به گزارش خبرنگار گروه جهاد و مقاومت مشرق، نشست بررسی و نقد کتاب «سنگرساز بی سنگر» زندگینامه داستانی شهید سید محمدتقی رضوی با حضور کارشناسان، صاحبنظران، مدیران جهاد کشاورزی و اهالی رسانه و مطبوعات در ساختمان شهید طرح چی وزارت جهاد سازندگی برگزار شد.

در این نشست نصرت الله محمود زاده، نویسنده کتاب سنگر ساز بی سنگر ضمن اشاره به سوابقش در نویسندگیِ آثاری با موضوع دفاع مقدس، گفت: رد پای جهاد سازندگی در همه کتاب های من از همان ابتدا وجود داشت و همیشه سعی داشته ام تا ردی از خدمات جهاد در نوشته های من دیده شود.

وی با اشاره به این که زندگینامه داستانی شهید رضوی سومین اثر او در این قالب است گفت: کسی نوشتن این کار را به من سفارش نداد و نیروهای مهندسی جنگ جهاد آنقدر مظلوم و ساکتند که اصلا وارد این حوزه ها نمی شوند اما من دوست داشتم به واسطه این کتاب، وارد لایه های پنهانی زندگی شهید رضوی بشوم.

محمودزاده ادامه داد: تحقیق در زندگی شهید رضوی برای نوشتن این کتاب، دو سال طول کشید اما هنوز هم باید کنکاش کرد که چرا شهید رضوی در سال های آخر زندگی اش، تصمیمات متفاوتی گرفت؟

این نویسنده دفاع مقدس با اشاره به تاکیدات مقام معظم رهبری بر گفتن حرف های نزده ی جنگ مانند نقش جهاد سازندگی در جنگ، گفت: در حال نوشتن زندگی نامه داستانی شهید طرحچی هستم و تحقیقات خوبی در این زمینه انجام گرفته است. زندگی نامه داستانی سختی های خاص خودش را دارد و ما در این قالب باید به زندگی شخصیت اصلی، وفادار باشیم و چیزهایی را ننویسیم که خودمان یا دوستان نزدیکش می خواهند.

در ادامه نشست، کارشناسان، نظرات خود را درباره این کتاب بیان کردند.

سید محمد میرکاظمی از فعالان حوزه کتاب با درخواست از نویسندگان و خبرنگاران برای پرداختن بیشتر به فعالیت های جهاد سازندگی در جنگ، گفت: مرحوم آیت الله جمی که امام جمعه آبادان بودند، در کتاب خاطراتشان به روزهای اول جنگ در خرمشهر اشاره می کنند و نیروهای جهاد سازندگی را جزو اولین افرادی می دانند که برای حفظ وطن، وارد صحنه جنگ شدند.

وی افزود: من فکر می کردم نیروهای واحدهای مهندسی رزمی جنگ به خاطر شغلشان مهندس لقب می گرفتند اما با خواندن این کتاب متوجه شدم که آن ها اساسا دارای تحصیلات مهندسی از دانشگاه های کشور بوده اند و همین نیروها فقط در زمینه سازندگی فعال نبوده اند و هر جا که لازم می شده، سلاح به دست می گرفتند و می جنگیدند.

میر کاظمی گفت: آقای محمودزاده می توانست نام فانتزی و جالب تری برای کتابش انتخاب کنند اما انتخاب این عنوان برای کتاب نشان از پایبندی ایشان به اصول و علاقه ایشان به پیام حضرت امام دارد.

داود قاسم پور دیگر کارشناس حاضر در جلسه بود که ابتدا به نقش جهاد سازندگی در ابتدای انقلاب و محرومیت زدایی از روستاها و شهرهای دورافتاده پرداخت و گفت: این کتاب، کتاب خوبی است چرا که در زندگینامه داستانی بر خلاف رمان که زمان و مکان ها فرضی است، باید به زمان و مکان ملتزم باشیم و این، کار نویسنده را دشوار می کند؛ با این حال، آقای محمودزاده به خوبی از عهده آن برآمده است.

وی افزود: یکی از کمبودهای کتاب، عدم اشاره به منابع است و کاش نام افراد مصاحبه شوند برای کتاب نیز نوشته می شد تا در تاریخ ثبت شود.

قاسم پور با اشاره به مشکلی که بیشتر کتاب های دفاع مقدسی را تهدید می کند گفت: متاسفانه نویسندگان دفاع مقدس که سابقه حضور در جنگ را داشته اند، گمان می کنند که خوانندگان هم در همان سطح از اطلاعات جنگی هستند و به همین خاطر از دادن اطلاعات ریز و دقیق خودداری می کنند در حالی که خاطب امروزی آشنایی کاملی با آن مسائل ندارد.

جواد کامور بخشایش، دیگر مهمان حاضر در نشست بود که با اشاره به قالب زندگی نامه داستانی، آن را زاییده و بالیده ادبیات دفاع مقدس دانست و گفت: این قالب در حال حرکت به سوی قله ها است. تلفیق زندگی نامه و داستان کار مشکلی است که از عهده هر نویسنده ای برنمی آید.

وی افزود: در زندگی نامه داستانی امکان ورود مسائل خیالی وجود ندارد اما نویسنده با استفاده درست از عناصر داستانی مثل پیرنگ، منحنی داستان، فراز و فرودها و تعلیق ها و امثال آن، می تواند به بهترین شکل، اثرش را ارائه کند.

این نویسنده و پژوهشگر دفاع مقدس تصریح کرد، زندگینامه داستانی یک پله بالاتر از خاطرات و تاریخ شفاهی است به شرطی که معیارهای آن به خوبی رعایت شده باشد. در کتاب های دفاع مقدس علاوه بر آنچه درباره تاریخ گفته می شود، ما به دنبال انسان تراز دفاع مقدس هستیم تا بر اساس آن بتوانیم جوانانمان را بسنجیم.

کامور ضمن اشاره به ویژگی های شهید رضوی در این کتاب گفت: نبوغ مهندسی در عرصه های مختلف جنگ، توجه به معنویات و توجه به خانواده از جمله ویژگی هایی بود که برای شهید رضوی در این کتاب ترسیم و پررنگ شده بود. این کتاب فقط چند سال از زندگی شهید را بررسی کرده و نمی شود گفت با این کتاب، شخصیت او را به طور کامل خواهیم شناخت چرا که ما علاقمندیم بدانیم این شهید چه مسیری را طی کرده تا به این درجات معنوی و اخلاقی رسیده است.

وی با اشاره به وجود موسیقی ملموسی در جملات این کتاب گفت: البته در جاهایی هم جملات بلندی دیده می شود که باید اصلاح شود. همچین تصویرسازی های لازم برای زندگینامه داستانی هم در این کتاب به خوبی صورت گرفته اما نیامدن نام کامل افراد و احساس نویسنده که مخاطبش با جنگ به اندازه خودش آشناست، از جمله کاستی های دیگر این کتاب است.

حبیب یوسف زاده از دیگر کارشناسانی که در نشست حضور داشت بااشاره به این جمله متفکر غربی که می گوید «تاریخ چیزی جز زندگی نامه بزرگان نیست» گفت: با این کتاب فهمیدیم که از کوه بزرگ شخصیت شهید رضوی فقط مقداری از آن هویدا شده و مقدار زیادی از آن هنوز زیر آب است.

وی با اشاره به برخی نقدها به کتاب «سنگرساز بی سنگر» گفت: لحن افراد در دیالوگ های مختلف یکسان است. شایسته بود که در چاپ جدید ویرایشی بر روی اثر انجام می شد. ارتباط آدم ها با هم به صورت ناگهانی رخ می دهد. کتاب اپیزودیک و قطعه قطعه است. طرح جلد کتاب هم خیلی ساده است و تنها خلاقیت در آن، استفاده از رنگ خاکی است در حالی که می شد طرح جلد بهتری برای آن پیش بینی کرد.

مهدی فراهانی از فعالان حوزه ادبیات نیز آخرین صاحبنظری بود که درباره کتاب زندگی نامه داستانی شهید رضوی سخن گفت. او در آغاز با صراحت گفت: از خواندن کتاب تعجب کردم که آیا این اثر، متعلق به آقای محمودزاده است یا نه؟ اما وقتی فهمیدم که این کتاب در سال 75 نوشته شده، بسیاری از ابهاماتم رفع شد.

وی افزود: متاسفانه برخی از کتاب های دفاع مقدسی تاریخ مصرف دارند و باید کتاب هایی را نوشت که به درد مخاطب آینده هم بخورد.

فراهانی با اشاره به تجربیاتش در جنگ ادامه داد: گاهی نیروهای خط شکن هم حاضر نمی شدند به جای سنگرسازان باشند چون این کار جرأت زیادی می خواست و حالا باید پرسید که این کتاب تا چه حد توانسته این فضا را ترسیم کند؟ در یکی از عملیات ها من در دومین گروهان خط شکن بودم که وارد منطقه درگیری شدم و 15 دقیقه بعد شاهد بودم که نیروهای جهادی مشغول ساخت خاکریز هستند که واقعا تعجب برانگیز بود.

این نویسنده با بیان لزوم تاثیرگذاری نوشته ها بر مخاطب گفت: آیا کتاب هایی که ما می نویسیم به نحوی هست که پس از خواندن بر روی مخاطبان تاثیر بگذارد؟ این کتاب برای شهید رضوی و برای جهاد سازندگی بسیار کم است.

در انتهای نشست نیز حجت ترشیزی، مدیرکل امور ایثارگران وزارت جهاد کشاورزی به بیان برخی اقدامات صورت گرفته از سوی این اداره کل برای ترویج فرهنگ شهادت و زحمات  شهدا و نیروهای مهندسی رزمی جهاد سازندگی اشاره کرد و گفت: بیش از 5000 ساعت خاطرات و تاریخ شفاهی نیروهای جهاد احصا شده و بیش از 3000 ساعت از آن پیاده سازی شده که می تواند منبع خوبی برای نویسندگان این حوزه باشد. متاسفانه در راهیان نور هم خبری از خاطرات فعالیت های نیروهای جهاد نیست که باید برای آن هم کاری کنیم.

این نشست با اهدای لوح تقدیر از نصرت الله محمودزاده به عنوان نویسنده کتاب سنگرساز بی سنگر به کار خود خاتمه داد.