سرویس سیاست مشرق - چندی قبل یلدا معیری، عکاسی که عکس معروفش در آشوب‌های دی ماه ۹۶ در رسانه های بین المللی و شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده‌ای داشت و توسط انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی ایران جایزه برتر را از آن خود کرد، در اعتراض به استفاده از عکس خود توسط رییس جمهور آمریکا در یک توییت ضدایرانی، درصفحه شخصی خود در اینستاگرام اینگونه نوشت:

یلدا معیری همچنین هفته گذشته در مصاحبه نیویورک تایمز پرده از واقعیتی برداشت که نشان می‌داد عکس معروف یکسال به دروغ و با داستان‌پردازی توسط رسانه‌های خارجی و ضد انقلاب علیه کشور مورد استفاده قرار گرفته است.

وی در این مصاحبه می گوید: دودی که در عکس وجود دارد ناشی از کپسول آتش نشانی است و فقط شبیه استفاده گاز اشک آور است، در واقع خانم معیری یکسال بعد از آنکه تمام رسانه های معاند از این عکس سواستفاده کردند و به عکس تزئینی تمام گزارش‌های ضدایرانی تبدیل شد، می‌گوید واقعیت عکس چیز دیگری است، سؤال این است، چرا خانم معیری در همان دی ماه ۹۶ که این عکس مورد بهره‌برداری ضد انقلاب قرار گرفت واقعیت ماجرا را افشا نکرد؟

خانم معیری می گوید عکس را به دو خبرگزاری خارجی فروخته است (AP/AFP) و بر اساس رصد این عکس در وبسایت AP مشخص می شود که در تاریخ سی‌ام دسامبر سال ۲۰۱۷، یعنی نهم دی ۱۳۹۶، این عکس مورداستفاده قرار گرفته است و در زیرنویس عکس آمده است که پلیس ضدشورش از نارنجک دودزا علیه معترضین استفاده کرده است، یعنی از همان روز اول به دروغ اعلام شده است که یا نارنجک دودزا بوده است و یا گاز اشک آور و معیری نیز هیچگاه اعلام نکرده است که واقعیت چیز دیگری است، چرا؟

برای شنیدن توضیحات و پاسخ خانم معیری در تماس با ایشان، از دلیل سکوت دستکم ۴ ماهه پس از انتشار این عکس پرسیدیم.

معیری در گفتگو با خبرنگار مشرق درباره چرایی سکوتش می‌گوید:

من بعدازاینکه جایزه انجمن صنفی را گرفتم (اردیبهشت سال ۹۷) با وب‌سایت نوریاتو مصاحبه کردم و اعلام کردم که این گاز کپسول آتش‌نشانی است.

وی در پاسخ به این سؤال که چرا از همان روز اول یعنی نهم دی‌ماه ۹۶ نسبت به این ادعای دروغ که از نارنجک دودزا یا گاز اشک‌آور استفاده شده است، واکنشی نشان ندادید، گفت: من همان روزی که عکس را به دوستان در AP و دیگر خبرگزاری‌ها دادم، برخلاف رویه قبلی، هیچ‌کس از من سؤال نپرسید که منشأ دود چیست درصورتی‌که همیشه سؤال می‌پرسیدند ولی این بار هیچ‌کسی سؤال نپرسید و من هم دیگر پیگیری نکردم و تصور کردم که این‌ها یا خودشان متوجه شده‌اند که گاز اشک‌آور نیست و یا نمی‌خواهند درباره منشأ این گاز مطلبی بنویسند، لذا در این شش ماه که این خبرگزاری‌ها درباره منشأ دود چه گفته‌اند من هیچ اطلاعی نداشتم، زیرا من گرفتار مسائل شخصی خودم بودم و اصلاً رصد نکردم که رسانه‌های دیگر درباره این عکس چه نوشته‌اند، در ضمن، شاخصه این عکس حضور خانمی است که در تصویر وجود دارد و چون دران زمان عکس دیگری وجود نداشت، این عکس موردتوجه قرار گرفت و تبدیل به نماد شد، لذا کسی نیامد بگوید چون این گاز اشک‌آور است تبدیل به نماد بشود. من تصور نمی‌کردم این عکس خیلی مهم بشود که بخواهم پیگیری کنم چون بسیار آدم ساده‌گیری هستم و اگر زرنگ بودم و نکته‌سنج، همان موقع توجه می‌کردم و اعلام می‌کردم که تصحیح شود.

معیری درباره سکوتش در ۶ ماه بعد از انتشار عکس هم گفت: من می‌ترسیدم که بیایند و من را دستگیر کنند، برای من تبعات داشته است، البته من را دستگیر نکردند ولی تبعاتی برای من داشته است و شما در همین حد از من پذیرید و بیشتر نمی‌توانم مسئله را بازکنم… ولی در اولین فرصت بعد از جایزه گرفتنم اعلام کردم که گاز اشک‌آور نبوده است. صادقانه می‌گویم من کپشن AP را ندیدم در آن زمان.

اگرچه معیری مدعی است که متوجه سواستفاده از عکسش نشده است، ولی در صفحه اینستاگرامش، حرفی بر خلاف ادعای بالا را مطرح میکند و دلیل سکوت ۶ ماهه خود را، ترس از مشکلات امنیتی و دستگیری بیان می‌کند، وی در صفحه اینستاگرامش می نویسد:

من یلدا معیری عکاس این عکس هستم. این عکس را یکسال پیش در روز ۹ دی ماه در جریان اعتراضات مردمی در دانشگاه تهران گرفتم و بخاطر ترس از دستگیری و مشکلات امنیتی که ممکن بود برای خودم و خانواده‌ام پیش بیاید ۶ ماه هویت عکاس را مخفی نگاه داشتم

معیری درباره عدم پیگیری‌اش درباره بازنشر گسترده این عکس در رسانه های خارجی، به مشرق گفت:

یکی از دلایلی که من پیگیری نکردم برای این موضوع بود که باورم نمی‌شد که این عکس این‌قدر مهم بشود، صبح دهم دی‌ماه پدرم از آمریکا تماس گرفت و اعلام کرد که تمام رسانه‌های اینجا از این عکس استفاده کرده‌اند و من باورم نمی‌شد و با خودم گفتم مگر ممکن است که این عکس معمولی مهم بشود، ولی راه خودش را برای نماد شدن طی کرده است و هزار و یک دلیل داشته است، البته من همان زمان رفتم بعضی از روزنامه‌ها را مثل لیبراسیون را دیدم و از این کلمه‌ای که شما می‌گویید استفاده نکرده بودند.

البته این ادعای معیری درباره اینکه تصور نمیکردم این عکس خیلی مهم باشد، علی الظاهر بر خلاف واقع است زیرا معیری در مصاحبه با نیویورک تایمز می‌گوید: من وقتی به خانه برگشتم، متوجه شدم که این عکس قدرت زیادی دارد.

وی در پاسخ به سؤال خبرنگار مبنی بر اینکه چرا به روزنامه‌هایی مانند واشنگتن‌پست، فارن پالیسی، تلگراف و غیره توجه نکردید که چه استفاده‌ای از عکس شما کرده‌اند، گفت: آن‌ها از این عکس استفاده‌ای نکرده بودند. البته من روزنامه‌هایی را که دیدم، این کلمه را استفاده نکرده بودند.

بر خلاف اظهارات معیری، اکثریت روزنامه‌ها و رسانه‌های بین‌المللی از لفظ گاز اشک‌آور استفاده کرده‌اند.

به عنوان مثال دو وبسایت فارسی زبان ضد انقلاب نیز همین زیرنویس را برای عکس معیری انتخاب کرده اند: دختری با مشت‌های گره کرده در میان دود گاز اشک‌آور

معیری در ادامه گفتگو، درباره درآمدش از فروش این عکس جنجالی هم گفت: در قالب یک پکیج تصاویر، فروخته شده است، البته من به چهار خبرگزاری فروختم، ای پا، آناتولی، AP و AFP و هزینه کلش ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان شد.

معیری همچنین در واکنش به انتقادات مطرح شده، گفت: شما در حال منحرف کردن افکار و اذهان عمومی هستید، من به ترامپ اعتراض کردم و هیچ‌کس نیامده درباره این اعتراض صحبت کند ولی همه در این وسط به دنبال قاتل بروسلی می‌گردند و این برای من خیلی جالب است که چرا می‌خواهند این اعتراض، منحرف بشود!

معیری: وجدانم راحت است

معیری در بخش دیگری از این گفتگو به سوالی درباره احساس وی از سوء استفاده‌های صورت گرفته از عکس جنجالی او که دامنه آن به رئیس جمهور آمریکا هم رسید، پاسخ قابل تأملی می‌دهد:

آیا شما وجدانتان نسبت به اینکه ۶ ماه از این عکس علیه مملکت استفاده شده، راحت است؟

معیری: وجدانم راحت است چون هیچ حرف دروغی نگفتم و اشتباهی پیش‌آمده است و من هیچ‌چیزی را وارونه جلوه ندادم، لذا وجدانم راحت است.

وی همچنین درباره اینکه چرا همان زمان که با وب‌سایت نوریاتو مصاحبه داشتید، مصاحبه خود را در اینستاگرام منتشر نکردید، گفت: من می‌ترسیدم که من را دستگیر کنند، همین الان هم می‌ترسم… چون یک‌بار به دلیل عکاسی زندانی‌شده‌ام و تبرئه شدم ولی برای تبرئه شدنم کلی زمان صرف کردم.

البته معیری در گفتگویی با یورونیور به این مسئله اشاره می‌کند که هیچ فشاری از سوی مقامات رسمی در ایران نسبت به وی وجود نداشته است.

یورونیوز می‌نویسد:

عکسی که او در جریان اعتراض‌های دی ۹۶ گرفت در ابتدا بدون امضای او در شبکه‌های اجتماعی و حتی در رسانه‌های خارجی منتشر می‌شد. شش ماه بعد از آن رویداد، معیری از طرف انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی ایران جایزه اول موسوم به «نشان سال» را دریافت کرد که از جوایز مهم عکاسی در ایران به شمار می‌رود. او به یورونیوز گفته است که پس از دریافت جایزه روی صحنه رفته و به این ترتیب هویت آن عکس را فاش کرده است. وی با این حال می‌گوید بعد از معرفی خودش به عنوان عکاس این عکس، از سوی مقام‌های رسمی ایران تحت هیچ گونه فشاری قرار نگرفته است.

مشرق همچنین در گفتگو با حمید فروتن، رئیس انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی که جایزه تک عکس خبری را به معیری دادند، در پاسخ به این سؤال که داوران چه شاخصی برای انتخاب این عکس داشتند، گفت: دقیقاً نمی‌توانم بگویم شاخص‌ها و ارزش‌های خبری چه بوده است ولی قاعدتاً داوران باسابقه جشنواره بر اساس تجربه و نگاهی که داشتند و با توجه به حوادث دی‌ماه به این عکس امتیاز داده‌اند… البته یکی از شاخص‌های داوران، بازانتشار این عکس بود و علی الظاهر این عکس هم مورد توجه قرار گرفته بود.

فروتن در ادامه گفت: البته به نظرم آن زمان چنین حرفی که شما می‌زنید درباره اینکه در رسانه‌های خارجی از این عکس تعبیر به گاز اشک‌آور یا نارنجک دودزا کرده باشند، نبود و ما هم اطلاعی نداشتیم که چنین سوءاستفاده‌ای از این عکس شده است، شاید اگر می‌دانستیم چنین سوءاستفاده‌هایی از این عکس شده است، روی نظر داوران مؤثر بود و شاید هم انتخاب برای داوران به نوع دیگری باشد و صرفاً ارزش‌های خبری عکس موردتوجه قرار بگیرد، در کل داوران باید نظر بدهند، ولی اگر من شخصاً می‌خواستم چنین عکسی را با حاشیه‌های امروزش در نظر بگیریم، منافع ملی را بیشتر در نظر می‌گرفتم، در کل منافع ملی برای من مهم‌تر از همه چیز است.

فروتن گفت: داوران جشنواره آقایان محمود کلاری، سیف‌الله صمدیان، رضا معطریان، پیمان هوشمندزاده و نادر داوودی بوده‌اند و این افراد صاحب‌نظر و پیشکسوت هستند.

فروتن همچنین گفت: من تا الآن نشنیده‌ام که رسانه‌های خارجی در زیرنویس این عکس از عبارت گاز اشک‌آور استفاده کرده باشند و الآن از شما می‌شنوم این حرف را که AP چنین حرفی زده است، حداقل درباره AP چنین لفظی را به من نگفتند.

فروتن درباره اینکه آیا داوران از موضوع گاز اشک‌آور مطلع بودند یا خیر، گفت: در زیرنویسی که به جشنواره ارسال‌شده بود، لفظ کپسول آتش‌نشانی آمده بود و داوران می‌دانستند ماجرا از چه قرار است ولی ما از اینکه رسانه‌های خارجی چنین سوءاستفاده‌ای از عکس کرده بودند، اطلاعی نداشتیم.

به نظر می‌رسد سکوت بی جای خانم یلدا معیری در دوره ۶ ماه از انتشار عکس با توجیهات مطرح شده از سوی ایشان و همچنین، بی‌اطلاعی انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی از حاشیه‌های ایجاد شده و سوء استفاده‌های رسانه‌های خارجی از این عکس، برای عکاس با تجربه و همچنین انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی که دارای سابقه و پیشکسوتی در این حوزه هستند، بهانه خوبی نیست.

مگر انجمن صنفی به عنوان یک شاخص، بازنشر گسترده این عکس در رسانه‌های خارجی را رصد نکرده است؟ پس چگونه از سوءاستفاده این رسانه‌ها مطلع نشده است؟ همچنین خانم معیری مدعی است که روز دهم دی ماه به بعضی از رسانه‌ها مراجعه کرده است، چگونه در طول ۶ ماه متوجه نشده است که رسانه‌های مهم آمریکایی و غربی بر خلاف واقعیت و با دروغ، این عکس را نماد اعتراضات ایران کرده‌اند؟