به گزارش مشرق، سران کشورهای حاشیه خزر روز گذشته برای پنجمین بار در نشستی که در بندر ساحلی اکتائوی قزاقستان برگزار شد دور هم جمع شدند و سرانجام کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر را امضا کردند.

علاوه بر اختصاص تعلق کامل دریای خزر به کشورهای ساحلی در این کنوانسیون، موضوعات مهم دیگری چون ممنوعیت حضور نیروهای مسلح بیگانه، انحصار هرگونه دریانوردی صرفاً با پرچم ۵ کشور ساحلی و ممنوعیت در اختیار قرار دادن قلمروی کشورهای ساحلی به بیگانگان برای اقدام و تجاوز علیه دیگر کشور ساحلی نیز قید شده‌ است.

در این مراسم که با حضور حسن روحانی، ولادیمیر پوتین، نورسلطان نظربایف، الهام علی‌اف، قربانقلی بردی محمدوف برگزار شد، ۶ سند همکاری دیگر نیز از سوی مقامات کشورهای حاشیه دریای خزر امضا شد. پروتکل همکاری در زمینه مبارزه با تروریست در دریای خزر، پروتکل همکاری در زمینه مبارزه با جرائم سازمان‌یافته در دریای خزر، موافقتنامه بین دولت‌های کشورهای ساحلی دریای خزر درباره همکاری‌های اقتصادی، موافقتنامه بین دولت‌های کشورهای ساحلی در زمینه حمل‌ونقل، موافقتنامه پیشگیری از حوادث در دریای خزر و پروتکل همکاری و تعامل نهادهای مرزبانی کشورهای ساحلی دریای خزر اسنادی بود که ۵ کشور در راستای تقویت هر چه بیشتر همکاری‌های خود در حوزه دریای خزر درباره آن توافق کردند.   

توافق انجام شده در این نشست، نزدیک به ۸۵ تا ۹۰ درصد موضوعات اختلافی را حل می‌کند. امضای این کنوانسیون پایان کار نیست و دور جدید مذاکرات برای توافق بر سر  موارد باقی مانده اختلافی در پیش خواهد بود. مسائل مانده که در این کنوانسیون مطرح نیست به موضوعاتی بازمی‌گردد که به نظر می‌رسد با توجه به اختلاف نظرات و دیدگاه‌های موجود، اجماع درباره آن مستلزم زمان بیشتری باشد. از جمله مواردی که همچنان در میان موضوعات اختلافی قرار دارد «تحدید حدود» و «تعیین شیوه های ترسیم و تعیین خطوط مبدا» است.

یعنی همان موضوعی که طی روزهای گذشته برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی به آن پرداخته و ادعاهایی تحت عنوان کاهش سهم ایران از دریای خزر یا مواردی مشابه این مطرح کردند! موضوعی که اساسا در دستور کار هیچ یک از ۵ دوره اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر که تاکنون برگزار شده نبوده است. سخنگوی وزارت امور خارجه نیز روز گذشته در واکنش به همین خبرسازی‌ها تاکید کرد موضوع تقسیم خزر در کنوانسیون مطرح نیست. موضوع تعیین خطوط مبدا به وضعیت سواحل ایران مربوط می شود که لازم است به همراه تحدید حدود تعریف موافقتنامه جداگانه تعیین گردد. در همین رابطه، حدود ۲ سال پیش بود که با توجه به اختلافات موجود بر سر موضوع اختلافی و زمان‌بر بودن حصول توافق درباره آنها، ۵ کشور حاشیه دریای خزر تصمیم گرفتند تا موارد را از عناوین چند دور مذاکرات اجلاس خزر خارج کرده و درباره موضوعات اشتراکی که سهم قابل توجهی نیز دارند به تفاهم لازم برسند.

روحانی: این یک سند مادر است

همانطور که اشاره شد کنوانسیونی که روز گذشته به امضای ایران و ۴ کشور دیگر رسید حدود ۹۰ درصد موارد اختلافی را حل می‌کند و در حقیقت می‌توان آن را سند مادر یا کلیات تلقی کرد که توافقنامه‌های تخصصی در صورت نیاز، درون آن جای می‌گیرد؛ همچنین با امضای این کنوانسیون بستر مذاکره برای موارد اختلافی باقیمانده ایجاد خواهد شد.

موضوعی که روز گذشته حسن روحانی نیز در جریان سخنرانی خود در نشست سران به آن اشاره کرد. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، حجت‌الاسلام حسن روحانی روز یکشنبه در اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر در قزاقستان در سخنانی گفت: پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، همکاری کشورهای ساحلی با امضای «کنوانسیون محیط‌زیست تهران» آغاز شد که به اعلامیه ۲۵ ماده‌ای، به عنوان نخستین‌ سند سیاسی منعقده میان ۵ کشور انجامید. در این نشست تاریخی نیز ما شاهد امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر خواهیم بود که به «حاکمیت»، «حقوق حاکمه»، ‌«صلاحیت» و به انحصار حق تصمیم‌گیری در این دریا، به کشورهای ساحلی آن تأکید می‌کند.

روحانی ادامه داد: این کنوانسیون به لحاظ حقوقی یک سند مادر است که ناظر بر کلیات حقوق و تکالیف کشورهای ساحلی در دریای خزر است، البته تبیین جزئیات مربوط به مسائل تخصصی، موکول به تدوین موافقتنامه‌های جداگانه دیگر خواهد بود. رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: دریای خزر متعلق به کشورهای ساحلی آن است و هر نوع احداث و واگذاری پایگاه‌های نظامی به کشورهای خارجی، عبور شناورهای جنگی و حتی ترانزیت محموله‌های نظامی خارجی متعلق به غیر از کشورهای ساحلی از دریای خزر ممنوع است.

مذاکرات باید ادامه یابد

روحانی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وجود برخی موارد اختلافی تاکید کرد که مذاکرات باید تا توافق نهایی ادامه یابد. رئیس‌جمهور گفت: امروز اگرچه گام بسیار مهمی برداشته‌ایم ولی باید اذعان کنیم با امضای این کنوانسیون، هنوز موضوعات مهمی مربوط به دریای خزر حل و فصل نشده است، ضمن اینکه پذیرش نهایی کنوانسیون منوط به طی مراحل قانونی تصویب در ۵ کشور ساحلی است. لازم می‌دانم به مفاد  قراردادهای ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ بین ایران و شوروی سابق، اشاره و تأکید کنم که در کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، محدوده بستر و زیربستر هنوز تعیین نشده است و این امر متعاقباً طی توافق میان طرف‌های ذی‌ربط انجام خواهد شد.

همچنین با توجه به وضعیت سواحل جمهوری اسلامی ایران، روشن است که هدف از بند سوم از بخش مربوط به تعریف خطوط مبدأ مستقیم در ماده یک این کنوانسیون توجه به وضعیت ویژه سواحل ایران است. البته این کنوانسیون تصریح دارد که روش تعیین و ترسیم خطوط مبدأ مستقیم باید در یک موافقتنامه جداگانه میان همه طرف‌های ذی‌ربط کنوانسیون معین شود. از این رو مذاکرات برای تفاهم نهایی بویژه در زمینه «تحدید حدود» و «تعیین شیوه‌های ترسیم و تعیین خطوط مبدا» باید ادامه یابد تا با تفاهم و تعامل سازنده بین مذاکره‌کنندگان ۵ کشور بتوان نسبت به تدوین موافقتنامه‌های جداگانه‌ای در این زمینه‌ها دست یافت.

ادامه مذاکرات درباره  «تحدید حدود» و «سهم از دریای خزر»

محمدجواد ظریف نیز در اجلاس وزرای خارجه کشورهای ساحلی دریای خزر شرکت و سخنرانی کرد. ظریف در این اجلاس گفت: در سایه اراده مثبت رهبران کشورهای ساحلی و فضای دوستانه و سازنده حاکم بر این نشست‌ها، در آستانه امضای کنوانسیون رژیم حقوقی و ۶ موافقتنامه و پروتکل دیگر و همچنین صدور بیانیه اجلاس سران هستیم. وی افزود: ۲۱ روز قبل هم، پروتکل اثرات فرامرزی زیست‌محیطی (EIA) امضا شد.

این رویدادها مجموعاً نویدبخش آینده بسیار روشن برای ملت‌ها و دولت‌های ما به‌شمار می‌رود.

وزیر امور خارجه ایران ادامه داد: امضای کنوانسیون رژیم حقوقی گام بسیار مهم و حائز اهمیتی است که برداشته می‌شود و به مذاکرات ۲۱ ساله در این‌ باره خاتمه می‌بخشد. امضای این کنوانسیون پایان همه مذاکرات و اقدامات در خزر نیست و در واقع نقطه عطف و آغازین برای اجرای تفاهمات، نظارت بر اجرا و همچنین شروع مذاکرات برای امضای موافقتنامه‌های جدید و ضروری به ‌شمار می‌رود.

ظریف گفت: نظر به اینکه در این کنوانسیون تحدید حدود بستر و زیربستر و همچنین تعیین خطوط مبدأ و شیوه‌های آن انجام نشده و به موافقتنامه‌های جداگانه در آینده موکول شده است، امیدوارم کشورهای ساحلی در آینده نزدیک این امور را نیز نهایی کنند.

وزیر امور خارجه ایران افزود: جای خرسندی است که اعضا در کنوانسیون، بر انحصار حضور و دریانوردی هر گونه شناور صرفاً با پرچم یکی از کشورهای ساحلی و همچنین ممنوعیت حضور و عبور نیروهای نظامی بیگانه و غیرساحلی اتفاق‌نظر دارند. ظریف همچنین در توئیتی از موافقت کشورهای حاشیه دریای خزر برای ادامه گفت‌وگوی دوستانه بر سر مسائل حل نشده شامل «تحدید حدود»، «سهم [کشورها] از دریا» و «منابع» خزر خبر داد.

منبع: روزنامه وطن امروز