سرویس جهان مشرق - بعد از حملات اخیر رژیم صهیونیستی به مناطق وابسته به حزب الله در سوریه و پهپادهای این رژیم به ضاحیه جنوبی بیروت و بعد از اینکه سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان تهدید به واکنش انتقام‌جویانه حزب الله کرد، ارتش رژیم صهیونیستی به صورت کامل خطوط مرزی لبنان و فلسطین اشغالی را از ساحل الناقوره تا روستای العدیسه یعنی در منطقه‌ای به وسعت ۵۰ کیلومتر خط مرزی به کلی تخلیه شد. این موضوع تردیدهای زیادی را در خصوص کارآمدی ارتش اسرائیل در برابر انگیزه احتمالی حزب‌الله برای آزاد سازی مناطق اشغالی را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.

از سوی دیگر سید حسن نصرالله در سخنرانی شب سوم محرم الحرام با بیان اینکه این عملیات مرحله جدیدی در حمایت از مرزهای لبنان است، ابراز داشت که پاسخ به تجاوزات اسرائیل ادامه خواهد داشت. این موضوع ما را بر آن داشت تا سناریوی آزادسازی جولان اشغالی توسط نیروهای حزب‌الله را بررسی کنیم.

** منازعه سنتی جولان در تقابل حزب‌الله و رژیم صهیونیستی

همزمان با نزدیک شدن به سالهای پایانی بحران در سوریه و همچنین تلاش رژیم صهیونیستی برای بهره برداری حداکثری از پتانسیل دولت دونالد ترامپ در آمریکا که رویکردهایی کاملا منطبق با رژیم صهیونیستی را دنبال می‌کند، به نظر می‌رسد جبهه‌ای قدیم - جدید در روند تقابل محور مقاومت با رژیم صهیونیستی بازگشایی شده است. جبهه‌ای که گرچه از ابتدای اشغالگری رژیم صهیونیستی در این منطقه از سال 1967 تاکنون فعال بوده، اما این روزها تحت تاثیر تحولات سیاسی و امنیتی در دو طرف آن، شعله‌ورتر شده است.

جبهه جولان گرچه از سال ۱۹۷۳ تاکنون نسبتاً آرام بوده و تلاش قابل توجهی برای بازپس گیری جولان توسط دولت سوریه صورت نگرفته و دمشق به صورت کامل به توافق آتش‌بس غیرمستقیم با رژیم صهیونیستی پایبند بوده است، اما به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیر تحولاتی صورت گرفته که باعث شده ارتش سوریه در صورت فراغت از گروه‌های مسلح داخلی، انگیزه و پتانسیل و همچنین توجیه لازم برای ورود به این منطقه اشغالی را خواهد داشت.

آنچه که در پس تحولات ماه‌های اخیر و تحرکات راهبردی جبهه‌های مستقر در نزدیک جولان خودنمایی می‌کند، دهان باز کردن دُمل چرکین اشغالگری رژیم صهیونیستی در جولان است که دامنه‌های این اتفاق راهبردی می‌تواند بسیاری از بازیگران منطقه‌ای را مشغول به خود سازد.

رژیم صهیونیستی از چندین سال پیش تجاوزهای مستقیم به مناطق مختلف سوریه را در دستور کار خود قرار داده است، این موضوع توجیه لازم برای واکنش دمشق نسبت به این تجاوز را ایجاد می‌کند. علاوه بر اینکه به نظر می‌رسد دمشق نهایتا تا پایان سال جاری بتواند پرونده تروریست‌های ادلب را به سر منزل مقصود برساند.

** تاریخچه:

رژیم صهیونیستی بعد از جنگ سال ۱۹۶۷ حدود ۸۰ درصد از مساحت بلندی‌های جولان در حدود ۱۱۵۸ کیلومتر مربع را تحت اشغال خود درآورد. سوریه گرچه در جنگ سال ۱۹۷۳ موفق شد 100 کیلومتر مربع از این اراضی را باز پس بگیرد، اما همچنان بخش‌های قابل توجهی از اراضی لبنان و سوریه در این مناطق تحت اشغال رژیم صهیونیستی قرار دارد. ساکنان سوری و لبنانی جولان در زمان اشغالگری صهیونیست‌ها بالغ بر 130 هزار نفر بود، اما در حال حاضر تنها حدود 26 هزار سوری در 5 روستای مجدل شمس، بقعاتا، مسعدة، عین قنیة و الغجر زندگی می‌کنند.

رژیم صهیونیستی بعد از اشغالگری خود در جولان، این منطقه را یک منطقه بسته نظامی اعلام کرده و ورود افراد مختلف به این منطقه را ممنوع کرد تا بتواند طرح پاکسازی نژادی جولان و گسترش شهرک‌سازی در آن را بدون سر و صدا و هیاهوی تبلیغاتی دنبال کند. رژیم صهیونیستی یک ماه بعد از اشغالگری در این منطقه اولین شهرک صهیونیست‌نشین را در مناطق اشغالی جولان با نام مبروم هجولان تاسیس کرد.

امروزه بر خلاف دهه 60 و 70 قرن گذشته میلادی، تل‌آویو رژیم‌های عربی را در اولویت اصلی جبهه متخاصم با خود نمی‌داند، بلکه ایران و محور مقاومت را در رأس تهدیدات موجودیتی خود ارزیابی می‌کند.

یوسی بن مناحیم تحلیلگر مسائل سیاسی رژیم صهیونیستی در خصوص واکنش کشورهای عربی به اعلام الحاق ارتفاعات جولان به اسرائیل نوشته است که واقعیت این است که کشورهای عربی بسیار ضعیف هستند و نمی‌خواهند با اسرائیل یا آمریکا وارد درگیری شود. نگرانی کشورهای عربی امروز بیش از هر چیزی متوجه ایران است و آنها نیازمند اسرائیل و آمریکا هستند تا بتوانند نفوذ ایران در منطقه را مهار کنند. آنها این موضوع را در اولویت‌های خود قرار داده‌اند.

** رویکردهای صهیونیستی در اشغالگری جولان:

جولان یکی از نقاط حساس و استراتژیک برای سوریه، لبنان و رژیم صهیونیستی است. سرزمین‌های اشغالی در تمام وسعت خود منطقه‌ای کوچک و بسیار باریک است که به آسانی قابل دسترسی بوده و کاملاً ضربه‌پذیر است. جولان یکی از مهمترین معابر دستیابی و اشراف به عمق استراتژیک جبهه فلسطین اشغالی تلقی می شود . همچنین وضعیت منحصر به فرد جولان به گونه‌ای است که به اسرائیل اجازه می‌دهد تا با امکانات جاسوسی و نظامی خود، تمامی تحرکات نظامی ، الکترونیک و مخابراتی سوریه را تحت نظارت خویش قرار دهد. همین موضوع بر سرزمین‌های اشغالی نیز صدق می‌کند. یعنی ارتفاعات جولان اشراف قابل توجهی به سرزمین‌های اشغالی می‌دهد و به همین نسبت باز پس گیری آن توسط محور مقاومت یک خطر امنیتی و موجودیتی برای اسرائیل به شمار می‌رود. درست به همین علت است که اسحاق رابین نخست‌وزیر اسبق اسرائیل معتقد است از دست دادن جولان به معنای از دست رفتن امنیت اسرائیل خواهد بود .

دیوید بن گوریون یکی از نخست‌وزیران رژیم صهیونیستی معتقد است شهرک‌سازی، بهترین راهکار برای تحت کنترل نگه داشتن این مناطق اشغالی است و دنیا دیگر نمی‌تواند یهودیان را از این منطقه اخراج کند. در حال حاضر ۳۴ شهرک صهیونیست‌نشین در جولان اشغالی احداث شده و حدود ۲۶ هزار شهرک‌نشین صهیونیست بر روی ویرانه‌های منازل فلسطینیان در این مناطق خوش آب و هوا سکونت دارند.

رژیم صهیونیستی همچنین بر اساس اذعان مرکز مطالعات مستقل اسرائیل، 73 شرکت فعال سرمایه‌گذاری در جولان اشغالی احداث کرد که بیشتر آنها مربوط به بخش خصوصی است. ۴۸ مورد از این شرکت‌ها اسرائیلی است و مقر اصلی آن نیز در سرزمین‌های اشغالی قرار دارد. اما ۱۷ مورد از این شرکت‌ها در ارتفاعات اشغالی جولان است. باقیمانده شرکت‌های مذکور نیز یا در کرانه باختری هستند یا شرکت‌های بین‌المللی چینی و آمریکایی و کره جنوبی و هلندی هستند.

اسرائیل البته با وجود تمامی فعالیت‌های خود نتوانسته سیاست پاکسازی نژادی را به صورت کامل در جولان پیاده کند، این موضوع را در اعتراضاتی که اخیرا به مناسبات برگزاری انتخابات داخلی رژیم صهیونیستی در ارتفاعات جولان به وقوع پیوست، شاهد بودیم. به گونه‌ای که سوری‌ها و لبنانی‌های جولان با برپایی تظاهرات اعتراض‌آمیز، انتخابات فرمایشی رژیم صهیونیستی در این مناطق را محکوم کرده و خواستار لغو آن شدند.

یکی دیگر از اهمیت‌های راهبردی منطقه جولان برای رژیم صهیونیستی موضوع منابع آبی این منطقه است. اسرائیل از همان ابتدای تاسیس خود تلاش کرد میان سه موضوع اساسی سرزمین، آب و امنیت ارتباط مستحکمی ایجاد کند و آن را دارای اولویت‌های اساسی خود بداند. سرزمین‌های اشغالی جولان منبع اساسی و استراتژیک آب شیرین برای اسرائیل به شمار می‌رود. علاوه بر اینها انتشار اخبار غیر رسمی طی سالهای گذشته مبنی بر وجود منابع غنی نفت و گاز در جولان از دیگر ابعاد اهمیت راهبردی جولان برای رژیم صهیونیستی است.

** مواضع بین‌المللی در رد اقدام ترامپ

در تشریح مواضع بین‌المللی نسبت به اقدام غیر قانونی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در الحاق بلندی‌های جولان به سرزمین‌های اشغالی به صورت خلاصه می‌توان گفت که صرف نظر از سردمداران آمریکایی و سرکردگان رژیم صهیونیستی هیچ طرف، موسسه بین‌المللی یا کشوری در جهان این اقدام را تایید نکرد و  تمامی کشورها بر مواضع قبلی سازمان ملل متحد در خصوص سوری بودن بلندی‌های جولان تاکید مجدد کردند.

این موضوع حتی با واکنش منفی ساکنان مناطق اشغالی نیز مواجه شد و عرب‌ها و دروزی‌های ساکن مناطق اشغالی جولان مخالفت خود با اقدام غیرقانونی و تبلیغاتی ترامپ را اعلام و آن را در راستای تبلیغات انتخاباتی برای حمایت از نخست‌وزیری نتانیاهو دانستند. تحلیلگران معتقدند که گرچه نتانیاهو در سایه مفاسد اقتصادی و رقابت سنگین انتخاباتی با احزاب چپ و راست، نیازمند ترامپ بود، اما در آینده‌ای نزدیک این ترامپ است که برای ورود به کارزار انتخاباتی و پیروزی بر رقبا در سایه کاهش ملموس محبوبیتش در افکار عمومی آمریکا نیازمند حمایت مطلق لابی صهیونیستی است تا دوره‌های متوالی ریاست‌جمهوری هشت ساله افراد مختلف در آمریکا منقطع نشود.

** آیا محور مقاومت قدرت آزادسازی جولان اشغالی را دارد

حزب‌الله لبنان از مدت‌ها پیش آزادسازی جولان اشغالی را در صورت هرگونه تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک لبنان یکی از گزینه‌های روی میز خود معرفی کرده است. مراکز اطلاعاتی و موسسات رسانه‌ای رژیم صهیونیستی اذعان دارند که تهدیدات حزب‌الله در جولان یک تهدید جدی است و در صورت عملیات این نیروها در منطقه مذکور، امکان بالایی برای آزاد سازی این مناطق وجود دارد. این در حالی است که حزب‌الله تنها یکی از جبهه‌هایی است که در صورت بروز جنگ برای آزاد سازی جولان، وارد این عملیات خواهد شد.

منابع اطلاعاتی اذعان دارند که در افق آینده منطقه، اگر تهدیدی ضد یکی از عناصر محور مقاومت مطرح باشد، تمامی این عناصر وارد عمل خواهند شد. در حال حاضر نیز در یمن، عراق و سوریه شاهد این روند هستیم. در همین راستا بعد از اعلام غیر قانونی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر الحاق سرزمین‌های جولان به خاک رژیم صهیونیستی که البته با موضع منفی اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان مواجه شد و بیشتر تحلیلگران آن را اقدامی تبلیغاتی در راستای حمایت از بنیامین نتانیاهو در انتخابات رژیم صهیونیستی ارزیابی کردند، جنبش النجباء عراق از تشکیل تیپ آزادسازی جولان در این کشور خبر داده و اعلام کرد این موضوع هدف واقعی جنبش مقاومت در منطقه است.

یک منبع مسئول در وزارت خارجه سوریه نیز بعد از بیانیه ترامپ اعلام کرد که ملت و دولت سوریه عزم و اراده بیشتری برای آزادسازی این منطقه ارزشمند از خاک سوریه با تمامی ابزارهای ممکن دارند.

میشل عون رئیس‌جمهور لبنان نیز در نشست خود با یک هیأت آمریکایی در بیروت تأکید کرد که این کشور حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان اشغالی را مردود می‌داند و از تمام ابزارها برای بازپس‌گیری مزارع شبعا و کفرشوبا استفاده می‌کند. موضع عون در حمایت از حق لبنان در پاسخ به تجاوز اخیر رژیم صهیونیستی نیز موید این مطلب است.

از سوی دیگر اقدام تحریک‌آمیز دونالد ترامپ مبنی بر تروریست قلمداد کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران می‌تواند منافع تهران و بویژه متحد اصلی آن در بلندی‌های جولان را هدف قرار دهد. این موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که نسبت به تحرکات عناصر متحد ایران در نزدیکی‌ مرزهای جولان اطلاع پیدا می‌کنیم. در حال حاضر مستشاران ایرانی در استان قنیطره و در چند کیلومتری بلندی‌های جولان مستقر هستند و تل‌آویو این موضوع را تهدیدی موجودیتی ضد خود ارزیابی می‌کند.

رژیم صهیونیستی که روزگاری در زمان شاه سابق خواستار حضور نیروهای ارتش ایران در بلندی های جولان در چارچوب نیروهای حافظ صلح بود و 4 گروه از ارتش ایران در زمان رژیم شاه سابق اقدام به پاسبانی از مرزهای رژیم صهیونیستی در برابر کشورهای عربی کرده بودند، این بار با گذشت 40 سال از انقلاب اسلامی ایران و بال و پر گرفتن محور مقاومت در منطقه، حضور ایران در این منطقه را خطری راهبردی برای خود ارزیابی می‌کند.

تل‌آویو گرچه مدت‌ها سقوط بشار اسد را به عنوان یکی از مهم‌ترین خطوط قرمز خود در سوریه معرفی می‌کرد، اما بعد از استقرار بخش قابل توجهی از نیروهای مستشاری وابسته به ایران و حزب‌الله لبنان در قنیطره و کمربند نزدیک به جولان، اعلام کرد که حاضر است بقای بشار اسد را به شرط تخلیه مناطق نزدیک به جولان از دست نظامیان متحد ایران بپذیرد. این موضوع نشان دهنده اوج خطراتی است که حضور راهبردی و مستشاری ایران در نزدیکی مرزهای رژیم صهیونیستی متوجه این رژیم می‌کند.  

تحرکات محور مقاومت در جولان درون مایه بسیاری از فعالیت‌های تجاوزطلبانه رژیم صهیونیستی در سوریه به شمار می‌رود. این در حالی است که مقامات کشورمان بارها تاکید کرده‌اند، ایران تنها با هدف مبارزه با افراط‌گرایی و تروریسم و به دعوت دولت سوریه در این کشور بوده و هیچ‌گونه حضور مستقل نظامی در آن ندارد.

ارتش رژیم صهیونیستی در مارس سال ۲۰۱۹ مدعی شده است که حزب‌الله لبنان به دنبال فعال‌سازی یک یگان محرمانه برای فعالیت در جولان ضد رژیم اسرائیل است و اقدامات این یگان در چارچوب ایجاد زیرساخت‌های عملیاتی حزب‌الله برای فعالیت ضد اهداف اسرائیل است.

یسرائیل کاتس سرپرست موقت وزارت خارجه رژیم صهیونیستی که تلاش داشت اقدام غیر قانونی آمریکا مبنی بر به رسمیت شناختن تمامیت ارضی رژیم صهیونیستی بر جولان را واکنشی به این فعالیت‌ها نشان دهند، در گفتگوی مطبوعاتی مشترک با مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که اگر موجودیت نظامی اسرائیل در ارتفاعات جولان نبود، ایران امروز در طبریا بود.

علاوه بر عزم جزم عناصر محور مقاومت برای آزادسازی مناطق اشغالی جولان، تحولات ماه‌های اخیر داخلی در این مناطق و اعتراضات عمومی به اقدام رژیم صهیونیستی برای برگزاری انتخابات داخلی جولان و رد مشروعیت رژیم صهیونیستی در این مناطق نیز نشان داد که بستر مناسبی در جولان برای پایان دادن به اشغالگری رژیم صهیونیستی وجود دارد.

عبدالباری عطوان تحلیلگر مسائل راهبردی منطقه در این رابطه در مقاله‌ای می نویسد: دولت نژادپرست رژیم صهیونیستی دیگر دست برتر تحولات نظامی و راهبردی در منطقه را ندارد و نمی‌تواند مانند گذشته برتری نظامی خود را در ارتفاعات جولان حفظ کند. سیاست‌های تحریک‌آمیز در تغییر نقشه منطقه نیز عمق نگرانی و عصبانیت آمریکا و رژیم صهیونیستی از این موازنه را نشان می‌دهد.

وی در ادامه مقاله خود می‌افزاید که ارتفاعات جولان منطقه‌ای سوری و عربی باقی خواهد ماند و تغییر نقشه‌های آمریکایی و رژیم صهیونیستی نمی‌تواند این واقعیت را تغییر دهد. این اقدامات تحریک‌آمیز تنها تاثیری که می‌تواند داشته باشد، بازگرداندن مقاومت مسلحانه و عملیات ضد نیروهای اشغالگر خواهد بود که ممکن است آمریکایی یا اسرائیلی باشند.

** نتیجه‌گیری

«در آن سوی بلندی‌های جولان، سوریه قرار دارد، رژیم ایران نیز آنجا است. رژیم ایران به صورت مداوم سعی می‌کند موشک‌های دوربرد و دقیق را وارد سوریه نماید، موشک‌های پیشرفته و مرگبار»

این متن پیام توئیتری نتانیاهو نشان دهنده اوج نگرانی رژیم صهیونیستی نسبت به تحولات سوریه و جولان است. وی در پیام دیگری می‌افزاید: «ما حاضر به پذیرفتن این روند نیستیم و اقدامات ما علیه تلاش ایران برای استقرار نظامی در سوریه و وارد کردن سلاح پیشرفته به این کشور، به صورت مستمر ادامه دارد.»

عملیات ارتش سوریه و نیروهای متحد این کشور در مناطق جنوب سوریه که با شکست گروه‌های تروریستی همراه بوده و نیروهای ارتش سوریه  و متحدان این کشور را به چند کیلومتری مرزهای سرزمین‌های اشغالی رساند، نگرانی صهیونیست‌ها در خصوص پایان احتمالی بحران امنیتی در سوریه را افزایش داده است.

در حال حاضر حدود 1000 نفر از  نیروهای بین‌المللی حافظ صلح با هزینه سالانه حدود ۶۰ میلیون دلار در مناطق اشغالی جولان مستقر هستند. این نیروها  از سال ۱۹۷۴ مامور نظارت بر منطقه بی‌طرف و خلع سلاح شده جولان هستند. البته تجاوزهای سالهای اخیر تل‌آویو ضد سوریه می‌تواند توجیه لازم برای عملیات نظامی ارتش سوریه جهت بازپس گیری این مناطق را نیز در محافل جهانی و حقوق بین‌الملل ایجاد کند.

در شرایطی که ترامپ و نتانیاهو با برنامه‌های مرحله‌ای خود نظیر اعلام پایتختی قدس برای رژیم صهیونیستی، انتقال سفارت آمریکا به قدس، الحاق جولان به سرزمین‌های اشغالی و همچنین دیکته طرح موسوم به معامله قرن با تمام قوا به دنبال اجرای توطئه‌های صهیونیستی در منطقه هستند، فعالسازی جبهه جولان می‌تواند نیروهای مقاومت را از موضع دفاعی به موضع هجومی تغییر مکان داده و نقش قابل توجهی در توقف سیاست‌های صهیونیستی در منطقه داشته باشد.

با توجه به اهمیت راهبردی بلندیهای جولان برای رژیم صهیونیستی، به نظر می‌رسد آزادسازی این مناطق که در موازنه‌های نظامی و پتانسیل مبارزاتی محور مقاومت دور از دسترس نیست، می‌تواند ضربه سختی به موجودیت رژیم صهیونیستی وارد کرده و شیب فروپاشی این رژیم را تندتر نماید.