به گزارش مشرق، 13 آبان 1358 مبدأ و منشأ بسیاری دیگر از تحولات انقلابی بود و پس از تسخیر لانه جاسوسی و استعفای دولت موقت، فضای کشور رنگ و بوی انقلابی‌تری گرفت. با مرور روزهای پس از تسخیر لانه جاسوسی، واکنش‌های گروه‌ها و افراد مختلف را مشاهده می‌کنیم که تقریباً در تمامی موارد به حمایت از دانشجویان پیرو خط امام پرداخته و این حرکت را تحسین کرده‌اند. اما نکته مهمی که وجود دارد چرخش فکری و سیاسی بسیاری از آن افراد و گروه‌ها در فضای فعلی است؛ افرادی که در آن زمان آمریکا را منشأ فساد، امپریالیسم، خائن و ... قلمداد می‌کردند امروز به دامن این کشور پناه برده‌اند و به حامیان این کشور تبدیل شده‌اند. در ادامه به مرور مواضع گروه‌های مختلف پس از تسخیر لانه جاسوسی می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید:
۶ شاهد از نقش سفارت آمریکا در تثبیت دیکتاتوری پهلوی
گزارش کامل سازمان مجاهدین خلق از تسخیر لانه جاسوسی
سازمان مجاهدین خلق (منافقین) که در آن زمان مواضعش را در نشریه مجاهد منتشر می‌کرد، چند روز پس از اشغال لانه جاسوسی در تیتر یک خود نوشت: «شور ضد امپریالیستی خلق قهرمان ایران خروشان‌تر باد.» این سازمان در ادامه گزارش کاملی از روز اشغال لانه جاسوسی منتشر کرد. در بخشی از این گزارش آمده است: «جاسوسان، تفنگداران دریایی و دیگر مزدوران ساعت‌ها با پرتاب گاز اشک‌آور در مقابل دانشجویان مقاومت کردند تا از این فرصت برای از بین بردن اسناد و ردپاهای آغشته به خون خلقمان سود جویند. دانشجویان که برنامه‌ریزی حساب‌شده و مشخصی داشتند، بلافاصله پس از تصرف محل طی اطلاعیه‌های متعدد اهداف، خواسته‌ها و خط‌مشی خود اعلام داشتند.»
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: «دسته‌دسته کارگران، دانشجویان و دانش‌آموزان و دیگر مردمی که برای اعلام همبستگی در مبارزه با امپریالیسم و اعلام پشتیبانی می‌آمدند، عموماً این خواسته‌ها را مطرح می‌کردند:
1. استرداد شاه خائن به عنوان مقدمه‌ای برای قطع کامل نفوذ اقتصادی و اجتماعی و نظامی و سیاسی آمریکا از ایران
2. قطع رابطه با امپریالیسم آمریکا
3. قطع صدور نفت به آمریکا
4. افشاء و لغو کلیه قراردادهای سیاسی-اقتصادی و نظامی با آمریکا
5. افشاء شکنجه‌های جاسوسی سیا و ساواک در ایران که اسناد آن نزد مقامات مملکتی می‌باشد
6. ضرورت قید صریح محور ضداستبدادی و ضدامپریالیستی و ضد استثماری اسلامی در قانون اساسی
7. مصادره ثروت‌های وابسته به امپریالیسم در ایران که چیزی جز حاصل خون و عرق زحمتکشان ما نیست.
حرکات ضدامپریالیستی مردم حول این جاسوسخانه هنوز (شنبه 19/8/58) همچنان ادامه دارد. با پاسداری، استمرار، عمق بخشیدن و روشن نگاه داشتن مسائل مبارزه ضدامپریالیستی خلقمان راه هرگونه سوءاستفاده‌ای را بر سازشکاران و فرصت‌طلبان سد نماییم.»
41 نویسنده کانون نویسندگان ایران از تسخیر لانه حمایت کردند
کانون نویسندگان ایران در اواخر دهه 40، توسط تعدادی از نویسندگان و مترجمان تأسیس شد. بعدها و با فوت جلال آل‌احمد که یکی از تأثیرگذارترین افراد کانون بود، فعالیت‌های آن‌ها رو به تعطیلی گذاشت.
با شروع اعتراضات وسیع مردم نسبت به برگزاری جشن‌های 2500 ساله‌ی شاهنشاهی، اعضای کانون با ملاقات‌های متعددی تصمیم به شروع فعالیت کانون گرفتند و نامه‌ای را در اعتراض به اقدامات دولت خطاب به هویدا (درباره‌ی اوضاع فرهنگی) تهیه کردند. در مهرماه 1356 به مدت ده شب در تهران با همکاری خانه‌ی فرهنگی آلمان، شب‌های شعر انستیتو گوته را به راه انداختند.
قالب کار کانون قانونی بود و در بیانیه‌های خود دائماً به قانون اساسی استناد می‌کردند ولی با اوج‌گیری قیام مردم در سال 1357 با مردم همراه شدند و با همکاری انجمن دفاع از زندانیان سیاسی، جامعه‌ی دانشگاهیان و جمعیت دفاع از آزادی مطبوعات، نشریه‌ی همبستگی را منتشر کردند.[1]
برخی از اعضای این کانون پس از تسخیر لانه جاسوسی با ارسال تلگرام به حمایت از تسخیر لانه جاسوسی پرداختند. در این تلگرام آمده است: «حضور عالی آیت الله العظمی، امام خمینی، رهبر آزموده و ره‌شناس انقلاب اسلام ایران
در تأیید سیاست استوار ضدامپریالیستی آن بزرگوار
در همپیوستگی با موج بزرگ و تازه جنبش رهایی‌بخش ملی ایران که با اشغال لانه فتنه‌انگیزی و جاسوسی سفارت آمریکا از سوی جوانان عزیز و ارجمند دانشجوی ما می‌رود تا به اوج قله پیروزی برسد.
ما امضاکنندگان زیر، اعضای کانون نویسندگان ایران، که به فعالیت دوره اخیر این کانون معترض بوده و هستیم، اعلام می‌داریم که صف مبارزه‌ی ما همان صف واحد انقلاب به رهبری امام است و از این پس نیز همچنانکه در گذشته، نیروی اندیشه و قلم و بیان هریک از ما وقف خدمت به خلق و انقلاب خلقی اسلامی ایران خواهد بود.»
در نامه اولیه که در تاریخ 15 آبان منتشر شده است نام افرادی همچون محمود اعتمادزاده (به‌آذین)، سیاوش کسرایی، امیرهوشنگ ابتهاج (سایه)، فریدون تنکابنی، محمد تقی برومند و 14 نویسنده دیگر به چشم می‌خورد که در روز 24 آبان 58، تعداد امضاکنندگان این نامه به 41 نفر می‌رسد و متن این تلگرام بار دیگر در روزنامه مردم منتشر می‌شود.
روایت جبهه ملی از طوفان هیجانات ملی علیه امپریالیسم
در روز ۲۱ آبان ۱۳۲۸ جبهه ملی ایران تأسیس شد. جبهه ملی ایران نخستین و مهم‌ترین گروهی بود که در تاریخ سیاسی ایران بر مبنای ملی‌گرایی تشکیل شد. نطفه شکل‌گیری این گروه به وقایع مربوط به انتخابات شانزدهمین دوره مجلس شورای ملی بازمی‌گردد. دخالت هژیر، وزیر دربار در جریان برگزاری انتخابات دوره شانزدهم مجلس شورای ملی، اعتراضات بسیاری را از سوی گروه‌ها و چهره‌های سیاسی موجب شد. از آن جمله گروهی نوزده نفره از سیاستمداران و روزنامه‌نگاران بودند که با محوریت دکتر محمد مصدق در اعتراض به دخالت‌های دولت وقت در ۲۲ مهرماه ۱۳۲۸ در کاخ مرمر متحصن شدند. متحصنین خواسته خود را لغو انتخابات تا تعیین دولتی بی‌طرف برای برگزاری و نظارت بر برگزاری انتخابات آزاد اعلام کردند. هر چند این تحصن به سرانجامی نرسید ولی مقدمات تأسیس جبهه ملی را فراهم کرد. چندی پس از پایان تحصن، متحصنین در منزل مصدق جمع شدند. آنچنان که گفته می‌شود در این جلسه که روز ۲۱ آبان ۱۳۲۸ برگزار شد، سیدحسین فاطمی در سخنانی پیشنهاد تشکیل ائتلاف جبهه ملی را داد و به این ترتیب جبهه ملی ایران به رهبری محمد مصدق تشکیل شد.
این جبهه از سال 1328 به بعد با نام جبهه ملی اول تا چهارم چندین بار منحل و دوباره تشکیل شد و پس از انقلاب نیز اختلافات این جبهه با نیروهای انقلابی آغاز شد. اولین موضع‌گیری مهم هنگام تعیین نوع نظام سیاسی مطرح شد که در آن این جریان فکری از یک حکومت جمهوری و دموکراتیک حمایت می‌کردند و با هر نوع تلفیق بین اسلام و دموکراسی و حکومت دینی مخالفت می‌کردند. این نوع برخوردها هنگام بحث بر سر تدوین قانون اساسی شدیدتر شد، اما جالب اینجاست که این جبهه نیز از تسخیر لانه جاسوسی حمایت کرده است:
در اطلاعیه جبهه ملی آمده است: «در همین زمان موج احساسات و هیجان علیه امپریالیسم آمریکا سراسر کشور را فراگرفته و مبارزه برای طرد نفوذ استعمار و نابودی امپریالیسم بعنوان شعار روز در همه نقاط میهن ما طنین افکنده است و تا مرحله اشغال سفارت آمریکا بوسیله گروهی از جوانان پرشور میهن پیشرفته است.
وقتی محمدرضا پهلوی، شاه خائن مخلوع بعلت بیماری و یا به بهانه این امر در قلمرو کشور آمریکا مسکن می‌گزیند و یا ایادی استعمارگر و غارتگران بیت‌المال با استفاده از حمایت آمریکا به تکاپو می‌افتند و با صرف پول‌هایی که از این کشور به یغما برده‌اند، می‌خواهند ضد انقلاب را بر میهن ما مسلط گرداند، فریاد خشم ملت ناگهان برمی‌خیزد و طوفانی از هیجانات ملی را علیه امپریالیسم پدیدار می‌سازد.»
نهضت آزادی و درخواست قطع رابطه با آمریکا
اولین چیزی که از موضع نهضت آزادی در برابر اشغال سفارت آمریکا به ذهن هر کسی خطور می‌کند مخالفت جدی این گروه با اشغال سفارت و حتی استعفا به خاطر این موضوع است، اما واقعیت امر چیز دیگری است. در بین اعضای نهضت آزادی برخی با این اقدام دانشجویان موافق بودند، از جمله مهندس عزت‌الله سحابی و برخی دیگر از افراد. این گروه دو روز پس از اشغال سفارت و تحت تأثیر فضای انقلابی بیانیه‌ای صادر می‌کند و ضمن حمایت از حرکت دانشجویان در تسخیر سفارت، تحقق این کار را بزرگ‌ترین عمل انقلابی انقلابیان مسلمان ایران می‌داند. بیانیه نهضت آزادی به مناسبت اشغال سفارت آمریکا در تاریخ 15 آبان 58 با این جملات آغاز می‌شود: «آزادی، استقلال، جمهوری اسلامی، شعار مردم انقلابی ایران در سراسر سال گذشته و گزارشگر خواست‌های آنان پس از انقلاب بوده و هست. در این خواست، خصلت ضد استعماری انقلاب اسلامی ایران آشکارا دیده می‌شود و تحقق این خواست بزرگ‌ترین عمل انقلابی انقلابیان مسلمان ایران است. آمریکای استعمارگر و سردستۀ استعمارگران دشمن بزرگ خلق‌های مستضعف جهان شناخته شده و نه تنها به عنوان سردسته، بلکه رمز و سمبل استعمار باید هدف اصلی و اساسی ضد استعماریان راستین و نستوه باشد. دانشجویان انقلابی مسلمان با تصرف سفارت آمریکا با وضوح تمام خصلت ضد استعماری انقلاب اسلامی ایران را اعلام کرده‌اند و مردم مبارز ایران با تأیید خود نشان داده‌اند که به خوبی راهی را که باید در پیش داشت تشخیص داده‌اند.»
در این اطلاعیه نهضت آزادی تند و تیزتر از همه و با تأکید از شورای انقلاب درخواست می‌کند که به قطع رابطه سیاسی با آمریکا اقدام کند. آنان در پایان این بیانیه می‌نویسند: «خصلت ضداستعماری انقلاب اسلامی ایران، بیانات صریح امام و شعارهای روشن مردم دربارۀ قطع رابطۀ سیاسی ایران با سردستۀ استعمارگران، محل تردیدی برای پیروان راه و رسم و خط امام باقی نمی‌گذارد و امام و امت منتظرند که شورای انقلاب این قطع رابطه را اعلام کند.» این بیانیه نشان می‌دهد که نهضت آزادی یکی از اولین گروه‌هایی است که خواستار قطع رابطه رسمی با آمریکا می‌شود و این درخواست آنان کاملاً خلاف سیره و رفتار عملی‌شان در سیاست خارجی دولت موقت بوده است.
موضع دیگری که نشان از حمایت اعضای نهضت آزادی دارد، موضع ابراهیم یزدی است. یزدی که در دولت موقت، وزیر خارجه بود، در یک کنفرانس خبری، در جواب سؤال خبرنگار جمهوری اسلامی که می‌پرسد آیا دولت از حرکت انقلابی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام پشتیبانی می‌کند یا نه؟ می‌گوید: «من تصور می‌کنم عمل دانشجویان در پشتیبانی از عمل دولت بوده است، زیرا این دولت بود که این یادداشت را هفته گذشته به دولت آمریکا داد و استرداد شاه را خواست و بنابراین عملی که این‌ها انجام دادند، در واقع تأیید درخواست شاه مخلوع و فرح از آمریکاست که ما به‌طور رسمی انجام دادیم.»
یزدی در بخش دیگری از این کنفرانس مطبوعاتی اظهار می‌دارد: «ما معتقد هستیم که اگرچه طبق مقررات بین‌المللی دولت ایران موظف به حفظ جان و ما اتباع خارجی است و ما بعنوان دولت از وقوع چنین حادثه‌ای ابراز تأسف می‌کنیم و نهایت کوشش خودمان را نیز به کار خواهیم برد تا این مسئله بصورت رضایت‌بخشی حل شود، معذالک مسئولیت حوادث را مستقیماً متوجه دولت آمریکا می‌دانیم که علی‌رغم اخطارها و یادداشت‌های ما نه تنها شاه را پذیرفتند بلکه به یادداشت‌ها برای استرداد شاه و همسرش و اموال غارت شده ملت بوسیله آن‌ها ترتیب اثر ندادند و لاجرم تنها راه برای ملت ایران بمنظور عکس‌العمل و نشان دادن مواضع خود به دنیا عمل شد.»
جنبش مسلمانان مبارز و ارسال پیام برای دانشجویان مسلمان
«جنبش مسلمانان مبارز»، گروه جدا شده از «جنبش آزادیبخش مردم ایران» یا «جاما» است که پس از وقایع سال 1342 با مشی مسلحانه و ایدئولوژی اسلامی شکل گرفت. اعضای جاما، پیش‌تر در حزب مردم ایران، نهضت مقاوت ملی و جبهه ملی فعالیت می‌کردند. جاما دیرزمانی دوام نیاورد و توسط ساواک شناسایی و متلاشی شد. دکتر کاظم سامی و حبیب‌الله پیمان، از جمله اعضای این گروه بودند. بقایای «جاما» همچنان به عناوین گوناگون به فعالیت‌های سیاسی خود بر ضد حکومت شاه ادامه دادند. دکتر کاظم سامی (1313 ـ 1367ش) متخصص روان‌پزشکی، از جمله مبارزان در رژیم پهلوی بود. او در جریان نهضت 15 خرداد تحت تعقیب قرار گرفت و مدتی نیز زندانی شد. سامی پس از انقلاب وزیر بهداری شد و نماینده مردم تهران در دوره اول مجلس شورای اسلامی بود.
«امت» نام نشریه‌ای است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی از طرف «جنبش مسلمانان مبارز» منتشر می‌شد. اعضا و هواداران این جنبش را به مناسبت نام نشریه آنان، «امتی» می‌خواندند.
این گروه نیز پس از تسخیر سفارت آمریکا در دو پیام به «رزمندگان مسلمان» این اقدام را تبریک گفت. در پیام اول این گروه آمده است: «اشغال مقر امپریالیسم جانخوار آمریکا، بدست پرتوان شما، نشانه اعتراض و نفرت عمیق مردم ایران از اعمال جنایتکارانه امپریالیسم آمریکا است.»
در پیام دوم جنبش مسلمانان مبارز آمده است: «شما با عمل متهورانه خویش مبارزه انقلابی خلق را علیه امپریالیسم، وارد مرحله تازه‌ای کردید. سیاست سازشکارانه لیبرالیسم و ارتجاع را رسوا و ضرورت درهم‌کوبیدن پایگاه امپریالیسم را در داخل کشور مورد تأکید قرار دادید.
حزب خلق مسلمان خواهان استمرار مبارزه با آمریکا و انگلیس شد
این حزب پس از انقلاب توسط هواداران آیت الله شریعتمداری تأسیس شد. این حزب با تصویب ولایت فقیه در قانون اساسی مخالف بود و آشوب‌های زیادی را در تبریز و برخی شهرها به وجود آورد. جالب اینجاست که این حزب نیز از تسخیر لانه جاسوسی حمایت کرده است. در هفته‌نامه این حزب که در تاریخ 20 آبان 1358 منتشر شده، اطلاعیه حزب جمهوری خلق مسلمان نقل شده. در این اطلاعیه آمده است: «امپریالیسم آمریکا هر روز با اجرای توطئه‌های کثیف و نقشه‌های مزورانه خود ماهیت پلید خویشتن را آشکارتر می‌سازد و در راه اجرای مقاصد خود از کلیه امکانات سود می‌جوید. آمریکایی که برای ملت ما کودتای 28 مرداد می‌آفریند و با تأیید شاه خائن جوانان پاک وطن را بخاک و خون می‌کشد و بتمام هستی و آرمان‌های ملک و ملت خیانت می‌کند، امروز هم با پناه دادن این جانی بالفطره بکرامت انسانی و اراده ملت مسلمان ایران مستقیماً توهین می‌کند، نباید غیر از خشم بی‌امان ملت انتظار دیگری داشته باشد، ضمن تأیید هرگونه مبارزه اصیل ضد امپریالیستی علیه قدرت‌های استعمارگر علی‌الخصوص آمریکا و انگلیس، استمرار مبارزه اصولی، منطقی و بنیادی را علیه کلیه قدرت‌های استعمارگر خواهانیم.»
