بانک‌ها نرخ سود تسهیلات را در شرایطی 22 درصد اعلام می‌کنند که این نرخ سود یک نرخ سود اسمی و غیرواقعی به شمار می‌آید، زیرا پس از محاسبه مشخص می‌شود که نرخ سود تسهیلات در بانک‌های ایران در عمل بالای 26 درصد است.
بارها و بارها اتفاق افتاده است که وقتی با ماشین حساب نرخ سود وام دریافتی از بانک را مورد تجزیه قرار می‌دهیم به این نتیجه می‌رسیم که نرخ سود اعمال شده با آنچه بانک مدعی است تفاوت فاحشی دارد اما وقتی دلیل اختلاف را از شعبه بانک جویا می‌شویم، در توضیحات مواردی را عنوان می‌کنند که هیچ‌گاه این موارد به شکل رسمی روی نرخ سود تسهیلات اعلام نمی‌شود، به‌طور مثال هم اکنون بانک‌ها رسماً اعلام می‌دارند که نرخ سود تسهیلات 22 درصد است اما نرخ سود واقعی تسهیلات در عمل بیش از 26 درصد محاسبه می‌شود. با این توضیح این مورد مطرح می‌شود که کاهش نرخ سود سپرده بانکی با این‌گونه رفتارهای بخشی بانکی کشور تأثیری در کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی ندارد، چراکه بانک در جریان عملیات بانکی خود نرخ سود بالاتری را روی تسهیلات اعمال می‌کند.
نرخ سود تسهیلات بیش از 26درصد است
در این بین نکته جالب آن است که میانگین نرخ سود پرداختی بانک‌ها به کل سپرده‌ها اعم از کوتاه مدت، میان‌مدت و بلندمدت شاید حدود 10 درصد هم نشود اما بانک‌ها نرخ سود تسهیلات را به شکل رسمی 22 درصد اعلام و بیش از 26 درصد اعمال می‌کنند!
اگرچه دستمزد مهم‌ترین محل کسب درآمد برای عمده ایرانی‌هاست اما مطالعات نشان می‌دهد در کنار دستمزد، سپرده‌گذاری در بانک یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کسب درآمد در جامعه است که میلیون‌ها نفر از اقشار ضعیف و متوسط جامعه از این محل جهت تقویت مالی خود کسب سود می‌کنند. آخرین ترازنامه منتشره بانک‌ها از سوی بانک مرکزی بیانگر رشد سپرده‌گذاری بخش غیردولتی در بانک‌هاست.
حجم سپرده‌های بخش غیردولتی که در پایان سال 93 در محدوده 747هزار میلیارد تومان بود، در بهمن ماه سال 94با 27درصد رشد نسبت به اسفند ماه سال 93 به 945 هزار میلیارد تومان رسید. در این میان در شرایطی حجم این سپرده‌های غیردولتی بانک‌ها در بهمن ماه سال 94 شامل سپرده‌های دیداری، مدت‌دار و قرض‌الحسنه 945هزار میلیارد تومان گزارش شده که حجم کل نقدینگی کشور در پایان بهمن ماه سال 94 معادل 975 هزار و 940 میلیارد تومان بوده است.
در این بین چند روزی است که مقوله کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی در جامعه خبرساز شده است، حال اگر چه شکل ظاهری این جریان به سود اقتصاد است و تولید از تسهیلات ارزان قیمت بهره می‌برد اما در پشت پرده چنین اتفاقی نمی‌افتد.
نرخ سود سپرده برای مردم اهمیت دارد
حقیقت است که یارانه 45 هزار تومانی ماهانه برای بسیاری از خانوارهای ایرانی حائز اهمیت است بدین ترتیب بی‌شک تغییر نرخ سود سپرده نیز برای مردم نیازمند جامعه یا اصلاً سرمایه دارانی که سرمایه خود را از ایران خارج نکرده‌اند، ایجاد نگرانی می‌کند. شاید در ابتدا بسیاری از خوانندگان موضع بگیرند که چرا با کاهش نرخ سود بانکی مخالفت می‌شود، در این بین باید بین مقوله کاهش نرخ سپرده‌ها در بانک با نرخ تسهیلات تفاوت قائل شد.
متأسفانه طی سال‌های گذشته بانک‌ها به واسطه تعدیل پیوسته نرخ سود سپرده‌ها، هیچ‌گاه نخواسته‌اند از حاشیه سود خود جهت فعالیت‌های بانکی بکاهند و تلاش کرده‌اند تعدیل نرخ سود تسهیلات از محل کاهش نرخ سود سپرده‌ها (منابع مردم) اتفاق بیفتد و در این بین حاشیه سود خود را در حد مطلوب حفظ کنند، برای مثال هم اکنون بانک‌ها به سپرده‌های بانکی کوتاه مدت 8درصد و بلندمدت 18درصد سود می‌پردازند، این در حالی است که نرخ سود تسهیلات نیز در ظاهر 22 درصد و در عملیات بانکی بیش از 26درصد است.
مابهالتفاوت نرخ سپرده با تسهیلات خیلی بالاست
حال باید توجه داشت میانگین نرخ سود پرداختی بانک‌ها به کل سپرده‌ها اعم از کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت شاید حدود 10درصد هم نشود اما بانک‌ها نرخ سود تسهیلات را 26 درصد اعمال می‌کنند، این در حالی است که مابهالتفاوت نرخ سپرده و نرخ سود تسهیلات حقیقی در بانک‌های کشور بالای 15 درصد است، در این بین این سؤال مطرح می‌شود که چرا باید بین سود سپرده و تسهیلات آنقدر فاصله نجومی (تقریباً معادل تورم کنونی کشور) وجود داشته باشد.
به نظر می‌رسد بانک مرکزی، شورای پول و اعتبار و شورای هماهنگی بانک‌ها باید این بار بدون آنکه نرخ سود سود سپرده‌ها که همانا اندوخته و پس‌انداز میلیون‌ها از مردم زحمتکش و نیازمند جامعه است، بانک‌ها و مؤسسات اعتباری را ملزم کنند تا نرخ سود تسهیلات را کاهش دهند، با این کار هم نقدینگی از بانک خارج نمی‌شود (به دلیل سود سپرده مطلوب) و هم اینکه بانک‌ها مجبور می‌شوند برای حفظ حاشیه سود خود از هزینه‌ها و ریخت و پاش‌های متعدد و متنوع خود بکاهند.