سرویس سیاست مشرق- بعد از ۶ دور مذاکره در گرند هتل وین چهره واقعی بایدن را می‌توان به‌خوبی مشاهده کرد. برخی در ایران گمان می‌کردند پیروزی دموکرات‌ها در آمریکا به معنای آن است که خیلی سریع همه‌چیز به نقطه صفر سیاسی بازگشته و با احیا برجام روابط تیره‌وتار میان تهران و واشنگتن آفتابی می‌شود. 

اما هرقدر که ترافیک رفت‌وآمدها در وین افزایش می‌یافت، حاضران در مذاکرات و ناظران، ایمانشان به این جمله که روحیه آمریکایی‌ها عوض نشده است، بیشتر می شد. واقعیت آن بود که هرقدر حزب دموکرات در مسائل داخلی آمریکا متمایل به چپ شده است؛ به همان میزان در اعمال سیاست خارجی در برتری‌جویی آمریکا به راست خزیده و راه حزب جمهوری‌خواه را می‌رود.

گزارش وزارت خارجه از مذاکرات [۱] نشان داد که آمریکایی‌ها در وین اجماع دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه (Bipartisan) را پیش برده و از نقطه‌نظر آن‌ها ایران کشوری متخاصم است که باید با حداقل بهره‌برداری اقتصادی از مواهب ارتباط با کانال غرب تن به تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای بدهد. تا حدی که مطابق طرح جدید، از ایران خواسته شده که سانتریفیوژهای پیشرفته خود را انبار و آنها را مهر و موم کنند و همچنین زیرساخت‌های الکترونیکی مورد استفاده برای این دستگاه‌ها از میان برداشته شوند.

بایدن در روز پیروزی در انتخابات با خط نستعلیق و به زبان فارسی نوشته بود که دیپلماسی دوباره بازگشته است، تفسیر دقیق این جمله عیارش حالا مشخص‌شده و مذاکره‌کنندگان دولت روحانی خوب متوجه شده‌اند که دیپلماسی بایدن تنها ادبیاتش شیک‌تر از ترامپ است؛ اما در عمل همان مسیر را پیش می‌برد. صدای دیپلماسی آمریکا نه از فضای پارلمانی و سیاسی که از راهروهای نظامی و امنیتی خارج‌شده و سیاست فشار حداکثری همچون اهرمی حمایتی در دستان بایدن باقی‌مانده و آن را کنار نخواهد گذاشت.

در وین چه گذشته است؟

پس از پایان  دور ششم مذاکرات وین و تعلیق دور هفتم آن؛ رسانه‌های غربی به‌گونه‌ای وانمود می کنند که انگار ایران در مسیر ادامه مذاکرات و برداشته شدن تحریم ها مانع ایجاد کرده و سنگ اندازی می کند.

به‌عنوان نمونه نشریه آمریکایی وال‌استریت ژورنال در گزارشی با اشاره به روند «پیشرفت‌های هسته‌ای ایران»، در ادعایی عجیب و غیرواقعی احتمال توانایی ایران برای سوار کردن کلاهک هسته‌ای تا سه سال آینده را مطرح کرده است. همچنین در این گزارش با اشاره به دشواری‌های مذاکرات برای احیاء برجام، آمده است که پیشرفت قابل‌توجه ایران در غنی‌سازی اورانیوم، تلاش دولت جو بایدن برای احیاء برجام را پیچیده‌تر می‌کند.

پس از انتشار این گزارش راب مالی، مسئول میز ایران در وزارت امور خارجه آمریکا، به شبکه خبری سی‌ان‌ان، می‌گوید که ممکن است زمانی به توافق نزدیک شویم، اما در حال حاضر این‌چنین نیست و اگر هیچ توافقی در کار نباشد و ایران به پیشرفت برنامه هسته‌ای خود ادامه دهد، در این صورت دستیابی به توافق بسیار سخت اما غیرممکن نخواهد بود. 

این خط شیطنت‌آمیز آمریکایی به‌صورت عجیبی سر از رسانه‌های ایرانی درآورده و چند روزنامه داخلی؛ ایران را مقصر تعلیق مذاکرات وین معرفی می‌کنند. روزنامه اعتماد در گزارشی  از مذاکرات وین می‌نویسد:

محدودیت‌های ایران در برابر تخفیف‌های تحریمی بدترین حالت را برای جو بایدن ایجاد کند و او در داخل امریکا بابت دادن امتیازهای اقتصادی به ایران در برابر گرفتن امتیازهای کمتر از این کشور موردانتقاد قرار خواهد گرفت! درحالی‌که به نظر می‌رسد بازگشت به برجام در حال حاضر بهترین گزینه برای ایران و ایالات‌متحده به‌علاوه ۱+۵ است. باید دید تاکتیک مذاکراتی ایران چیست؟ در شرایطی که ایران همچنان به دنبال بازگشت به برجام در صورت تأمین منافع ملی باشد، تیم ابراهیم رئیسی باید از هم‌اکنون برای بازگشت سریع به وین و جلوگیری از تأثیرپذیری مذاکرات از گذشت زمان برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده‌ای داشته باشد. برنامه‌ریزی که به نظر نمی‌رسد با توجه به مشخص نبودن ترکیب تیم دیپلماسی دولت آتی هنوز آغازشده باشد. [۲]

اگر این دست گزارش‌های غیردقیق را کنار بگذاریم؛ تصویر به‌دست‌آمده از گزارش سه‌ماهه وزارت خارجه نشان می‌دهد که پیشنهادهای ارائه‌شده درباره لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا همچنان کلی و مبهم است و حدود حقوقی توافق و حل فصل آن در مواردی چون اصرار آمریکایی‌ها در حفظ مکانیسم ماشه (snapback) برجام را مانند ذرات معلق در هوا نگه می‌دارد.

برجام در مذاکرات اخیر برخلاف گفته‌های عراقچی به‌مراتب بدتر از مذاکرات سال ۲۰۱۵ تنظیم‌شده و متن آن به‌گونه‌ای است که آمریکایی‌ها را در وضعیت مصادره کننده برنامه هسته‌ای ایران قرار می‌دهد.

قابل‌توجه آنکه  متن تنظیمی نیز با سیاست‌های کلان نظام (در برداشته شدن سریع تحریم‌ها و نیز قابلیت راست آزمایی آن) در تضاد بوده و بررسی فنی در تائیدیه های آژانس خود حداقل به ۵ تا ۷ ماه زمان نیاز دارد. در این مدت به‌جای رفع کامل تحریم‌ها مشوق‌هایی محدود در حوزه انرژی؛ بانک‌داری و کشتی‌رانی به ایران داده‌شده که هرلحظه قابلیت لغو آن نیز وجود دارد.

در مذاکرات وین خواسته به‌حق و ساده ایران آن بود که آنچه امضا می‌شود مورد ضمانت قرارگرفته و آمریکایی‌ها با فعال کردن اسنپ بک آن را ابطال نکنند؛ این خواسته قانونی از سوی طرف غربی رد شده و یک دیپلمات اروپایی گفته است که خواسته‌های ایران قابل تحقق نیست و باعث طولانی و پیچیده‌تر شدن مذاکرات خواهد شد.

پس از لغو دور هفتم گفتگوها، اتحادیه اروپا با دست پیش گرفتن اعلام کرد که در حال حاضر ایران مایل به مذاکرات بیشتر نبوده و ادامه آن را به دوران پس از انتقال دولت موکول کرده است. این بیانیه به‌گونه‌ای تنظیم‌شده است که گویی تهران مقصر لغو مذاکرات است. بررسی تحلیل‌ها و سخنان طرف‌های شرکت‌کننده در وین نشان می‌دهد که این اقدام ایران در قطع سریالی مذاکرات، عملی هوشمندانه در برابر زیاده‌خواهی غیرمنطقی طرف غربی بوده است.

در ایران  روزنامه  شرق در گزارشی در هم سویی با مواضع اروپایی ها نوشته است:

چه ضمانتی وجود دارد که در صورت طولانی‌تر شدن روند بازگشت به پشت میز مذاکره، نه‌تنها موقعیت موجود در مذاکرات از بین رفته بلکه طرف مقابل خواهان بحث دوباره درباره پرانتزهای بسته‌شده نشود؟

به نظر می‌رسد برخی از داخل ایران بیش از طرف غربی برای امضای یک قراراد بی‌ضمانت و بدون دستاورد بی‌تابی می‌کنند! این دست اظهار نظر ها درست شبیه دورانی است که جریان متمایل به غرب در رسانه های خود می نوشت که اگر با آمریکایی ها توافق نکنیم قطعا جنگ می شود و دیگر فرصتی برای تفاهم وجود ندارد.

اما همه مذاکرات وین تنها به زیاده‌خواهی طرف آمریکایی ختم نمی‌شود.

عباس عراقچی در رشته توییتی پرده از مسئله‌ای دیگر برداشته و نشان می‌دهد که طرف آمریکایی یک طرح امنیتی را نیز ذیل احیاء برجام پیش می برد. 

عراقچی در دو توییت خطاب به دولت آمریکا نوشته است:

تبادل (زندانیان) را گروگان اهداف سیاسی قرار دادن، باعث از دست دادن هم تبادل و هم توافق می‌شود؛ عراقچی در ادامه نوشته است ده فرد زندانی از همه طرف‌ها می‌توانند همین فردا آزاد شوند، اگر آمریکا و انگلیس به تعهدات خود در توافق به‌عمل‌آمده عمل کنند.

پیش‌ازاین جمهوری اسلامی ایران تعدادی از جاسوس‌های غربی را به کشورهایشان بازگردانده است. اما این بار آزاد کردن جاسوس‌های آمریکایی هیچ ارتباطی به طرف‌های مذاکره‌کننده در وین نداشته و آن‌ها حق ندارند در مسائل مربوط به امنیت ملی ایران دخالت کنند. جمهوری اسلامی ایران بنا بر قوانین و مصالح خود با جاسوس‌ها برخورد کرده و آزادی یا اجرای کامل احکام آن‌ها ارتباطی به مذاکرات هسته‌ای قرار ندارد.

به نظر می‌رسد اصرار طرف غربی در آزاد کردن یک‌طرفه جاسوس‌های انگلیسی و آمریکایی و جا زدن آن‌ها به‌عنوان افراد عادی قبل از لغو تحریم‌ها، نشانه‌ای بر آن است که دشمن می‌خواهد خودش پیشاپیش پیروز مذاکرات جا بزند! و بزرگواری و رأفت اسلامی را با دادن چند وعده پوچ بی‌رنگ و نما کند.

حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنوری عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس اخیرا درباره شیوه برخورد آمریکا با لغو تحریم ها می گوید: آمریکایی ها می خواهند ۵۱۷ مورد تحریم را  کاملاً نهادینه و تثبیت کنند، اختیار مکانیسم ماشه هم به آنان داده شود و در مقابل این اختیارات، آنان به برجام بازگردند.

این اتفاق به آن معنا است که حتی اگر آمریکایی ها نقض برجام کنند؛ تحریم ها سر جایش قرار داشته و می تواند با اسنپ بک به ایران فشار آورد؛ جالب آن که غربی ها برای اجرای چنین فرمولی درخواست شکلات آزادی جاسوس های خود را نیز ضمیمه کرده اند. پاسخ منفی ایران به زیاده خواهی غرب به معنای آن است که از حالا به بعد شیوه مذاکره در وین نغییر می کند، بازگشت به مذاکرات سال ۹۴ منتفی است.