به گزارش مشرق، منابع رسمی حکایت از وقوع یک طلاق به ازای هر ٢.۵ ازدواج در سال ٩۵ و وقوع یک طلاق به ازای هر ٢.٣ ازدواج در سال ٩۶ در تهران خبر می دهد و آخرین میانگین کشوری این پدیده اجتماعی نیز در کشور یک طلاق به ازای هر ٣.٩ ازدواج ثبت شده است؛ این درحالی است که با شدت گرفتن تحولات محیطی،تغییر ساختار زندگی و صنعتی شدن جوامع، با رشد آسیبهای اجتماعی در کشور و جهان مواجهیم.
به همین دلیل بهزیستی در نظر دارد تا با راه‌اندازی سامانه الکترونیکی کاهش طلاق با عنوان «تصمیم» این پدیده اجتماعی در کشور را ۲۰ درصد کاهش دهد، اینکه کارکرد سامانه الکترونیکی طلاق و نحوه فعالیتش چگونه خواهد بود و آیا این سامانه به کاهش آمار طلاق کمک خواهد کرد یا خیر، با مجید ارجمندی معاون دفتر امور آسیب‌دیدگان سازمان بهزیستی کشور گفت‌وگو کردیم.
بیشتر بخوانید:
مهریه این روزها بیشتر زندانی می‌گیرد!
مدت رسیدگی به پرونده ها در محاکم خانواده +جدول
*ایده راه اندازی سامانه کاهش طلاق چگونه ایجاد شد؟
در سال ۹۰ میزان طلاق کشور در حال افزایش بود به واسطه تغییرات اجتماعی و اینکه در واقع در طلاق قاعدتاً بُعد خانواده‌ای که آسیب می بیند زیاد است، وقتی زن و شوهری از هم طلاق می‌گیرند خانواده و فرزندان را درگیر می‌کند به همین دلیل متوجه آسیب طلاق شدیم ضمن اینکه در واقع چند حساسیت در این جریان داشتیم که یکی میزان طلاق‌هایی بود که صورت می‌گرفت؛ چراکه طلاق در بین گروه سنی ۲۰ تا ۲۵ سال افزایش پیدا کرده بود ضمن اینکه روز به روز عمر زندگی مشترک کمتر از یک سال خیلی بیشتر می‌شد بنابراین این حساسیت ایجاد شد که بتوانیم روی این موضوع کار کنیم.
*نحوه تاثیر قانون حمایت از خانواده در برنامه کاهش طلاق چگونه است؟
تا قبل از سال ۹۰ بهزیستی ۲۰۰ مرکز طلاق داشت و برای مشاوره هم ۲۰۰۰ مرکز داشت.این جریان باعث شد که در واقع قانون حمایت از خانواده توسط قوه قضاییه به مجلس برود و تصویب شود که در ماده ۱۶ این قانون مطرح شد که قوه قضاییه باید ظرف سه سال از سال ۹۲ در کنار دادگاه‌های خانواده، مراکز مشاوره خانوادگی هم احداث کند.
*قوه قضائیه در کاهش طلاق موفق عمل کرد؟
در آن زمان خود قوه قضاییه به واسطه شرایطی که بود نتوانست این کار را بکند ضمن اینکه این مسائل، مسائل اجتماعی بودند به خاطر همین ما چند مشکل برای ارائه خدمات به زوجین داشتیم ما ۲۰۰۰ مرکز مشاوره داشتیم و از آن طرف هم باید قوه قضاییه قانون را اجرا می‌کرد دیگر اینکه این تداخل، عملاً شرایطی به وجود آورده بود که مردم نمی‌توانستند خدمات بهینه را بگیرند.
* تاکید رهبری در بحث توجه به آسیبها برای ایجاد سامانه کاهش طلاق موثر بود؟
در مورد آسیبهای اجتماعی یک از شاخص‌های مهم همگرایی و همدلی و هماهنگی مسئولین است سال ۹۵ در واقع به واسطه دستوراتی که رهبری داده بودند و رسیدگی دقیق‌تر و کیفی‌تر در تقسیم کار ملی طلاق یکی از مواردی بود که باید انجام می‌گرفت که در این قسمت چند سازمان و نهاد مهم دخالت داشتند و توانستند به یک تفاهم برسند، سازمان آسیبهای اجتماعی که در وزارت کشور وجود دارد، معاونت پیشگیری از جرم قوه قضاییه و همچنین شورای انقلاب فرهنگی که مسئولین اصلی را دارند و سازمان بهزیستی در این کار سهیم شدند. اینها به تفاهمی رسیدند که بتوانند کار را به گونه‌ای انجام دهند که مردم بهترین و بیشترین خدمات را بگیرند. برای این کار قرار شد قوه قضاییه از سال ۹۵ به بعد موارد مربوط به طلاق را به سازمان بهزیستی ارجاع دهد و ما توانستیم بعد از اجرای این موارد اطلاعات را به صورت نرم‌افزار ابتدا در خراسان رضوی پایلوت کنیم.
*استانهایی که بیشترین آمار طلاق را داشتند در این سامانه در اولویت قرار گرفتند؟
بله، ما ۱۱ استانی که طلاق بیشتری داشتند به عنوان مرحله اول و در فاز اول انتخاب کردیم که در این قسمت از آن سامانه استفاده کردیم به این صورت که از این به بعد هیچ فردی برای طلاق وارد دادگاه‌های قوه قضاییه نخواهد شد.
*متقاضیان طلاق در این سامانه باید ثبت نام کنند؟
خیر، این متقاضیان دیگر وارد دادگاه نمی شوند بلکه ابتدا به سازمان بهزیستی می‌آیند و مرکز جامع مراقبت از خانواده که در آنجا مستقر است مشاوره‌های ابتدایی را به مدت ۴۵ دقیقه تا یک ساعتمی دهد، پس از آن این افراد را به مراکز مشاوره که در سطح شهر وجود دارد چه دولتی و چه غیردولتی می فرستند در آنجا هم ۵ جلسه مشاوره صورت می‌گیرد و تلاش می‌شود که زوجین سازش پیدا کنند و در صورت عدم سازش، پرونده به قوه قضاییه ارجاع می‌شود و مسأله طلاق پیگیری می‌شود.
حدود دو تا سه ماه خانواده با سیستم آموزش مشاوره‌ای روبرو شده و مسائل خود را مطرح می کنند تا به بهترین تصمیم برسد به خاطر این است که اسم آن را «تصمیم» گذاشتیم چون خانواده مجددا روابط را مورد بررسی قرار می دهند تا بتوانند به نتایج خوبی برسند.
*از مزایای راه اندازی سامانه کاهش طلاق رسیدن به آمار دقیق طلاق است،موضوعی که تاکنون مغفول مانده،آیا داده‌ها پس از این قابل استناد خواهند بود؟
در مورد مزایای این سامانه متأسفانه در بخش مسائل اجتماعی و خدمات اجتماعی به خصوص قسمت آسیبها هیچ بانک اطلاعاتی نداشتیم یعنی هر اطلاعاتی بود دست و پا گریخته بود و مستند نبودند الان با این سامانه اطلاعات تمام افرادی که قرار است طلاق بگیرند در سامانه ثبت می‌شوند که به صورت فرمی پر می‌شود.این اطلاعات سالیانه و ماهانه ثبت می‌شوند و می‌توانیم متوجه شویم خانواده‌هایی که طلاق گرفتند در چه سنی بودند، اختلافات و تعداد فرزندانشان را متوجه می شویم و قادر خواهیم بود برنامه‌ریزی کنیم، حمایت و آموزش‌های لازم را برایشان بگذاریم.
*سازوکار اجرایی این سامانه به چه صورت است؟
این سامانه یکی از شاخص‌ترین کارهایی که انجام می‌دهد یک هماهنگی خیلی قوی بین مسئولین و سازمان‌ها برقرار می کند.با توجه به کرامتی که برای شهروندان قائل هستیم تماماً باید در این چرخه قرار بگیرند و هیچ تشتتی صورت نخواهد گرفت و همگرایی خوبی صورت گرفته و همه آنها نسبت به این سامانه ابراز رضایت دارند. کاری که انجام می‌گیرد این است که خانواده‌ها با کمترین هزینه و با کمترین زمان به این سامانه دسترسی پیدا می کنند فردی که می‌خواهد طلاق بگیرد یا باید خودش مراجعه کند یا اینکه از طریق اینترنت، ثبت‌نام کند.
*متقاضیان پشت نوبت طلاق داریم؟
در تمام این ۱۱ استان که در فاز اول کار را انجام می‌دهند کارها به روز است، پشت نوبتی کمتر شده، برای آنهایی که در این قسمت نیاز به مشاوره‌های عمیق‌تر دارند پنج‌شنبه‌های هر هفته را خالی گذاشتیم تا همه بتوانند مراجعه کنند هیچ مانعی برای حضور آنها در این مراکز وجود ندارد و غربالگری اولیه و مراکز تشخیص سالهاست که در سازمان بهزیستی رایگان است.
*آیا ممکن است با این سامانه «قضازدایی» را شاهد باشیم؟
بله، یک موضع خیلی مهم این است که به عنوان فرهنگسازی عمل کنیم،ما تمام مواردی که مربوط به خانواده و مسائل اجتماعی است را باید از دادگاه‌ها خارج کنیم یعنی اینکه قضازدایی کنیم تا خانواده‌ها بتوانند از ابتدا که دچار مشکل می‌شوند به مشاور مراجعه کنند الان دیگر شرایط تغییر پیدا کرده، پیچیدگی زندگی‌ها بیشتر شده و قاعدتاً باید از خدمات تخصصی بیشتری استفاده کنند ما باید در قسمت فرهنگسازی و توسعه مراکز مشاوره خانواده که الان در سازمان بهزیستی ۲۲۰۰ مشاوره داریم و ۲۰۰ تا مرکز اختصاصی طلاق داریم تلاش کرده و آنها را توسعه دهیم و مردم فرهنگ این را پیدا کنند که در لحظه اول که نیاز به مشاوره دارند بتوانند در سطح وسیعی از کار در هر کجای شهر از آن استفاده کنند.
این یکی از کارهایی است که مدنظر داریم که در قسمت سامانه همکاران روانشناسی و مددکاران اجتماعی وارد شوند و بتوانند این مسئولیت اجتماعی را انجام دهند به خصوص از اساتید دانشگاهی هم می‌توانیم در این سامانه کمک بگیریم.
* این سامانه شامل انواع طلاق می‌شود یا فقط کسانی که طلاق توافقی می‌گیرند؟
در همه طلاق ها کاربرد دارد ولی بیشتر شامل طلاق‌های توافقی می شود. طلاق‌های توافقی ۵ جلسه‌ای که به مراکز مشاوره فرستاده می‌شوند بنا داریم که خود مرکز مشاوره تعیین کند که به چه تعداد مشاوره نیاز دارد.
این سامانه کار دیگری که انجام می‌دهد تخصصی کردن خدمات در حوزه این آسیب اجتماعی است وقت آن رسیده که کارهایمان را تخصصی انجام دهیم یعنی روانشناس کار خود راانجام دهد، مددکار و کارشناس حقوق هم کار خود را انجام دهد. با رایزنی‌هایی که شده قرار است کارشناس حقوقی کار خود را انجام دهد و اگر خانواده مشکلاتی دیگر دارد، کارشناس حقوقی این را به روانشناس ارجاع دهد، باید فرهنگسازی شود تا بتوانیم روز به روز صلح و سازش را در خانواده‌ها ایجاد کنیم چراکه در سال ۹۶، ۴۷ درصد طلاق‌ها در ۵ سال اول زندگی رخ داده و با توجه به جمعیت جوانی که داریم قاعدتاً باید این معضل را بتوانیم کنترل کنیم.
*این سامانه چقدر منجر به کاهش طلاق شده است؟
در سال ۹۶ از ۱۱ استانی که در فاز اول انجام می‌شد تعداد ۴، ۵ نفر بود، در خراسان رضوی در سال ۹۶ حدود ۲۳ هزار پرونده داشتیم، در سال ۹۷ که ۱۱ استان داریم نزدیک به ۲۳ هزار تا به اکنون پرونده داریم. کلاً طلاق در کشور حدود ۱۷۷ هزار مورد است. در سازمان بهزیستی در سال ۹۶ در ۱۱ استان ۲۲ هزار مورد مشاوره دادیم و در سال ۹۷ تا به اکنون به ۲۳ هزار مورد رسیده،بنابراین می بینیم مشاوره‌ها بیشتر شده است؛
در مجموع حدود ۶۰ هزار پرونده می شود که از این تعداد، نزدیک به ۱۰ درصد را سازش دادیم ضمن اینکه این افراد عمدتاً ۹۰ درصد طلاق‌های توافقی بودند یعنی طلاق‌هایی که تصمیم خود را گرفته‌اند البته قبل از این جریان در سال‌های ۹۲، ۹۱ و ۹۰ بالای ۳۳ درصد سازش داشتیم و علت تدوین این سامانه این است که بتوانیم به این پایه ۳۳ درصد برسیم.
پیچیدگی‌های روابط انسانی در سال‌های اخیر خیلی بیشتر شده به خصوص اینکه خانواده‌ها بین دو آیتم هنوز سرگردان هستند بین حقوقی که در خانواده دارند و بین حقوقی که به صورت فردی دارند، این می‌تواند نقش‌ها و تضادهایی در خانواده ایجاد کند. الان با توجه به اطلاعات آمار موجود ما ۱۰ درصد سازش داشتیم.
* پس آمار طلاق کاهش یافته است؟
اگر این سیستم این کار را انجام نمی‌داد بیشتر از این می‌شد. قبل از راه‌اندازی این سامانه ما یک تشتتی در ارائه آمار به زوجین داشتیم. الان این سامانه که راه افتاده است در این سامانه یک فرایندی تعریف کرده که این فرایند همه طلاق‌ها را به سمت ما خواهد آورد اگر این سیستم نبود آمار طلاق بیشتر از این می شد.
*با راه‌اندازی این سامانه وضعیت ما از حالت آشفتگی طلاق بیرون آمده یا کنترل شده است؟
نسبت ازدواج به طلاق ۵ به یک است اما مواردی که می‌تواند خانواده را تحت‌الشعاع قرار بدهند عوامل مختلفی هستند ما نهادهای مختلفی داریم هر جا که کوتاهی در وظایف وجود دارد خانواده آن را به طور اتوماتیک‌وار به دوش می‌کشد.
شرایط آموزش و پرورش، مسائل اقتصادی، مسائل فرهنگی، مسائل مربوط به امنیت به کودکان با توجه به شرایطی که است، فشار زیادی است که از نهادهای مختلف به خانواده‌ها وارد می‌شود نمی‌توان گفت که صرف این مشاوره‌ها تمام این کار است بلکه باید در قسمت‌های دیگر هم بتوانیم کار کنیم تا خانواده‌ها بتوانند امنیت را با همسر و خانواده داشته باشند. بنابراین کاری که ما انجام می دهیم کنترل آسیبها و کنترل طلاق است که برای کاهش آن ما نیاز به برنامه منسجم سیاست‌گذاری داریم.
*ما اکنون به هدف کاهش ۲۰ درصدی طلاق رسیده ایم؟
این کاهش ۲۰ درصدی از سال اول برنامه قانون برنامه ششم تا سال ۱۴۰۰ است. در ماده ۷۸ جدول ۱۵ بند ۱۶ قانون برنامه ششم برای سازمان بهزیستی جدولی دادند که ارائه خدمات را به ۱۷۳ هزار تا برسانیم ما همین الان خدماتمان از ۱۸۵ هزار تا افزایش پیدا کرده است علت آن نیاز مردم و مراجعه آنهاست.
یک شیب ملایم در طلاق داریم اما از آن طرف هم سالیانه تعداد خانواده‌هایی که به کشور اضافه می‌شود بیشتر است. این شیب خیلی ملایم است اما برای ما به واسطه اینکه فرهنگ غنی از خانواده داریم نگران‌کننده است و باید سرمایه‌گذاری کنیم. به همراه این سیستم سامانه تقویت می‌کنیم بخش مراکز مشاوره را، ما برای اینکه بتوانند مراکز مشاوره غیردولتی که تأکید مسئولین بلندپایه نظام است که در این قسمت عمل کنیم باید زمینه را آماده کنیم که افراد در این قسمت سرمایه‌گذاری کنند و مؤسسات و کلینک‌های مختلف در این قسمت برای خانواده‌ها تنظیم کنند وقتی ما به مراکز مشاوره میدان بدهیم کسب مهارت آنها مشخص می‌شود و می‌توانیم آنها را برای آموزش‌های غنی‌تر آماده کنیم تا به خانواده‌ها آموزش غنی‌تر بدهند.
*حرف پایانی...
ما برای طلاق کار را رها نمی‌کنیم بعد از اینکه خانواده‌ای متاثر از طلاق شد پیگیری‌هایمان را قطع نمی کنیم، ما دو بسته آموزشی برای خانواده داریم که مربوط به کودکان و حمایت از کودکان است که بعد از طلاق دچار افسردگی و آسیب نشوند و دیگری برای مادران و پدرانی است که طلاق می‌گیرند و آنها را مدنظر قرار می دهیم تا بعد از طلاق زندگی عادی خود را داشته باشند و برای زندگی بعدی‌شان آماده شوند.
۰۹:۰۴ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۷
