به گزارش مشرق، خبرگزاری «آناتولی» طی گزارشی تحلیلی علاوه بر اشاره به تاریخچه درگیری‌های بین غرب و شرق و نقش کشورهای عربی در این تنش ها، وضعیت این کشورها را درخصوص بحران روسیه و اوکراین بررسی کرده است. بخش‌های دیگر این گزارش نیز به تاثیرات و تکالیف پیش‌آمده پس از این بحران برای کشورهای عربی می‌پردازد.
درگیری‌های تاریخی غرب و شرق و بازتاب در غرب‌آسیا
در ابتدای این گزارش آمده است: منطقه خاورمیانه دهه‌ها میدان رقابت برای افزایش نفوذ و منافع بین ایالات متحده و روسیه در عرصه‌های مختلف جنگ بوده است. این امر تا پایان دوره ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا و کاهش سطح دخالت‌های ایالات متحده در درگیری‌های منطقه از زمان ورود «جو بایدن» به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۱ ادامه داشت. در این زمان استراتژی توجه به سمت آسیا برای مواجهه با خطرات احتمالی چین یا روسیه در آن منطقه از سوی واشنگتن اتخاذ شد.
با ورود جو بایدن به کاخ سفید، میزان مداخلات آمریکا در منطقه و روابط ایرانی-عربی کاهش یافته است.
در ادامه این گزارش آمده، نیاز آمریکا به منابع انرژی در منطقه غرب آسیا و به طور کلی خاورمیانه کاهش یافته است. علاوه بر این، شاهد سیاست دولت آمریکا در کاهش تنش‌ها با ایران و دور شدن از درگیری های ایرانی-عربی در منطقه خلیج فارس نیز بوده‌ایم. ایالات متحده در این مدت به دنبال دادن برخی امتیازات جهت ترغیب ایران به بازگشت به توافقنامه پرونده هسته‌ای ۲۰۱۵ و پایبندی به مفاد آن بوده است؛ تا واشنگتن اطمینان حاصل کند که تهران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند.
گزارش حاضر ضمن به اشاره به تنش‌های پیش‌آمده در روابط آمریکا با کشورهای خلیج فارس بر سر پرونده‌های حقوق بشری و پرونده یمن، افزود: اعمال محدودیت‌های اضافی در جهت تامین انواع سلاح‌ها و مهمات باعث شد تا برخی کشورهای عربی [به‌ویژه عربستان سعودی و امارات] به سوی همکاری‌های نظامی بیشتر با چین و روسیه در زمینه‌های مختلف حرکت کنند.
ترس کشورهای منطقه از تداوم درگیری‌ها
این گزارش در ادامه بیان می‌کند: در این بین کشورهای ایران، مصر، عراق و سایر دولت‌های منطقه نیز به تقویت همکاری‌های اقتصادی و مبادلات تجاری با روسیه و چین تمایل داشتند. به همین خاطر برخی از مراکز تصمیم‌گیری آمریکایی گسترش روابط امنیتی و اقتصادی روسیه و چین با تعدادی از کشورهای خاورمیانه را چالشی از سوی مسکو و پکن برای منافع آمریکا در منطقه می‌دانند.
کشورهای عربی نگرانند تا با ورود آمریکا به درگیری، منطقه با میدان رقابت‌ها و تکالیف جدید غربی تبدیل شود.
پیرامون جنگ اوکراین و روسیه در این گزارش اذعان شده است: کشورهای منطقه نسبت به تداوم درگیری‌ها بین روسیه و اوکراین و احتمال گسترش جنگ بین دو این کشور ترس دارند؛ چرا که ایجاد بی‌ثباتی در جهان و منطقه خاورمیانه، پای آمریکا را به این بحران باز خواهد کرد. منطقه‌ای که به صورت تاریخی محل رقابت غرب و شرق بوده و بسیاری از کشورهای خاورمیانه، دهه‌ها پیامدهای رقابت بین قدرت‌های بزرگ [به ویژه ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق و فدراسیون روسیه فعلی] را متحمل شده‌اند.
این در حالی است که برخی کشورهای منطقه (به ویژه صادرکنندگان نفت و گاز خلیج فارس) می‌توانند در این جنگ فرصتی برای بهبود روابط خود با ایالات متحده بیابند. چرا که واشنگتن می‌خواهد برخی از این کشورها برای جبران کمبود گاز روسیه در کشورهای اروپایی آماده باشند. درصورت اعمال یا تشدید تحریم‌های دولت بایدن علیه روسیه، احتمالاً مسکو تصمیم به قطع و تعلیق عرضه جهانی انرژی بگیرد.
گاز؛ مشکل اصلی اروپایی‌ها در واکنش به مسکو
در ادامه این گزارش می‌خوانیم: چشم‌انداز توقف عرضه نفت و گاز به کشورهای اروپایی باعث ایجاد نگرانی اتحادیه اروپا و ایالات متحده است. آن‌ها تلاش می‌کنند اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای تقویت امنیت انرژی اروپا و جلوگیری از اختلال گسترده در عرضه و تغییرات قیمت نفت و گاز در اروپا انجام دهند؛ تغییراتی که در نتیجه اعمال تحریم‌های احتمالی دولت بایدن در بازار جهانی رخ خواهند داد.
گزارش خبرگزاری آناتولی در اشاره به نتایج تحریم‌های واشنگتن علیه مسکو می‌گوید: این تحریم‌ها باعث ممانعت از خرید نفت و گاز روسیه خواهند شد و خود جنگ نیز جریان انرژی را به دلیل خطرات حمل و نقل از طریق خاک اوکراین یا از راه دریای سیاه به اروپا مسدود می‌کند. برآوردهای رسمی نشان می‌دهد که کشورهای اتحادیه اروپا برای تامین حدود ۴۰درصد از نیازهای گاز طبیعی خود به روسیه وابسته هستند و یافتن جایگزین برای گاز روسیه کار آسانی نخواهد بود.
قطر نمی‌تواند گاز طبیعی مایع موردنیاز اتحادیه اروپا را تامین کند؛ چنین امری نیازمند منابع انرژی و زمان کافی است.
این گزارش در ادامه به تلاش‌های غرب در جهت یافتن جایگزینی برای گاز روسیه اشاره و بیان می‌کند: در جریان سفر «شیخ تمیم بن حمد» امیر قطر به واشنگتن در پایان ژانویه گذشته، دو طرف پیشنهاداتی را برای ارسال محموله‌های گاز طبیعی مایع از قطر به کشورهای اتحادیه اروپا ارائه دادند؛ طرح‌های پیشنهادی که قرار بود در صورت وقوع جنگ علیه اوکراین اجرایی شوند. با این حال، ناظران تحولات بر این باورند که انتقال گاز قطر به اتحادیه اروپا به زمان بیشتری نیاز دارد؛ علی‌رغم این که ظرفیت‌های قطر با توجه به تعهداتش به کشورهای واردکننده گاز در آسیا و آفریقا، در سطوح جزئی باقی خواهد ماند.
درخصوص وضعیت سایر کشورهای تولیدکننده گاز، این گزارش می‌گوید: به جز قطر کشورهای دیگر مانند الجزایر و مصر، می‌توانند در کاهش وابستگی اروپایی‌ها به گاز روسیه کمک کنند و بخشی از نیاز آن‌ها را تامین نمایند. همچنین کشورهای تولیدکننده نفت مانند عربستان سعودی، عراق، کویت و امارات قادرند تا به کاهش وابستگی کشورهای اروپایی به نفت مسکو کمک کنند.
پناهندگی و کشاورزی: حوزه‌های بحرانی جدید
این گزارش به جنبه‌های دیگر این بحران اشاره می‌کند و می افزاید: فراتر از تاثیرات بحران مسکو-کی‌یف بر بخش انرژی، کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا احتمالاً تحت تأثیر عواقب جنگ در زمینه تجارت کشاورزی و تولید غلات در کشورهای منطقه دریای سیاه قرار خواهند گرفت. گذشته از این مورد، باید به تأثیرات فرار پناهندگان از مناطق جنگی به کشورهای اتحادیه اروپا و فشارهایی که این پدیده می‌تواند بر برنامه جهانی کمک به پناهندگان وارد کند اشاره کرد؛ برنامه‌ای که مورداستفاده کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا است.
ادامه این گزارش به نیاز کشورهای عربی به واردات بخش کشاوزی اختصاص یافته و بیان می‌دارد که بسیاری از کشورهای عربی عمدتاً برای تامین نیازهای داخلی خود به واردات گندم روسی یا اوکراینی وابسته هستند؛ کشورهایی مانند یمن، لبنان، لیبی، مصر، تونس و الجزایر. این‌ها عموماً کشورهایی هستند که از بحران‌های معیشتی رنج می‌برند و جنگ روسیه با اوکراین ممکن است رنج مردمشان را در نتیجه افزایش احتمالی قیمت گندم در نتیجه کمبود عرضه در بازار جهانی بیشتر کند.
در ادامه این گزارش آمده است: صادرات گندم و همچنین سایر مواد غذایی اساسی مانند ذرت و روغن های گیاهی از روسیه و اوکراین حدود ۳۰درصد از عرضه در بازارهای جهانی را تشکیل می‌دهد؛ در این بین اوکراین پنجمین صادرکننده بزرگ گندم در جهان است.کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برای تامین نیازهای مردمشان به واردات گندم و اکثر مواد غذایی دیگر وابسته هستند. این در حالی است که کشورهایی مثل ایران و الجزایر از جمله کشورهایی هستند که ده جایگاه برتر جهانی را به عنوان بزرگترین صادرکنندگان گندم در جهان به خود اختصاص می‌دهند.
درگیری مسکو با کی‌یف، وضعیت بحران‌های منطقه‌ای نظیر کشورهای سوریه و لیبی را پیچیده‌تر خواهد کرد.
این گزارش به تاثیرات بحران بر قاره آفریقا اشاره می کند و می‌گوید: مصر حدود ۶۰درصد گندم مورد نیاز خود را از روسیه و حدود ۳۰درصد را از اوکراین وارد می‌کند. مداخله روسیه در سوریه و لیبی صحنه درگیری را در این کشورها پیچیده کرده است؛ به طوری که کشورهای عربی نگران این دو بحران بیم آن را دارند که تنش بین مسکو، کشورهای اروپایی و ایالات متحده باعث اختلال در تلاش‌های بین‌المللی جهت حل سیاسی مناقشات در دو کشور مذکور شود.
در پایان این گزارش چنین نتیجه‌گیری می‌شود: اکثر کشورهای عربی در تلاش‌اند تا برای حفظ روابط متوازن با مسکو واشنگتن، هیچ موضع سیاسی موثری در مورد بحران بین روسیه و اوکراین اتخاذ نکنند. اما با ادامه تنش‌ها بین واشنگتن و مسکو بر سر بحران اوکراین، برخی از دولت‌های عربی ممکن است موضع سیاسی خود بین روسیه یا ایالات متحده و اتحادیه اروپا را مشخص کنند. با این حال، کشورهای عربی مانند سوریه، عربستان سعودی، امارات، عراق، الجزایر و کشورهای دیگر منطقه نظیر ایران [به دلیل نیازشان به صنایع نظامی و مشارکت سیاسی با روسیه] به دنبال حفظ روابط خود با مسکو خواهند بود.