرواز کنند؛ بعد از طی کردن این مسیر است که اجازه دارند همراه سفر در پرواز داشته باشند.

همچنین به گفته قلعه در حال حاضر یکی از گزینه‌های امکانات هواپیماها، چتر نجات است که در صورت درخواست خریدار روی آن نصب می‌شود؛ چترهایی که در هنگام سقوط احتمالی باعث می‌شود کمترین آسیب به هواپیما و سرنشین وارد شود.

محدودیتهایی که صرفه اقتصادی ندارند اما این صنعت در کنار توسعه‌ای که می‌تواند برای کشور فراهم کند، با توجه به یکسری محدودیتهای پروازی در ایران، برای سرمایه‌گذاری تا حدودی شاید صرفه اقتصادی مناسبی نداشته باشد زیرا با توجه به هزینه‌های بالای نگهداری هواپیما، محدودیتها وعدم گستردگی استفاده از فضای هوانوردی عمومی، بازگشت سرمایه چندانی را برای سرمایه‌گذاران فراهم نخواهد کرد.

این محدودیتها مهم‌ترین مسئله‌ای است که باعث شده صنعت هوانوردی عمومی گسترش مناسبی نداشته باشد زیرا عدم اجازه پرواز در خطوطی مثل تهران و همچنین مسیرهای دیگر، مسافت زیادی را بر سر راه مسافران قرار می‌دهد.

به طور مثال برای راه‌اندازی تاکسی هوایی، نزدیکترین فرودگاه هواپیماهای سبک و فوق سبک نزدیک به تهران، فرودگاه آزادی در آبیک قزوین است که به طور حتم مسافت طولانی تا رسیدن به آن، صرفه‌ای برای پرواز مسافر ندارد.

حامد میرزاحسینی؛ کارشناس مجری طرح کلان راه‌اندازی مراکز هوانوردی و نهادینه‌سازی آن در صنعت هوایی کشور، معتقد است در صورت کم شدن محدودیتها، این صنعت گسترش شایانی در کشور خواهد داشت.

وی گفت: عدم کنترل پرنده‌ها مسئله‌ای است که باعث شده سازمانهای نظارتی محدودیتهای زیادی برای پرواز در خطوط هوایی در نظر بگیرند؛ محدودیتهایی که با کنترل مناسب هواپیماها قابل برداشته شدن است.

او افزود: برای رفع این مشکل ما طرح را راه‌اندازی و به هواپیمای کشوری ارائه کردیم؛ طرحی که در آن توانستیم با نصب سیستمهای نظارتی در هواپیما و سیستم مانیتورینگ در شهر، هواپیماهای مرکز هوانوردی را کنترل کنیم.

میرزاحسینی خاطر نشان کرد: درواقع در این طرح در صورت خروج هواپیما از محدوده مورد نظر با هرگونه مشکل دیگر اخطار لازم داده می‌شد؛ اما این طرح حمایتهای لازم را در بر نداشت و به همین دلیل در حد پایلوت باقی ماند؛ در حال حاضر نیز چون سیستمی برای کنترل هواپیماهای سبک و فوق سبک در کشور وجود ندارد، مسئولان دچار نگرانی هستند و همین باعث وضع محدودیتها می‌شود در صورتیکه اگر سیستم کنترل فعال شود، این نگرانیها قابل رفع شدن است.

تاکسی هوایی بهترین روش برای ذخیره زمان در کلانشهرها

طرح ملی راه‌اندازی مراکز هوانوردی و نهادینه‌سازی آن در صنعت هوایی کشور قبل از سال 1389 در هیئت دولت مطرح و تصویب شده بود و در آن سال از طریق معاونت علمی و فناروی ریاست جمهوری قراردادی با سازمان صنایع هواپیمایی کشوری بسته شد و این سازمان نیز شرکت پادیکو را به عنوان مجری طرح معرفی کرد.

میرزاحسینی با اشاره به حمایتهای صورت گرفته از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای راه‌اندازی تاکسی هوایی گفت: خطوط تاکسی هوایی بهترین روش برای ذخیره زمان است، روشی که حتی نرخ ارزان‌تری را نسبت به خطوط هوایی اصلی دریافت می‌کند و حتی برنامه منظمی برای پرواز ندارد.

وی افزود: در واقع در صورت درخواست مسافران، در هر ساعتی و بدون برنامه روتین می‌تواند به پرواز درآید؛ در کلانشهر پرترافیکی چون تهران، تاکسی هوایی بهترین راه برای جلوگیری از اتلاف وقت است.

فاز دوم طرح، در انتظار تأمین بودجه

ابهام در زمان راه‌اندازی فاز دوم این طرح ملی، موضوع دیگری است که این کارشناس مجری از آن خبر می‌دهد و می‌گوید: در فاز نخست این طرح 15 مرکز راه‌اندازی شده که با مراکز قبلی در حال حاضر 18 مرکز فعال در حوزه هوانوردی عمومی در کشور داریم.

وی خاطر نشان کرد: با پایان یافتن فاز یک، بحث آسیب‌شناسی مراکز راه افتاد؛ آسیب‌شناسی که بتواند توجیه اقتصادی مناسب‌تری را پیش روی متقاضیان این صنعت قرار دهد اما طرح فاز دوم در سال 93 ارائه شده و در صورت تأمین بودجه خیلی سریع راه‌اندازی خواهد شد زیرا 15 مرکز بعدی طی این مدت شناسایی شده و تنها منتظر بودجه برای راه‌اندازی آنها هستیم.

میرزاحسینی ابراز کرد: البته این بودجه تنها در حد حمایت مختصری است که سازمان از متقاضیان راه‌اندازی مراکز در شهرشان برای کمک به تأمین هواپیما و... انجام می‌دهد و سرمایه اصلی را خود متقاضیان فراهم می‌کنند.

به گفته وی یکی از مهم‌ترین شرایط هر مرکز، داشتن حداقل دو فروند هواپیماست؛ البته در حال حاضر حدود 240 فروند هواپیمای سبک و فوق سبک در حوزه هوانوردی عمومی فعال است که بیشتر آن در فرودگاه‌های گلبهار مشهد، آزادی آبیک قزوین و زرقان فارس است؛ خوشبختانه با راه‌اندازی این طرح در هر مرکز به صورت مستقیم حداقل برای پنج نفر اشتغالزایی صورت می‌گیرد و این بسیار جای امیدواری دارد.