سرویس سیاست مشرق - آقای روحانی-۱۵ مرداد- در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی در اظهارنظری قابل‌تأمل گفت: «اروپا از نظر سیاسی نسبت به برجام سنگ تمام گذاشت، منتظر اقدامات عملی هستیم».

«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا ۱۸ اردیبهشت از برجام خارج شد و اکنون قریب به ۱۰۰ روز از برجام بدون آمریکا سپری شده است.

به این موارد توجه کنید:

- ۱۹ اردیبهشت ۹۷، سران سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در واکنش به خروج آمریکا از برجام، بیانیه‌ای صادر کرده و تأکید کردند:

از ایران می‌خواهیم در مقابل تصمیم آمریکا خویشتن‌داری کند (!) و به تعهداتش در چارچوب برجام پایبند باشد و مطابق با الزامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کاملاً همکاری کند به‌گونه‌ای که آژانس قادر باشد بدون هیچ‌گونه منع و محدودیتی به کار نظارت و راستی آزمایی طولانی (!) خود ادامه دهد. درحالی‌که برجام باید حفظ بشود، ایران بایستی در مقابل سایر مسائل مهم موردنظرمان پاسخگو باشد. تعهد ما نسبت به حفظ امنیت کشورهای هم‌پیمان و شرکایمان در منطقه بدون قید و شرط است و ایران باید به‌گونه‌ای معنادار نگرانی ما درباره مسائل منطقه مخصوصاً در سوریه و عراق و یمن را رفع کند! و در خصوص برنامه موشک‌های بالستیک خود نیز پاسخگو باشد. همچنین درباره برخی از مقررات برجام که پس از سال ۲۰۲۵ خاتمه می‌یابد بایستی یک چارچوب طولانی‌مدت تعریف شود.

- ۲۲ اردیبهشت ۹۷، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اجلاسی در شهر فلورانس ایتالیا گفت: از «حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران تضمین گرفته شده که این کشور علی‌رغم تصمیم «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران، همچنان در توافق می‌ماند.

- ۲۲ اردیبهشت ۹۷، پایگاه تحلیلی «پولیتیکو» به نقل از «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نوشت: ما برای حفظ توافق هسته‌ای مصمم هستیم و تنها ایران قدرت خراب کردن یک‌جانبه برجام را دارد.

- ۲۶ اردیبهشت ۹۷، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پاسخ به سؤالی در خصوص ارائه تضمین از سوی اروپا به ایران برای اجرای تعهدات برجامی گفت: تضمین نمی‌دهیم!

- ۲۸ اردیبهشت ۹۷، «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه در حاشیه نشست غیررسمی سران اروپا در بلغارستان: اولاً، به خاطر مسئله ایران، علیه شرکت‌های آمریکایی جنگ تجاری یا راهبردی راه نخواهیم انداخت. این کار منطقی نیست. ثانیاً، شرکت‌های فرانسوی را به ماندن در ایران مجبور نخواهیم کرد.

- ۲۸ اردیبهشت ۹۷، نخست‌وزیر انگلیس، صدراعظم آلمان و رئیس‌جمهور فرانسه در نشست سه‌جانبه در حاشیه نشست بالکان غربی در صوفیه بلغارستان با صدور بیانیه‌ای مشترک خواستار حفظ برجام و در عین حال مقابله با برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران شدند.

- ۲۸ اردیبهشت ۹۷، «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان در آستانه اجلاس سران اروپا در صوفیه بلغارستان گفت: همه در اتحادیه اروپا دیدگاه مشابهی دارند و معتقدند که این توافق کامل نیست؛ اما تأکید بر این است که باید در این توافق ماند و مذاکرات بیشتری با ایران بر اساس دیگر مسائل نظیر برنامه موشکی بالستیک این کشور انجام داد... نباید این توهم را ایجاد کرد که می‌تواند تمام خسارات ناشی از تحریم‌ها را جبران کند.

- ۴ خرداد ۹۷، یک مقام ارشد ایرانی حاضر در مذاکرات ۱+۴ و ایران در وین در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: انتظار داریم بسته پیشنهادی اروپا تا پایان ماه می (۱۰ خرداد) به دست ما برسد.

- ۸ خرداد ۹۷، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از نشست وزرای خارجه اروپایی در نشستی خبری گفت: درباره برنامه موشکی ایران و موضوعات منطقه اختلافی با آمریکا نداریم...اتحادیه اروپا در این موضوع که برجام بهترین راه برای پرداختن به نگرانی‌های آمریکا است، اتفاق نظر دارد.

- خرداد ۹۷، شرکت نفتی «توتال» ، شرکت خودروسازی «پژو»، شرکت هواپیماسازی «ایرباس»، شرکت «زیمنس»، کشتیرانی «مرسک» و...هر یک به‌گونه‌ای اعلام کردند که ایران را ترک کرده و قطع همکاری خواهند کرد.

- ۲۳ خرداد ۹۷، فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: عزم ما برای حفظ توافق هسته‌ای، در راستای منافع آمریکاست...فرصت داشته‌ایم در دیدار با مقام‌های ایران با آنها درباره مسائل موشکی و حقوق بشر گفت وگو کنیم...در صورت فروپاشی برجام، فرصت برای گفت وگو درباره این مسائل از بین خواهد رفت... ایران بایستی به تعهداتش پایبند بماند.

- ۱۵ تیر ۹۷، اتحادیه اروپا پس از پایان نشست مشترک کمیسیون برجام، بیانیه‌ای ۱۰ بندی منتشر کرد. با مرور بندهای ۱۰ گانه بیانیه اتحادیه اروپا می‌بینیم که این بیانیه از فقدان تضمین برای حفظ برجام در مقابل عهد شکنی و کارشکنی آمریکا رنج می‌برد. تکرار ادبیات کلی و مبهم و شعار زده بدون ارائه تضمین‌های مشخص درباره مواخذه آمریکا در شورای امنیت و نحوه مقابله با تحریم‌هایی که عملاً برجام را از بین می‌برد، از ویژگی‌های این بیانیه است.

- ۱۶ مرداد ۹۷، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه مشترکی با وزیران خارجه سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس، ضمن ابراز تأسف از بازگشت تحریم‌های آمریکا در پی خروج این کشور از برجام، با لحنی طلبکارانه تأکید کرد که ایران باید همچنان به اجرای کامل تعهدات خود ذیل برجام ادامه دهد.

لحن طلبکارانه، کلی گویی و ادبیات شعارزده

با یک مرور کوتاه به راحتی پی می‌بریم که دولت‌های اروپایی دقیقاً مشابه رفتار خود در پسابرجام، ظرف سه ماه اخیر نیز سر سوزنی در مقابل کارشکنی‌های آمریکا و محروم شدن ایران از حقوق برجامی خود واکنشی از خود نشان ندادند. از لحن طلبکارانه و دستوری اروپا به ایران برای اجرای یکطرفه تعهدات برجامی علیرغم خروج آمریکا از توافق تا اعلام صریح منافع مشترک با آمریکا و هم نظر بودن در مسائل موشکی و منطقه‌ای با آمریکا از سوی مقامات اروپایی.

به عبارت دیگر، اروپایی‌ها با کلی گویی و بکارگیری ادبیات شعارزده، از مشخص کردن راهکار و مکانیسم‌های اجرایی و تضمین عینی، خودداری کردند.

نگاهی به آمارهای سرمایه‌گذاری خارجی که توسط آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) که مرجع رسمی آمار جذب سرمایه خارجی  می‌باشد منتشر می‌شود، نشان می‌دهد در سال ۹۵ (اولین سال پسابرجام) فقط یک میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب شده که نسبت به سال قبل آن (یک‌سال قبل از اجرای برجام) که رقمی بیش از دو میلیارد دلار بوده، نصف شده است!
کاهش ۵۱ درصدی سرمایه‌گذاری خارجی در سال نخست پسابرجام نشان می‌دهد برجام، نه تنها بهبودی در سرمایه‌گذاری خارجی ایجاد نکرده؛ بلکه در این شاخص مهم که جزو اصلی‌ترین اهداف اجرای برجام برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود، پسرفت قابل ملاحظه‌ای هم داشته‌ایم!

گفتنی است رهبر معظم انقلاب- ۱۹ اردیبهشت ۹۷- در اجتماع پر شور اساتید و دانشجویان دانشگاه فرهنگیان فرمودند: «من به این سه کشور (انگلیس و فرانسه و آلمان) هم اعتماد ندارم و می‌گویم به اینها هم اعتماد نکنید. اگر می‌خواهید قراردادی ببندید، تضمین واقعی و عملی بگیرید و الا فردا اینها هم همان کار امروز آمریکا را به شیوه دیگری خواهند کرد...اگر توانستید تضمین قطعی و قابل اعتماد بگیرید که البته بسیار بعید است، اشکالی ندارد و حرکت را ادامه دهید و گرنه نمی‌شود به این شکل حرکت را ادامه داد».

همچنین رهبر معظم انقلاب- ۲ خرداد ۹۷- در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، شروط ایران برای اروپا را برشمردند:

۱- سه کشور اروپایی در ۱۳-۱۴ سال قبل یک بدعهدی بزرگی کردند در مذاکرات هسته‌ای سال ۸۳-۸۴، قول دادند و عمل نکردند، باید ثابت کنند امروز آن بی‌صداقتی و بدعهدی آن روز را نخواهند داشت. در دوسال گذشته آمریکا بارها برجام را نقض کرده است و اروپایی‌ها ساکت مانده‌اند. اروپا باید آن سکوت را جبران کند.
۲- آمریکا قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرده است؛ اروپا باید یک قطعنامه علیه نقض آمریکا، صادر کند.
۳- اروپا باید متعهد شود که بحث موشکی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی را مطرح نخواهد کرد.
۴- اروپا باید با هر گونه تحریم جمهوری اسلامی مقابله کند و مقابل تحریم‌های آمریکا صریح بایستد.
۵- اروپا باید فروش کامل نفت ایران را تضمین کند. چنانچه آمریکایی‌ها توانستند به فروش نفت ما ضربه بزنند، باید بتوانیم آن مقدار نفت که می‌خواهیم بفروشیم. اروپایی‌ها به‌نحو تضمین‌شده‌ای باید جبران کنند و نفت ایران را خریداری کنند.
۶- بانک‌های اروپایی باید تجارت با جمهوری اسلامی را تضمین کنند. ما با این سه کشور دعوا نداریم، اما اعتماد نداریم به آن‌ها؛ آن هم متکی است به سابقه‌شان.

مقام معظم رهبری در دیدار فوق فرمودند: «ما بنای دعوا با اروپا نداریم اما این سه کشور نشان داده‌اند در حساس‌ترین موارد با آمریکا همراهند. حرکت زشت فرانسه در نقش پلیس بد مذاکرات هسته‌ای و کارشکنی انگلیسی‌ها در تهیهٔ کیک زرد از این موارد بود».

رهبر معظم انقلاب در این دیدار تأکید کردند: «برجام اروپایی البته مسئله‌ای است اما قرائن فراوان از جمله انصراف و تردید شرکت‌های بزرگ اروپایی و نیز سخنان مسئولان سه کشور اروپایی نشان می‌دهد اقتصاد کشور را از راه برجام اروپایی نمی‌توان به جلو برد».

وقت‌کشی و فرصت سوزی

متأسفانه اظهارات آقای روحانی مبنی بر اینکه «اروپا از نظر سیاسی نسبت به برجام سنگ تمام گذاشت، منتظر اقدامات عملی هستیم»، آن هم پس از سپری شدن قریب به ۱۰۰ روز از برجام اروپایی، در حقیقت ارسال پالس به‌طرف مقابل برای وقت‌کشی و فرصت سوزی است. مقامات ارشد دولت می‌بایست روند خسارت‌بار معطل ماندن برای بسته خالی اروپایی‌ها را متوقف کرده و آستین همت بالا زده و با استفاده از ظرفیت‌های فوق‌العاده داخلی، برای حل مشکلات وارد میدان شوند.

از سوی دیگر، رسانه‌های اصلاح‌طلب پس از به انتها رسیدن برجام، اذعان کردند که «برجام فرصت سوزی بود»، «قرار بود هم چرخ سانتریفیوژها بچرخد هم چرخ کارخانه‌ها، ولی چنین نشد»، «در پسا برجام، امکان انتقال پول صادرات به داخل ایران وجود ندارد»، «برجام پلاستیکی نمی‌خواهیم»، «ظریف، امیرکبیرِ ناکام است» و...ولیکن همین جماعت علیرغم اعتراف به رویکرد خسارت‌بار برجام، پس از خروج آمریکا از توافق، با سانسور اظهارات مهم دولتمردان از جمله اظهارات روحانی مبنی بر مأیوس‌کننده بودن بسته اروپا، برای چندمین بار ثابت کردند که بزک آمریکا و شرکای واشنگتن از هر امری برای این طیف بااهمیت‌تر است. در این رویکرد، منافع ملی و عزت مردم ایران هیچ جایگاهی ندارد.

مقامات دولتی در اظهارات جداگانه اعلام کرده‌اند که برای هر شرایطی  برنامه خواهند داشت و منتظر نتیجه مذاکره با اروپا نخواهند ماند، اما آنچه در عمل مشاهده می‌شود متأسفانه برخلاف این است.  به‌عبارتی‌دیگر وقتی درست در وسط یک جنگ تمام عیار اقتصادی هیچ پروژه بزرگ و درآمدزایی از سوی دولت  اجرا نمی‌شود و ظرفیت‌های عظیم اقتصادی و سرمایه‌های ارزی کشور رها شده تا طعمه رانت‌خواران و فرصت‌طلبان شود و از سوی دیگر هر اظهار نظری از طرف مقامات اروپایی یا هر خبر ولو کذب و دروغی در ارتباط با بسته پیشنهادی اروپا با ذوق‌زدگی و هیجان به تیتر یک روزنامه‌های اصلاح‌طلب تبدیل می‌شود، یعنی دولت نه تنها معطل اروپا مانده که فرصت‌های اقتصادی و منابع کشور را هم به پای این معطلی تلف می‌کند. اتلاف منابع و فرصت‌هایی که تنها با مدیریت و نظارت صحیح بخش قابل توجهی از مشکلات اقتصادی موجود در کشور را بدون نیاز به کمک بیگانه حل می‌کند.