سرویس جهان مشرق - اگرچه هیاهوی بین‌المللی درباره‌ی برنامه‌ی هسته‌ای ایران در رسانه‌ها بیش‌تر سروصدا کرده است، اما آن‌چه دولت آمریکا را بیش‌تر نگران کرده و حتی یکی از اصلی‌ترین عوامل تصمیم دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور سابق آمریکا، برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران بود، پیشرفت‌های چشم‌گیر و اجتناب‌ناپذیر در برنامه‌ی موشکی ایران است. یکی از جنبه‌های این پیشرفت، ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیماست که به شکل بالقوه توانایی حمله‌ی مستقیم به خاک آمریکا از داخل ایران را در اختیار تهران قرار می‌دهد. اگرچه هنوز خبرهای گسترده‌ای درباره‌ی دستیابی ایران به فناوری ساخت این‌گونه موشک‌ها منتشر نشده، اما کارشناسان بین‌المللی معتقدند هیچ مانعی پیش روی ایرانی‌ها وجود ندارد که بتواند آن‌ها را از ساخت موشک قاره‌پیما منع کند. به عبارت دیگر، ساخت این موشک‌ها ممکن است دیروزود داشته باشد، اما سوخت‌وسوز ندارد. نشریه‌ی آمریکایی «۱۹۴۵» اخیراً طی گزارشی تحت عنوان «گفته می‌شود ایران دارد موشک بالستیک قاره‌پیما می‌سازد تا موسومریکا را هدف بگیرد[۱]» نوشته تهران با استفاده از پیشرفت‌هایش در برنامه‌ی فضایی، می‌تواند ماهواره‌برهایش را با انجام برخی تغییرات، تبدیل به موشک قاره‌پیما کند. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، متن گزارش ۱۹۴۵ است.

کاوشگر زیرمداری «سامان» پیش از پرتاب موفقیت‌آمیز توسط ایران. غربی‌ها ادعا می‌کنند دست‌کم بخشی از فعالیت‌های فضایی ایران در حقیقت با هدف دستیابی به فناوری ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما پیگیری می‌شود. (+)

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیقائدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

برنامه‌ی موشکی ایران به طرز قابل‌توجهی کم‌تر از برنامه‌ی هسته‌ای[۲] این کشور مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که این برنامه می‌تواند به طور مستقیم خاک آمریکا را تهدید کند. ایرانی‌ها تلاش خود برای ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما[۳] را تحت عنوان تلاش برای توسعه‌ی فناوری فضایی پنهان کرده‌اند؛ که بی‌شباهت به سیاست شوروی درباره‌ی «اسپوتنیک» در سال ۱۹۵۷ نیست. «مؤسسه‌ی صلح آمریکا[۴]» [نهاد وابسته به دولت فدرال این کشور که وزیر دفاع و وزیر خارجه‌ی آمریکا عضو هیأت‌مدیره‌ی آن هستند] ماه ژوئن گذشته [سال ۲۰۲۲] نوشت: «برنامه‌ی فضایی سپاه پاسداران[۵]، که جدا از برنامه‌ی فضایی دولت ایران است، موضوع را پیچیده می‌کند. برنامه‌ی فضایی سپاه پاسداران در ابتدا کم‌وبیش به عنوان پوششی برای توسعه‌ی فناوری‌های موشکی دوربرد عمل می‌کرد، اما به نظر می‌رسد اخیراً هدف بزرگ‌تری پیدا کرده باشد. صرف‌نظر از قصد تهران، همزمان با ساخت راکت‌های توانمندتر توسط ایران برای پرتاب ماهواره، احتمالاً نگرانی‌های بین‌المللی در این‌باره افزایش خواهد یافت، زیرا کشورها می‌ترسند این راکت‌ها، با مقداری دستکاری، به عنوان موشک بالستیک دوربرد مورد استفاده قرار گیرند[۶].»

سردار «امیرعلی حاجی‌زاده» فرمانده‌ی نیروی هوافضای سپاه پاسداران، در کنار ماهواره‌ی نظامی «نور»، در تاریخ ۳ اردیبهشت ۱۳۹۹، در حالی که ماهواره‌بر «قاصد» برای پرتاب «نور» آماده می‌شود. (+)

برد شماری از موشک‌های بالستیک ایران طبق گزارش «آژانس اطلاعات دفاعی» زیرمجموعه‌ی وزارت دفاع آمریکا (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› آمریکایی‌ها چه واقعیتی را در عین‌الاسد مخفی می‌کنند؟

›› تا الآن ۶۹ نفر/ دو سال بعد، موشک‌باران عین‌الاسد هنوز از آمریکایی‌ها تلفات می‌گیرد!

›› حمله موشکی ایران به عین‌الاسد/ اعطای «نشان جانبازی» به سربازانی که فقط «سردرد» داشتند

نظارت اطلاعاتی بر برنامه‌های تسلیحاتی ایران

گزارش ارزیابی تهدید جامعه‌ی اطلاعاتی آمریکا در سال ۲۰۲۳ اشاره کرد[۷] که برنامه‌ی فضایی ایران موجب «کوتاه شدن مسیر» این کشور برای رسیدن به موشک بالستیک قاره‌پیما می‌شود، زیرا آن‌ها از «فناوری‌های مشابه» استفاده می‌کنند. [روزنامه‌ی اسرائیلی] هاآرتص ماه دسامبر [سال ۲۰۲۲] گزارش داد که اسرائیلی‌ها نیز به نتایج مشابهی درباره‌ی اهداف برنامه‌ی موشکی بالستیک ایران رسیده‌اند[۸]. برخی بر این باورند[۹] که آشتی اخیر ایران با عربستان ممکن است منجر به افزایش تمرکز این کشور بر توسعه‌ی فناوری‌های جدید، مانند موشک‌های مجهز به پیشران جامد، شود که می‌توانند در برنامه‌ی این کشور برای ساخت موشک بالستیک قاره‌پیما مورد استفاده قرار گیرند. بسیاری معتقدند[۱۰] کره‌ی شمالی به فناوری کوچک‌سازی سلاح‌های هسته‌ای و سوار کردن آن‌ها روی موشک‌هایش دست یافته است. با توجه به سابقه‌ی اشتراک [و انتقال] فناوری میان ایران و کره‌ی شمالی[۱۱]، اقدام کره‌ی شمالی در به اشتراک گذاشتن این فناوری با ایران خارج از دایره‌ی امکان نیست. یک منبع وابسته به دولت آمریکا، سپتامبر ۲۰۲۰، به [خبرگزاری انگلیسی] رویترز گفت ایران و کره‌ی شمالی در زمینه‌ی فناوری‌های مربوط به موشک‌های بالستیک قاره‌پیما با یک‌دیگر همکاری دارند[۱۲].

یک فروند موشک بالستیک قاره‌پیمای «هواسونگ-۱۷» ساخت کره‌ی شمالی با برد عملیاتی تخمینی ۱۵,۰۰۰ کیلومتر و توان حمل کلاهک‌های هسته‌ای به وزن تخمینی ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ کیلوگرم و توانایی احتمالی حمل چند کلاهک با قابلیت شلیک و هدف‌گیری مستقل. رسانه‌ها و مقامات غربی سال‌هاست ادعا می‌کنند ایران و کره‌ی شمالی در زمینه‌ی فناوری‌های موشکی با یک‌دیگر تبادل فناوری دارند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› اندیشکده اسرائیلی: فراتر از اسرائیل هم در تیررس موشک‌های ایران است

›› پیام همکاری‌های جدید تهران و مسکو/ آیا موشک‌های ایران می‌توانند اسرائیل را نابود کنند؟

ویلیام برنز، رئیس سی‌آی‌ای، ماه فوریه[ی سال ۲۰۲۳] اعلام کرد[۱۳] که آمریکا معتقد است روسیه ممکن است در ازای دریافت کمک اقتصادی از ایران، برای پیشرفت در فناوری موشکی به این کشور کمک کند. برنز گفت: «چیز دیگری که شاهدش هستیم، نشانه‌هایی است مبنی بر این‌که... روسیه به ایرانی‌ها پیشنهاد کرده تا در برنامه‌ی موشکی به آن‌ها کمک کند و همچنین دست‌کم امکان ارائه‌ی هواپیماهای جنگنده به ایران را در نظر بگیرد.» قطعنامه‌ی ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که در پی توافق هسته‌ای ایران، موسوم به «برنامه‌ی جامع اقدام مشترک» (برجام)، به تصویب رسید، از ایران می‌خواهد از توسعه‌ی موشک‌هایی که می‌توانند برای حمل سلاح هسته‌ای استفاده شوند، خودداری نماید[۱۴].

پرتاب ماهواره‌ی ایرانی «خیام» با پرتابگر «سایوز-۲/۱بی» روسیه. در تصویر بزرگ‌تر، پرچم ایران روی کلاهک و پرچم روسیه روی بدنه ماهواره‌بر، چسبیده به زیر کلاهک، قابل‌مشاهده است. منابع غربی، همکاری فضایی ایران و روسیه را یکی از جنبه‌های «خطرناک» گسترش تعاملات میان دو کشور می‌دانند. (+)

نمایی نزدیک‌تر از لحظه‌ی پرتاب ماهواره‌بر «سایوز ۲/۱بی» روسیه از تأسیسات تحت کنترل این کشور در قزاقستان، که ماهواره‌ی ایرانی «خیام» را با موفقیت در مدار زمین قرار داد. آمریکایی‌ها آن‌قدر نگران گسترش همکاری‌های فضایی-نظامی میان ایران و روسیه هستند که ادعا می‌کنند تهران قصد دارد از این ماهواره برای نظارت بر تحرکات نیروهای اوکراینی استفاده کند. این در حالی است که تهران کمک به روسیه در جنگ اوکراین را تکذیب کرده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› گندم، پهپاد و ماهواره؛ هشدار وال‌استریت‌ژورنال درباره گسترش روابط ایران و روسیه

›› پهپاد در ازای سوخو-۳۵/ گمانه‌زنی‌ها درباره معامله تسلیحاتی میان ایران و روسیه

›› از سفر پوتین به تهران تا ارسال پهپاد به روسیه/ ایران در کانون توجه «انجمن امنیتی اسپن»

ایران به پیش می‌تازد

ایران اولین ماهواره‌اش را آوریل ۲۰۲۰ سوار بر راکت قائم-۱۰۰ در مدار قرار داد. هم سپاه پاسداران و هم سازمان صنایع هوافضای ایران از این پرتابگر استفاده می‌کنند[۱۵]. این راکت از فناوری‌هایی استفاده می‌کند که احتمالاً از سری موشک‌های «هواسونگ» کره‌ی شمالی برگرفته شده‌اند. ایران ماه نوامبر [سال ۲۰۲۲] دوباره قائم-۱۰۰ را با موفقیت آزمایش کرد[۱۶]. دولت‌های بریتانیا، آلمان، و فرانسه در نامه‌ای که به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کردند، تخمین زده بودند[۱۷] که این راکت می‌تواند با انجام برخی تغییرات، برای حمل یک کلاهک ۵۰۰ کیلوگرمی مورد استفاده قرار گیرد؛ اگرچه این نامه، ادعاهای ایران مبنی بر برخورداری قائم-۱۱۰ از بردِ میان‌قاره‌ای را زیر سؤال برده بود.

شلیک آزمایشی موشک بالستیک قاره‌پیمای هسته‌ای «هواسونگ-۱۸» کره‌ی شمالی در اواسط ماه آوریل سال ۲۰۲۳. در حالی که هنوز مشخصات دقیق این موشک افشا نشده، اما تخمین زده می‌شود هواسونگ-۱۸ برد عملیاتی ۱۳,۰۰۰ کیلومتری داشته باشد و بتواند کلاهکی به ۱۲۵۰ تا ۱۵۰۰ کیلوگرمی را با خود حمل کند. این موشک، سه‌مرحله‌ای است، از سوخت جامد استفاده می‌کند، و می‌تواند تا ۳۰۰۰ کیلومتر ارتفاع بگیرد. (+)

پرتاب یک فروند ماهواره‌بر «سیمرغ» از پایگاه فضایی امام خمینی در سمنان. ایران ماهواره‌برهای متعددی دارد که هر کدام مجهز به فناوری‌های خاصی هستند و برای کاربردهای متفاوتی قابل‌استفاده‌اند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نگرانی اندیشکده آمریکایی از قدرت موشکی ایران

›› ایران در تولید موشک‌های بالستیک به نهایت تخصص رسیده است

›› اعراب خلیج فارس هیچ پاسخی مقابل موشک‌ها و سپاه پاسداران ایران ندارند

ایرانی‌ها ماه ژوئن گذشته [سال ۲۰۲۲] راکتی به نام ذوالجناح[۱۸] را نیز آزمایش کردند[۱۹]، که پرتابگری دومرحله‌ای [و ترکیبی] با پیشرانه‌ی مایع و پیشرانه‌ی جامد است. به نظر می‌رسد اظهارات مقامات ایرانی، نگرانی‌های غرب درباره‌ی اهداف برنامه‌ی فضایی ایران را تأیید می‌کند. سید مجید موسوی، جانشین فرمانده‌ی نیروی هوافضای سپاه پاسداران، نوامبر ۲۰۲۰، در تلویزیون ایران مدعی شد[۲۰] که تهران فناوری موشک‌های بالستیک قاره‌پیما را در اختیار دارد. «نصیر حسینی» نماینده‌ی رهبر عالی ایران [نماینده‌ی ولی فقیه در استان کهگیلویه و بویراحمد و امام جمعه‌ی شهر یاسوج]، نیز طی خطبه‌ی نماز جمعه در تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۲۲ اعلام کرد[۲۱] که موشک قائم-۱۰۰ یک موشک قاره‌پیما و ماهواره‌بر است که از سوخت جامد استفاده می‌کند. طبق ترجمه‌ی [اندیشکده‌ی آمریکایی-اسرائیلی] «مؤسسه‌ی تحقیقات و رسانه‌های خاورمیانه»، حسینی گفت: «این پیامی برای دشمنان این سرزمین است. برد این موشک حدود ۱۲,۰۰۰ کیلومتر است، در حالی که آمریکا حدود ۱۱,۰۰۰ کیلومتر [با ما] فاصله دارد. دشمنان ما فهمیده‌اند که اگر کوچک‌ترین اشتباهی مرتکب شوند، پاسخ ما سخت و مخرب خواهد بود.» حسینی همچنین مدعی شد قائم-۱۰۰ می‌تواند به هر هدفی در زمین یا فضا حمله کند و از پدافند موشکی بگریزد.

برخی از ویژگی‌های منتسب به ماهواره‌بر قائم-۱۰۰ (+)

یک فروند ماهواره‌بر «ذوالجناح» (چپ) در کنار یک فروند ماهواره‌بر «قائم-۱۰۰». چنان‌که در این تصویر نیز (که تقریباً همسانی مقیاس در آن رعایت شده) مشخص است، قائم-۱۰۰ اندازه‌ی کوچک‌تری از ذوالجناح دارد، اما از فناوری‌های پیشرفته‌تری برخوردار است. (+)

«مهدی بختیاری» دبیر سیاسی خبرگزاری «تسنیم» وابسته به سپاه پاسداران، نوامبر گذشته [سال ۲۰۲۲]، در تلویزیون ایران ادعا کرد این کشور هر زمان که بخواهد می‌تواند یک موشک قاره‌پیما بسازد[۲۲]. بختیاری گفت: «هر لحظه که [مقامات ایران] بخواهند، می‌توانند یک موشک قاره‌پیما با برد حدود ۱۱,۰۰۰ کیلومتر با کلاهک چندصد کیلوگرمی بسازند. ما اکنون ماهواره‌بر قائم-۱۰۰ را داریم. ان‌شاءالله تا چند سال دیگر پرتابگر قائم-۱۲۰ را خواهیم داشت. این همان پرتابگری است که شهید «تهرانی مقدم[۲۳]» در نظر داشت و ان‌شاءالله ما را به مدار ۳۶,۰۰۰ کیلومتری زمین خواهد رساند[۲۴].»

در همین‌باره بخوانید:

›› راه ایران به سوی ساخت موشک‌های قاره‌پیما هموار است