«مشهد مقدس»
این که نام یک شهر را به‌عنوان یک پدیده فرهنگی، هنری در صدر لیست پدیده‌های سال بنویسیم، کاری غیر معمول و عجیب به نظر می‌رسد. اما قصد ما عجیب‌نگاری و جلب توجه بی‌دلیل نیست. «مشهد» طی دو، سه سال گذشته از سوی شبه‌روشنفکران و غرب‌باوران تحت شدیدترین حملات رسانه‌ای قرار گرفت. آن‌ها تلاش کردند مشهد را شهری با فضای بسته، بدون امکان زیست فرهنگی، هنری و در یک کلام پلیسی، امنیتی نشان دهند. یکی از مصادیق برجسته این حمله حساب‌شده ماجرای لغو کنسرت‌ها بود. اما طی یک سال گذشته مشهد چه از نظر کالبد و زیرساخت چه از باب برنامه‌ها و اتفاق‌های فرهنگی پایتخت ایران بود. پا گرفتن جریان تئاتر، تأسیس یک پردیس تازه سینمایی، برگزاری جشنواره فیلم مستند «بهشت» و اتفاق‌هایی مانند نمایشگاه مشهد دوست‌داشتنی از آن جمله است. تئاتر مشهد در سالی که گذشت بیشترین نماینده را در بین شهرستان‌ها در جشنواره تئاتر فجر داشت. مشهد در نهایت با تئاتر «دریاچه قو» توانست برگزیده جشنواره تئاتر فجر شود. این حجم از اتفاق مثبت در یک سال نشان‌دهنده این واقعیت است که مشهد فضایی زنده و پویا از جهت فرهنگی دارد و واقعاً شایسته عنوان برجسته‌ترین پدیده فرهنگی، هنری سال است.
همکاری محمد معتمدی با گروه «برادران جبران»
سال ۹۷ برای موسیقی ایرانی سال همکاری‌های بین‌المللی بود. از میان این همکاری‌ها یک نمونه از سایرین برجسته‌تر بود و همین باعث شد تا آن را در لیست پدیده‌های سال معرفی کنیم. در حال صحبت کردن از همکاری محمد معتمدی با گروه «برادران جبران» هستیم. معتمدی در کنار راجر واترز در آلبوم «راه‌پیمایی طولانی» با برادران جبران همکاری کرد. اعضای گروه تریو (سه‌نوازی) جبران برادران فلسطینیِ جبران به نام‌های سمیر، ویسام و ادنان هستند. این آلبوم ۱۲ اکتبر (۲۰ مهر ۱۳۹۷) به صورت رسمی رونمایی شد. معتمدی در زمان انتشار خبر این همکاری در یک مصاحبه جزئیات آن را توضیح داد: «من در این آلبوم یک قطعه خوانده‌ام که نامش The long march است و نام همین قطعه را هم برای آلبوم انتخاب کرده‌اند. برای این قطعه من شعری از اشعار خواجوی کرمانی انتخاب کرده و به صورت آوازی روی قطعه‌ای از تریو جبران و در بیات اصفهان خوانده‌ام.» مبنای نام‌گذاری این آلبوم و قطعاتش اشعار و متون شاعر معروف فلسطینی، محمود درویش است و نام‌ها بر مبنای واژگانِ شعریِ او انتخاب شده است. در واقع خط ربطِ قطعات این آلبوم، سروده‌های درویش است. همچنین یکی از قطعات این آلبوم با عنوان carry the earth را راجر واترز خوانده که شعرش از سروده‌های خودِ واترز است. این خواننده که جایگاهی جهانی در موسیقی دارد، این قطعه را به یادِ چهار پسر بچه‌ای ساخته که در سال ۲۰۱۴ در سواحل غزه، توسط رژیم صهیونیستی کشته شدند. این آلبوم با صدای محمود درویش شروع می‌شود و در قطعه دوم اثری با صدای محمد معتمدی شنیده می‌شود. حبیب مفتاح و یوسف هُبِیش نوازندگان سازهای کوبه‌ای در این آلبوم هستند. بدون تردید همکاری معتمدی در این آلبوم ضدصهیونیستی پرطرفدار یکی از برجسته‌ترین همکاری‌های بین‌المللی موسیقی ایرانی طی یک دهه گذشته است.
معرفی کیهان کلهر
به‌عنوان یکی از بیست هنرمند برتر جهان
مجله انگلیسی «سانگ لاینز» پیش از این نیز در سال ۲۰۱۳ آلبوم مشترک استاد «کیهان کلهر»، نوازنده سرشناس کمانچه و «اردال ارزنجان»، نوازنده ساز «باغلاما» اهل ترکیه را در میان ۱۰ اثر برگزیده سال قرار داده بود. این نوازنده مطرح کمانچه پیش از این هم به همراه گروه راه ابریشم برنده جایزه «گرمی» شده بود. این هنرمند این روزها مشغول آماده‌سازی آلبوم جدیدش است، آلبوم «هنوز پاییز است» تازه‌ترین اثر کلهر است که محتوای آن بر اساس همکاری‌های متعدد این هنرمند مطرح موسیقی کشورمان با مجموعه رامبرانت تریو (گروه هلندی) شکل گرفته است. مجله بین‌المللی «سانگ لاینز» سال ۱۹۹۹ در انگلیس راه‌اندازی شد و سالی هشت بار به چاپ می‌رسد. این نشریه به‌طور تخصصی به موسیقی کشورهای مختلف جهان می‌پردازد. کنسرت‌ها، موسیقی‌های سنتی و فستیوال‌ها از جمله مسائلی هستند که در این مجله مورد تمرکز قرار می‌گیرند. «سانگ لاینز»در هر نوبت چاپ یک CD از بهترین ترانه‌های منتشرشده را هم توزیع و پنج اثر برگزیده چهره‌های مشهور را نیز معرفی می‌کند. کیهان کلهر هنرمند نام‌آشنای موسیقی ایران که نوای مسحورکننده کمانچه‌اش نه‌تنها برای ایرانیان بلکه برای بسیاری از علاقه‌مندان موسیقی ملل در آن سوی آب‌ها نیز آشناست، سوم آذرماه ۱۳۴۲ به‌دنیا آمد. وی کارنامه پرباری در موسیقی ایران دارد و با هنرمندان بزرگی چون محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، شهرام ناظری و برخی هنرمندان برجسته دنیا چون اردال ارزنجان، شجاعت حسین‌خان، یویوما، عالیم قاسم‌اف، بروکلین و… همکاری داشته است. استاد حسین علیزاده هنرمند برجسته موسیقی ایران که در آلبوم‌هایی چون «سرود مهر»، «ساز خاموش»، «زمستان است» و… با کلهر همکاری داشته، او را «هنرمندی شوریده» لقب داده است.
جشنواره هنر مقاومت
هنر و فضاهای هنری در عرف جامعه ما فضایی فانتزی و برج عاج‌نشین دارد. فضایی دور از مردم که اختصاص به محفلی کوچک از آدم‌هایی عجیب و غریب دارد.
این فضا وقتی به هنرهای تجسمی می‌رسد، به حادترین شکل خود نزدیک می‌شود. هنری محصور در گالری که تنها مشتری‌هایش، «نجومی‌ها» هستند.
در چنین فضایی، جشنواره هنر مقاومت که جشنواره‌ای در حوزه هنرهای تجسمی است، تلاش کرد از این کلیشه‌ها عبور کند. جشنواره هنر مقاومت، خصوصاً در دوره پنجم خود از جهات مختلف جشنواره‌ای متفاوت بود. جشنواره‌ای که با شکستن اصول مرسوم جشنواره‌های هنری که فضایی محفلی دارند و مخاطب خود را از میان هنرمندان انتخاب می‌کنند، به سمت مردم رفت و تلاش کرد هنر را با مخاطبان اصلی‌اش پیوند بزند. ممکن است بعضی از اهل فرهنگ به واسطه بعضی عوام‌فریبی‌هایی که طی سال‌های گذشته با استفاده از واژه مردم صورت گرفته نسبت به این توصیف بدبین شده باشند. «مردم» طی سال‌های گذشته بارها از طرف طیف‌های مختلف و متضاد گفتمانی استفاده شده است؛ استفاده‌ای که این واژه را مستعمل و مندرس کرده است.
با این حال هنگامی که مردم را نه به‌عنوان عنصری مشروعیت‌بخش و صرفاً خطاب به بخشی از مردم استفاده نکنیم، می‌توانیم معجزه و توان رهایی‌بخش این واژه را نظاره کنیم. واژه‌ای که امر تزئینی را به امر زیستنی قلب می‌کند و رخوت را با شور تاخت می‌زند. این کاری بود که پنجمین جشنواره هنر مقاومت از پس آن برآمد و توانست با توجه به فرم‌های هنری مردمی مانند بخش کتیبه و پرچم ادعایش را به عملش پیوند بزند.
نمایشگاه نقاشی «الحق مع علی» حسن روح‌الامین
نقاشی ایرانی از آغاز راه خود همواره به سوژه‌های مقدس توجه داشته است. تابلوهایی با رنگ دینی و مذهبی نقشی چشمگیر در تاریخ نقاشی ایرانی داشته است. از تمثال‌های معصومین گرفته تا به تصویر کشیدن صحنه‌های نبرد و وقایع تأثیرگذار تاریخ اسلام. در پی این تاریخ غنی چند سالی است که آقای حسن روح‌الامین، نقاش جوان کشور، چیره‌دستی خود را در تصویر کردن سوژه‌های مقدس اثبات کرده است. نقاشی که با تأثیرگیری از سبک نقاشان نئوکلاسیسم قرن ۱۸ و ۱۹ اروپا، وقایع و لحظات برجسته تاریخ اسلام را در با شکوه‌ترین صورت ممکن به مخاطبانش عرضه می‌کند. او در کشورهای مختلفی همچون فرانسه و بلژیک نمایشگاه برگزار کرده است، دی ماه سال گذشته نمایشگاه تازه‌ای از آثارش با عنوان «الحق مع علی» در فرهنگسرای نیاوران برپا کرد.
نمایشگاهی که استاد حسین علیزاده پس از تماشای تابلوهایش چنین نوشت:
«رنگ‌ها در سکوتی باشکوه
فریاد می‌زنند
و زمین در حیرت از تصویرهایی که بر آن نقش می‌بندند
هر طرحی و هر رنگی بر بوم
نجوای عاشقانه‌ای است که تا ابد می‌خواند روز واقعه را
کجاست ظالم؟
کجاست مظلوم؟
نگارگر، تو بگو.»
درخشان‌ترین اثر این نمایشگاه تابلوی «فاتح خیبر» بود. تابلویی که روح‌الامین از زاویه دیدی جذاب و چشمگیر لحظه کندن در خیبر توسط امیرالمؤمنین؟ ع؟ را به تصویر کشیده بود. او قول داده است فایل تصویری با کیفیت این نقاشی را روز میلاد حضرت‌علی؟ ع؟ در نوروز پیش رو به‌عنوان عیدی به هموطنان منتشر کند.
خورشید از حلب طلوع می‌کند
تئاتر ایران، تئاتر شناخته‌شده و بین‌المللی است. هنرمندان تئاتر ایرانی در جشنواره‌های متعدد و معتبر جهانی حضور داشته و جایزه‌های مختلفی را برده‌اند، اما تئاتر ایرانی در تمام این سال‌ها از ظرفیت همکاری‌های مشترک با کشورهای جهان اسلام غافل بود. اتفاق ویژه‌ای که در سال ۱۳۹۷ افتاد آغاز این همکاری بود که نتیجه حیرت‌آوری هم در پی داشت. تئاتر «خورشید از حلب طلوع می‌کند» به کارگردانی آقای کوروش زارعی و با تیم تولید سوری در کشور سوریه تهیه شد و در حلب، دمشق و تهران به صحنه رفت. این تئاتر با دستمایه قرار دادان داستان مشهور و تأثیربرانگیز حضور سر مبارک حضرت اباعبدالله در یک دیر مسیحی به‌طور مشخص جامعه مسیحیان سوریه را هدف گرفت و بازخوردهای مثبتی هم از این هدف‌گیری دریافت کرد. این کار علی‌رغم بعضی ضعف‌های ساختاری به خاطر توجه‌اش به ظرفیت‌های همکاری بین کشورهای اسلامی و پرداخت تأثیرگذار نمایشی از وقایع تاریخی شایسته حضور در لیست پدیده‌های فرهنگی سال ۱۳۹۷ است.
منبع: صبح نو
