سرویس سیاست مشرق- در میان انبوهی از گزارش‌ها و تیترهای خبری، در یک بسته کامل بانام «ویژه‌های مشرق» شمارا در جریان مسائل مهم و اثرگذار از نگاه روزنامه‌های کشور قرار می‌دهیم.
در این ویژه‌نامه، نگاهی به آخرین مواضع جناح‌های سیاسی و تحولات مهم داخلی، خارجی، اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور انداخته می‌شود که مخاطبان بامطالعه آن به رهیافت‌های مهم، نکات و تأملات از سیر وقایع اثرگذار دست خواهند یافت، در این بخش با ما همراه باشید.
*******
روزنامه‌های امروز شنبه ۱۶ اردیبهشت ماه در حالی چاپ و منتشر شد که دستاوردهای سفر رئیسی به سوریه، میانجیگری عراق میان قاهره و تهران، ماجرای شاسی بلندها، چهار پیش بینی از اقتصاد ۱۴۰۲ و وضعیت بازار رقبای نفتی در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.
سفر «راهبردی» رئیس‌جمهور ایران به سوریه که همچنان در کانون توجه محافل سیاسی و رسانه‌های منطقه‌ای و حتی جهانی قرار دارد، با دستاوردهای مهمی برای تهران و دمشق همراه بوده‌است؛ دستاوردهایی که در حوزه‌های متکثر، نویددهنده آغاز عصر نوینی در تحولات غرب‌آسیا به‌حساب می‌آید. این سفر استراتژیک مورد توجه بسیاری از روزنامه‌ها قرار گرفته است. نکته جالب آنکه تقریبا همه روزنامه‌های جریان اصلی جناح اصلاح‌طلب دستاوردهای این سفر را سانسور خبری کرده‌اند، هم زمان آمریکا نیز از سفر منطقه‌ای رئیسی اظهار نگرانی کرده است!
روزنامه همشهری نوشته است:
کارشناسان معتقدند یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سفر رئیس‌جمهور ایران به سوریه، تثبیت عمق استراتژیک ایران در منطقه است. اولویت یافتن راهبرد «دیپلماسی همسایگی» ازسوی جمهوری‌اسلامی و چرخش محسوس دولت‌های منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه به‌سوی توسعه روابط با مثلث ایران، روسیه و چین، نشان‌دهنده آغاز عصر نوینی در تحولات منطقه‌ای است. چنین رویکردی اما با تثبیت عمق استراتژیک جمهوری‌اسلامی همراه بوده که یکی از اصلی‌ترین نمودهای آن، سفر اخیر رئیسی به سوریه است.
روزنامه جام‌جم نیز سفر رئیس‌جمهور ایران به سوریه «میدان‌گستری ایران در مدیترانه» خوانده و می‌نویسد:
سفر رئیس‌جمهور به دمشق آغاز دوران پساتروریسم و بازسازی زیرساخت‌ها و اقتصاد ملی سوریه است که منافع اقتصادی مهمی هم برای ایران خواهد داشت و سواحل مدیترانه‌ای سوریه می‌تواند علاوه بر این‌که نقش میزبانی برای پایگاه‌های نظامی مقاومت را دارد، به مقصد ترانزیت کالا از منطقه خلیج‌فارس به سمت بازارهای اروپا هم تبدیل شود و این بازی برد ــ برد براثر تثبیت حاکمیت سیاسی و امنیت داخلی سوریه محقق شده که ایران بازیگر اصلی چنین معادله مهمی بوده است. البته در این شرایط مطلوب نباید از افزایش قدرت بازدارندگی و بازسازی قوای مسلح سوری و تقویت گروه‌های مقاومت برای مقابله با تجاوزات مکرر رژیم‌صهیونیستی غافل شد چراکه جبهه مقاومت یک کل منسجم در برابر رژیم است.
در ادامه این گزارش آمده است:
اگرچه رئیسی پنجشنبه‌شب، پس از یک سفر رسمی و فشرده دوروزه به سوریه، با بدرقه بشار اسد در فرودگاه، دمشق را به مقصد کشورمان ترک کرد اما طبق برنامه جامع همکاری راهبردی و بلندمدت ۱۴ سند همکاری به امضای روسای‌جمهور و مقامات عالی دو کشور رسید و نکته جالب بعد از این سفر ابراز نگرانی و هراس دوباره آمریکا از سفر رئیس‌جمهور ایران به سوریه بود. تا جایی که ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا درباره گسترش همکاری‌های میان ایران و سوریه مدعی شد: «ما ابزارهایی را در اختیار داریم تا هم حکومت ایران و هم سوریه را پاسخگو کنیم و همان‌طور که گفته شد، مسلما تعمیق روابط بین این دو حکومت برای ایالات‌متحده بسیار نگران‌کننده و دردسرساز خواهد بود.
جوان نیز با اشاره به نماز رئیس‌جمهور در مسجد اموی نوشته است:
مسجد اموی دمشق که روزگاری همسایه شمالی سوریه و اعضای اتحادیه عرب خواندن نماز را در آن به شرط پیروزی بر اسد، وعده می‌دادند، باقی ماند تا رئیس‌جمهوری اسلامی در سفری به سوریه که «تکمیل جشن پیروزی مقاومت» نام گرفت در آن اقامه نماز کند، حضور رئیس‌جمهور ایران در مسجد اموی دمشق که از مساجد معروف جهان اسلام است، معنای کاملاً راهبردی داشت و بیش از خواندن یک نماز تحیت برای آن برنامه‌ریزی شده بود!
وطن امروز نیز با اشاره به تثبیت مقاومت پس از سفر رئیسی به سوریه می‌نویسد:
آخرین سفر رئیس‌جمهور ایران به سوریه به سال ۱۳۸۹ بازمی‌گشت که محمود احمدی‌نژاد به این کشور سفر کرد. البته یک بار در دولت روحانی معاون اول رئیس‌جمهور سفری به دمشق داشت و با بشار اسد دیدار و گفت‌وگو کرد. اکنون رفقای دوران جنگ در کنار یکدیگر ایستاده‌اند تا دوران بازسازی را پیش ببرند. یکی از نکات مهم سیاسی و امنیتی در جنگ سوریه این بود که برخی گروه‌های مقاومت فلسطینی مانند «حماس» علیه دولت بشار اسد فعالیت کردند و حتی برخی اردوگاه‌های فلسطینی‌نشین مانند «یرموک» به صحنه جنگ با دولت سوریه و نیروهای مقاومت تبدیل شد.
ایران مشاور بایدن را به منطقه کشاند
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی جو بایدن و دیپلماتی که در دولت باراک اوباما، درکنار ویلیام برنز معماری توافق هسته‌ای با ایران را برعهده داشت، روز گذشته در اظهاراتی صراحتا اعلام کرد که «ایالات متحده، به‌دنبال یک توافق «درازمدت» با ایران است. این خبر مورد توجه روزنامه‌های اصلاح‌طلب قرار گرفته و گزینه «توافق موقت» را به دولت پیشنهاد داده‌اند.
روزنامه اعتماد می‌نویسد:
متحدان سنتی ایالات‌متحده که تا همین چند سال پیش بدون اطلاع واشنگتن مهره‌ای را حتی در مناسبات داخلی هم جابه‌جا نمی‌کردند اکنون چین را واسطه آشتی خود با تهران کرده یا برای خوشامد روسیه در حال جنگ تمام عیار با غرب به مطالبه اروپا و امریکا در بازار انرژی نه می‌گویند. در این کشورها، اکنون متوازن‌سازی رابطه با غرب و شرق جایگزین اتحاد بی‌قید و شرط با امریکا شده است.
روزنامه هم‌میهن نیز به نقل از حمید ابوطالبی مشاور سیاسی روحانی نوشته است:
ایران بر سر دوراهی قرار گرفته است؛ «چراکه بازگشت به برجام اگرچه در شرایط فعلی به سود کشور است، ولی معنای آن عدول از تمامی شعارهای انتخاباتی است. لذا باید تغییراتی، ولو صوری، شکل بگیرد تا بشود آن‌را به‌عنوان تحول استراتژیک جلوه‌گر ساخت! به‌نوعی همان «توافق موقت» غرب؛ که البته پذیرفته نشده است. بعلاوه و به لحاظ تکنیکی، توافق موقت-هرچه که باشد- به‌معنای تعیین تکلیف انقضاهای زمانی برجام نیست؛ نبود زمان، تحولات داخلی ایران و ورود ایران و آمریکا به عرصه انتخابات هم امکان ریسک سیاسی برای توافق را از میان برده است. لذا غرب از مکانیسم ماشه برای بازگشت به فصل هفت بهره خواهد گرفت.»
ابوطالبی اینگونه نتیجه می‌گیرد:
«بنابراین در وضعیت جدید و نقش روسیه و چین: بازگشت غرب به برجام ناممکن خواهد بود؛ برجام به لحاظ تکنیکی و زمانی قابلیت دوام ندارد؛ امید باقیمانده درجعبه پاندورا از بین رفته است؛ و این هم که آمریکا دیپلماسی را تنها راه‌حل مسئله هسته‌ای می‌داند، چیزی جز مذاکره «مستقیم و جامع» با ایران نیست.» بنابراین و با توجه به تحلیلی که ابوطالبی ارائه کرده، می‌توان گفت که آنچه سالیوان از آن به‌عنوان «توافق بلندمدت با ایران» یاد می‌کند، همان قصد آمریکا برای آغاز گفت‌وگوهای جامع است که البته بدون مذاکره مستقیم میان تهران و واشنگتن، حاصل نخواهد شد. اقدام‌های تند بنیامین نتانیاهو در حوزه سیاست داخلی و خارجی در مواجهه با فلسطینی‌ها عملا هم از سرعت روند عادی‌سازی مدنظر میان اسراییل و کشورهای عربی کاسته و هم دست دولت جو بایدن در حمایت بی‌قید و شرط از ائتلاف نتانیاهو را بسته است. مجموع این شرایط کافی است تا جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در حساس‌ترین و پرخبرترین روزهای غرب آسیا راهی منطقه شود.
این روزها برجام برای روحانی به فصل مرگ و زندگی رسیده و پروژه رفراندوم به سمت احیای برجام تغییر جهت داده است، از این رو هر نوع سگنال از غرب با پالس مثبت لیبرال‌های داخلی روبه‌رو می‌شود. البته در واقعیت مقامات کاخ سفید به وضوح دریافته‌اند که جمهوری اسلامی ایران، واشنگتن را در مذاکرات وین وادار به انتخاب میان دو گزینه «بازگشت واقعی به برجام» واستمرار مسیر دولت ترامپ و پرداخت هزینه‌های سخت آن نموده است.