به گزارش مشرق، نزدیک به سه ماه دیگر تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران آغاز می‌شود. هرچند که براساس آمارهای جهانی صادرات نفت ایران در ماه های اخیر نیز روند نزولی به خود گرفته است و برخی از مشتریان نفت ایران واردات خود را کاهش داده اند.
بررسی های صورت گرفته درباره تدبیرهای جدید فروش نفت ایران حاکی است ظاهرا مسئولان صنعت نفت کمیته هفت نفره‌ای را برای فروش نفت در کنار مجموعه امور بین الملل شرکت ملی نفت تشکیل داده اند. هرچند اطلاع دقیقی از همه اعضای کمیته این هفت نفره وجود ندارد اما ظاهرا تنها برخی از این افراد حاضر در این کمیته نسبت به فروش نفت آشنایی دارند.
بیشتر بخوانید:
چه کسی برنده واقعی نشست اوپک است؟
ظاهرا هدف از تشکیل این کمیته فروش نفت ریسک گریزی در شرایط تحریم نفت است به این صورت که مشتریان نفت ایران ابتدا باید درخواست خود را به این کمیته می‌دهند و در صورت تاییددر کمیته، درخواست به وزیر نفت ارجاع داده می شود و در صورت تایید وزیر نفت درخواست به اموربین الملل شرکت ملی نفت رفته و در آنجا تبدیل به قرارداد می شود.
اگرچه باید در شرایط تحریمی باید ساختار فروش تغییر کند اما بعضی کارشناسان معتقدند ایجاد این کمیته مانعی برای تسهیل فروش نفت است و می‌تواند به افزایش بروکراسی دامن بزند. کارشناسان انرژی معتقدند در شرایط جنگ اقتصادی باید جنگی با موضوعات برخورد کرد به طوری که ضمن افزایش ریسک پذیری در این شرایط باید شفافیت را افزایش داد و به دنبال تسریع در فروش نفت بود.
برای بررسی شرایط فروش نفت با مسئول اسبق فروش نفت ایران که در سال های 90 و 91 شدیدترین تحریم ها را نیز تجربه کرده است گفت‌وگو کردیم.
محمدعلی خطیبی وضعیت فروش نفت در شرایط تحریم را بازگو کرد و نکات قابل تاملی را مطرح کرد که می تواند راهگشای مسئولان فروش نفت در شرایط تحریم باشد.
به عنوان سوال اول شما نیز معتقدید که در شرایط تحریم باید تغییری در روش فروش نفت ایران ایجاد شود و باید شرایط را تسهیل کرد؟ لطفا بفرمایید در گام نخست چه اقداماتی باید انجام داد؟
خطیبی: هر شرایطی سیاست خاص خود را دارد و الان شرایط کشور شرایط عادی نیست؛ در شرایط عادی همه چیز عادی است و شما مانند گذشته به درخواست ها پاسخ می دهید به این معنا که درخواست نفت می آید و شما درخواست را بررسی می کنید و در صورتی که شرایط خریدار مهیا بود نفت را تحویل داده و پولش را می گیرید.
اما وقتی که شرایط سخت می شود یک سازماندهی و شرایط خاص خود را لازم دارد و قطعا افراد خاصی را می خواهد. بنابراین برای آن شرایط سازماندهی جدیدی انجام می دهیم و این کار درست است.
مشکلی که امروز در کشور داریم این است که افرادی که در مسئولیت های مختلف حضور دارند مناسب این شرایط نیستند و مناسب شرایط عادی هستند یعنی مناسب شرایطی هستند که فضا آرام است. اما الان شرایط کشور آرام نیست و بحرانی است بنابراین در اولین گام مدیران بحران را نیاز دارد.
مدیرانی که بحران ها را دیده باشند و تجربه کرده باشند و آماده بحران باشند. مانند کشتی که در شرایط طوفانی قرار دارد نیازمند مدیرانی است که بارها و بارها طوفان را دیده باشند.
به هرحال وقتی که خود آقایان مسئول هم قبول دارند وارد یک جنگ اقتصادی شدیم و آقای جهانگیری و رئیس جمهور بارها اعلام کرده اند وارد یک جنگ اقتصادی شدیم، اگر قبول دارند که این جنگ، جنگ اقتصادی است بنابراین شرایط خاص خود را نیاز دارد و آدم های خاص این شرایط را باید وارد بدنه دولت کنند.
در جنگ اقتصادی ما به افرادی که در زرورق بوده اند و این شرایط را تجربه نکرده اند و به افرادی که رفاه طلب هستند و به دنبال پاداش های خودشان هستند نیاز نداریم.
شرایط جنگی - فرقی نمی کند که جنگ اقتصادی، سیاسی و نظامی باشد- آدم های خاص خود را می خواهد. افرادی را می خواهد که کارکشته بوده و تجربه این شرایط را داشته باشند.
اگر غیر از این افرادی که گفتم در راس کار باشند و بخواهند کار را انجام دهند قطعا ما به نتیجه مطلوب نمی رسیم.ما در این شرایط نیازمند افرادی معتقد و با انگیزه هستیم که اعتقاد به جنگیدن داشته باشند.
در همان زمان خودمان افرادی حضور داشتند که اصلا اعتقادی به مقاومت نداشتند معتقد بودند که باید دست‌ها را بالا ببریم. اگر افرادی باشند که اعتقاد به مقاومت و پایداری نداشته باشند و اعتقادشان به مذاکره و سازش و این جور موارد باشد هنوز جنگ شروع نشده قافیه را می بازند.
چون آدم باید اعتقاد داشته باشد که ایستادگی کند. من معتقدم در این دوره، شرایط به مراتب بهتر از آن دوره ای است که ما مسئولیت داشتیم و اگر ما مقداری ایستادگی کنیم دشمن خودش را جمع خواهد کرد. الان شرایط خیلی خوب است، آژانس بین المللی انرژی اخطار کرده به آمریکا که نمی توان مثل گذشته نفت ایران را تحریم کرد.
این آژانس، آژانس مصرف کنندگان است و حساب شده حرف می زند و آژانس می داند که کارهای آمریکا حساب نشده است. اما با این حال با کمی مقاومت، این سیاست تحریم آمریکا شکسته خواهد شد و اگر کمی مقاومت کنیم می توانیم در این جنگ پیروز شویم و آنها ناچارند که پا پس بکشند و عقب نشینی کنند.
منتها همانطور که در بالا نیز گفتم این شرایط برنامه ریزی و سازمان دهی خاص خودش را می خواهد و افراد خاص خودش را می خواهد.
این افراد باید چه ویژگی هایی داشته باشند ؟
خطیبی: افراد با انگیزه و با تجربه و اهل ریسک و اهل از خودگذشتگی را می خواهد یعنی اولین چیزی را که باید کنار گذارند منافع خودشان است و باید به منافع مملکت و نظام توجه کنند.
ما الان واقعا نیاز به ایثار گر داریم. یعنی آدم های از خود گذشته نیاز داریم. اگر چنین برنامه و سازماندهی و افرادی داشته باشیم قطعا ما موفق خواهیم شد و من یک درصد هم شک ندارم.
اگر بخواهیم افراد غیر مرتبط و بی انگیزه را بیاوریم و آدمهایی بیاوریم که فقط به دنبال این باشند که برویم دستمان را بالا کنیم و تسلیم شویم جنگ شروع نشده ما قافیه را باختیم.
در اینجا هم هرکس بیشتر مقاومت کند برنده این جنگ است و من شک ندارم با مقاومتی کمتر از سال 90 و 91 قطعا می‌توانیم در این میدان پروز شویم و دندان طمع این آمریکایی ها را می توانیم بکنیم.
حتما شنیدید که وزارت نفت برای فروش نفت کارگروه هفت نفره را تشکیل داده است نظر شما در خصوص تشکیل این کار گروه چیست؟ بعضی معتقدند بهتر بود یک یا دو نفر که توانایی ریسک‌پذیری داشتند کار فروش نفت را بر عهده می‌گرفتند. زمان شما همچین کارگروهی تشکیل شد؟
خطیبی: در دوره ای که من مسئولیت داشتم یک کارگروه داخلی داشتیم. از بیرون کسی نبود یعنی در داخل مجموعه مدیران مرتبط کاملا با هم هماهنگ بودند و مرتب در حضور آقای وزیر جلسه می گذاشتند و بایکدیگر هماهنگ می شدند.
این کارگروه داخلی بود و هیچ کس در این کارگروه از بیرون مجموعه حضور نداشت. اینکه کارگروهی تشکیل دهیم و نفرات را از بیرون مجموعه نفت بیاوریم نتیجه نخواهد داد و بیشتر یک کار سیاسی است. در واقع تشکیل این کارگروه بیشتر به دلیل فرار از پاسخگویی است.
اما از نظر هماهنگی در این شرایط باید یک کارگروه داخلی بین تولید، صادرات، پالایش و عملیات که به هم مرتبط هستند تشکیل شود و با تشکیل آن، مدیران داخلی نفت باید باهم هماهنگ باشند و از طرفی نیز کارگروهی باید بین وزرای مربوطه برای تسهیل در فرایند تصمیم گیری ها با دولت تشکیل شود.
دولت باید اختیاراتی را در اختیار این کارگروه وزرا قراردهد مانند همان شرایطی که در سال 90 و 91 وجود داشت ودولت اختیار تام داده بود به کارگروه وزرا و اینها مصوبات را امضا می کردند که به عنوان مصوبه دولت تلقی می شد و عمل می‌کردند.
در این شرایط نیازمند دو کارگروه هستیم یک کارگروه در دولت با حضور وزرای ذیربط و یک کارگروه داخلی در وزارت نفت.
کارگروه داخلی وزارت نفت باید اختیارات وزیر را داشته باشند که البته خود وزیر هم باید در کارگروه داخلی شرکت کند و در دولت هم باید کارگروهی با حضور وزرای نفت،اقتصاد و نیرو، سازمان برنامه و بانک مرکزی تشکیل شود و رئیس جمهور باید به این افراد اختیاراتی را بدهد که بتوانند در لحظه تصمیم گیری کنند و این کارگروه باید فورا در مورد نیاز تشکیل جلسه بگذارند و تصمیمات را اجرایی کنند.
مثلا به خاطر دارم زمانی کارگروهی را سران سه قوه تشکیل دادند و مصوبات خود را به رهبری می دادند و ایشان امضا می‌کردند. در آن دوره حضرت آقا اعلام کردند که نیازی به امضای من نیست، شما خودتان تصمیم بگیرید و اجرا کنید.
بنابراین جمع بندی من در این بخش این است که دولت باید اختیاراتی را به کارگروه ویژه خود در دولت بدهد و این کارگروه نیز اختیاراتی به کارگروه داخلی وزارت نفت اعطا کند.
اما اینکه ما کارگروه تشکیل بدهیم و یک نفر را از یک سازمان و دیگری را از جای دیگر بیاوریم ما باید اول برویم و افراد حاضر در این کارگروه را توجیه کنیم که داستان چیست و با این شرایط باید کل وقت جلسه را بگیریم و اعضا را توجیه کنیم و در چنین احوالی وقتی طرف در باغ نیست چگونه می تواند کمک کند؟
این افراد باید به شما کمک کنند نه اینکه باری به دوش شما اضافه کنند، این افراد چرخ های تصمیم گیری را کند خواهند کرد. بنابراین من معتقدم تشکیل این کارگروه بیشتر می رود به سمت مسائل سیاسی در حالی که ما اصلا وقت این کار ها را نداریم و الان کارهای ما باید اجرایی، ضربط و فوری و فوتی باشد و افرادی که در کارگروه داخلی هستند باید شرایط را به خوبی بشناسند و دیگر فرصت آن را نداریم برای اعضا بگوییم که مثلا لیلی زن بود یا مرد.
ما باید از این کارها کناره گیری کنیم و در لحظه تصمیم گیری کنیم چند نفر را که ذی ربط هستند جمع کنیم و اختیارات تام هم به ایشان بدهیم و در لحظه تصمیم گیری کنند و اجرا کنند. الان شرایطی نیست که بخواهیم کارهای نمایشی و سیاسی کاری کنیم.
یکی از پیشنهادهایی که الان مطرح می‌شود بحث دادن تخفیف به مشتریان است. بعضی مدعی هستند که این تخفیف در زمان تحریم قبلی نیز داده می‌شد. آیا شما در آن زمان به مشتریان خود تخفیف می دادید؟
خطیبی: من به جرات می توانم اعلام کنم که در آن زمان به هیچ عنوان به هیچ یک از مشتریان خود تخفیف نمی‌دادیم. ما قیمت های رسمی داشتیم و الان هم همین گونه است.
مثلا برای آسیا، اروپا و مدیترانه ، آفریقا و غیره قیمت های رسمی ماهیانه اعلام می کنیم. چون بازار شفاف است اگر می‌خواستیم به یک نفر تخفیف دهیم، همه متوجه می شدند. اگر به یک مشتری تخفیف بدهی ناچاری که به همه تخفیف بدهی و این موضوع بازار را به هم می ریزد و عملا مشکلات بعدی را ایجاد خواهد کرد.
اگر شما 1 دلار تخفیف دهید به یک مشتری، فلان کشور تولید کننده که با شما در جنگ است می رود 2 دلار تخفیف می دهد و مشتری شما از دستتان می رود. بازار شفاف است و اگر به یک مشتری تخفیف دهید مشخص خواهد شد و نه تنها این تخفیفات را باید به همه بدهید بلکه دیگر تولید کنندگان نیز تخفیف های بیشتر از شما خواهند داد و این کار تا کجا ادامه خواهد یافت؟
ما در آن زمان تخفیفی که می دادیم این گونه بود که نفت مورد تقاضایشان را با کشتی خودمان می بردیم و یا با بیمه خودمان نفت را بیمه می کردیم.که البته پول بیمه و هزینه حمل را می گرفتیم یعنی تنها کاری که می کردیم ریسک حمل را خودمان می پذیرفتیم .
مسئولان هم اگر در سر موضوع دادن تخفیف را به یک مشتری می پرورانند این تخفیف در بازار خواهد پیچید و بازار نفت را تحت الشعاع خود قرار خواهد داد.
موضوع دیگر این است که در دوران فعالیت شما که اوجش زمان تحریم بود آیا سازمان‌های نظارتی بر روند فعالیت شما نظارت داشتند؟ بعضی معتقدند بهتر است نظارت‌ها برداشته شود تا مدیران اجرایی امکان مانور و انعطاف بیشتری داشته باشند.
خطیبی: نظارت در فروش نفت باید همیشگی باشد و در دوران تحریم، نظارت ها باید چندین برابر شود. زیرا در این شرایط مشکلات دوچندان می شود و اگر نظارت نباشد می تواند اثرات منفی را بعدها داشته باشد.
شما ببنید آن دوره که نظارت وجود داشت بعد ها چه مشکلاتی ایجاد شد، منظور ما از تشکیل کارگروه ها چیست؟ برای این است که کارهای خودمان را قانونی کنیم. وقتی کارهای خود را براساس قوانین و مقررات اصلاح کنیم و شفاف عمل کنیم هیچ مشکلی وجود نخواهد داشت که نهاد های نظارتی نیز بر روند فعالیت ما نظارت کنند.
اگر ما می خواهیم کار قانونی انجام دهیم چرا باید نگران نظارت ها باشیم؟ کسانی که کار غیر قانونی انجام می دهند نگران نظارت هستند .حالا شرایط اگر ویژه هم باشد باید طبق مقررات و قانون عمل کرد. موقعی که من قانونی عمل می‌کنم چه نگرانی از نظارت دارم؟
بنابراین در این شرایط باید نظارت ها افزایش یابد زیرا که حق مردم و نظام است. اگر نظارت‌ها برداشته شود می تواند منجر به سوء استفاده شود.
