در عين حال كمبود بودجه و فراگيري حاشيه‌هاي پررنگ‌تر از متن در آموزش عالي از سوي اين ستاد به عنوان بزرگ‌ترين علل كاستن از شتاب علمي كشور معرفي شده‌اند. اين در حالي است كه هر دو مورد ياد شده ثمره تغيير اولويت‌هاي دستگاه اجرايي كشور است.
جدا از اينكه تمايل دولت‌ها به پرداختن به مسائل زودبازده و توجه به صندوق‌هاي رأي، محصول فعاليت ناقص احزاب و جناح‌ها و ساختار معيوب سياسي در كشور است، يك اپيدمي نيز به شمار مي‌رود.
نتيجه اينكه سررشته اقدامات كلان ملي در جهت تحقق اهداف چشم اندازهاي كشور در دست احكام حكومتي و تأكيدات مقام معظم رهبري باقي مي‌ماند و اميد به رسيدن به مطلوب در حوزه‌هاي گوناگون فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي تنها در سايه پيگيري مطالبات ايشان زنده مي‌ماند وگرنه به اولويت‌بندي دولت‌ها و تدبير آنها اميد چنداني نخواهد بود.
پيشرفت علم و فناوري و پايه‌ريزي اقتصاد دانش‌بنيان يكي از راهبردهاي نظام و مورد تأكيد رهبر انقلاب است و مطالعه اظهارات و نظرات ايشان در اين مورد مي‌تواند معيار خوبي براي مطالعه بازده اقدامات صورت گرفته در حوزه اجرا باشد.
بر اين اساس هشدارهاي آيت‌الله خامنه‌اي نسبت به ركود علمي و تذكرات ايشان در حوزه اقتصاد مقاومتي و دانش‌بنيان نشان مي‌دهد كه آنچه اتفاق افتاده با آنچه بايد باشد اگر در تعارض نباشد دست كم فاصله دارد.
رهبري در ديدار رمضانه خود با تعدادي از اساتيد دانشگاه‌ها فرمودند: «مسئله‌اي كه بنده رويش تكيه مي‌كنم، مسئله سرعت رشد است. در يكي از جلساتي كه باز هم رؤساي دانشگاه‌ها و اساتيد بودند، بنده راجع به سرعت رشد و اينكه اين سرعت كم شده، تذكري دادم؛ وزير محترم به من نامه نوشتند كه «نه، رشد ما ادامه دارد» و آمارهايي را هم ذكر كرده بودند. من مي‌دانم رشد ادامه دارد؛ بحث من بر سر اين نيست كه ما رشد علمي نداريم؛ بحث من بر سر سرعت اين رشد است؛ سرعت ما كم شده. ما اگر بخواهيم در اين مسابقه جهاني جلو برويم، نميتوانيم با همان سرعت رشدي كه [آنها] آن جلوها دارند حركت مي‌كنند، حركت كنيم؛ سرعت رشد را بايد افزايش بدهيم. البته در مورد رشد، ما در رتبه چهارم دنياييم؛ اين را آقاي وزير هم به من گزارش كردند، خود بنده هم در گزارشي كه از يكي از پايگاه‌هاي استنادي آورده بودند، همين را ديده بودم. بله، ما در رتبه چهارم هستيم اما اين كافي نيست، بايد حركت‌مان را سريع كنيم.»
با اين وجود و همانطور كه از بيانات رهبر انقلاب برمي‌آيد مديران ارشد وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در طول دو سال گذشته با تغيير متغيرها سعي كرده‌اند كاهش شتاب رشد علمي را نفي و تكذيب كنند.
قافيه سرعت را نبازيم
بنابراين پيگيري فرمايشات ايشان نشان مي‌دهد كه رشد علمي كه مبناي اقتصاد دانش بنيان و مقاومتي است و براي رقباي ما در منطقه و جهان به عنوان تهديد به شمار مي‌رود، براي كشور ما با سرعت لازم رخ نمي‌دهد.
از اينجا به بعد اين وظيفه نهادهاي سياستگذار، مجري و ناظر است كه گفتمان افزايش سرعت و شتاب رشد علمي را در فهرست اولويت‌هاي دولت به صدر بياورند.
شوراي عالي انقلاب فرهنگي و ستاد اجرايي نقشه جامع علمي كشور با جايگاه فراقوه‌اي يكي از نهادهايي است كه در انجام اين مهم وظيفه‌مند است.
بر همين اساس، محمدرضا مخبر دزفولي، دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي هفته گذشته و در حاشيه جلسه اخير ستاد راهبري نقشه جامع علمي كشور به واكاوي كاهش شتاب علمي كشور پرداخت و گفت: شايد يكي از دلايل كاهش شتاب علمي كشور برخي از حاشيه‌هايي باشد كه در چند سال گذشته در آموزش عالي كشور پيش آمده است.
وي ادامه داد: دانشگاه‌ها بايد حتماً داراي جوشش و نشاط سياسي باشند، اما آنچه كه مقام معظم رهبري تذكر دادند اين بود كه حاشيه‌هاي سياسي نبايد براي دانشگاه‌ها درست شود و دانشگاه‌ها نبايد در بين درگيري‌هاي فرسايشي سياسي از مأموريت اصلي خود كه پيشرفت علم و فناوري، ارتقاي دانش و افزايش ظرفيت علمي در بين اساتيد و دانشجويان است باز بمانند.
دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي يادآور شد: اگر دانشگاه‌ها و مراكز علمي ما درگير اين مسائل شوند به طور حتم رتبه علمي و شتاب علمي كشور ما دچار اختلال و اشكال مي‌شود كما اينكه ما در مقاطعي شاهد اين اختلال و اشكال در دانشگاه‌ها بوده‌ايم و حتماً بايد اين مسئله را پايش و مراقبت كنيم. از طرف ديگر نشاط و جوشش سياسي نبايد بر تمام فعاليت‌هاي علمي و فرهنگي سيطره پيدا كند.
از گفتمان خارج نشويم
منصور كبگانيان، عضو ديگر شوراي عالي انقلاب فرهنگي و دبير ستاد نقشه جامع علمي كشور است كه به دنبال بيانات مقام معظم رهبري در جمع اساتيد دانشگاه‌ها نسبت به كندي رشد علمي در كشور واكنش نشان داده و از كمبود بودجه به عنوان يكي از دلايل اصلي اين امر ياد كرده است. وي در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها با بيان اينكه راهكارهايي براي رفع كندي شتاب علمي كشور در نظرگرفته شده كه بايد عملياتي شود، گفت: كمبود بودجه يكي از علل كندي شتاب علمي است و مسئولان بايد بودجه بيشتري براي پژوهش قرار دهند.
وي در رابطه با فرمايشات مقام معظم رهبري پيرامون كندي سرعت شتاب علمي كشور گفت: براي اينكه به طور مرتب رقابت ما در توليد علمي منطقه و دنيا حفظ شود و جمهوري اسلامي در راه اهدافش كه مقام اول منطقه در چشم‌انداز است به تصويب برسد بايد بتوانيم شتاب پيشرفت علمي را حفظ كنيم يعني سرعت توليد علم نبايد كند شود.
البته آنچه در اظهارات اين صاحبنظران مغفول مانده است توجه به گفتمان‌سازي و تبديل ايده‌آل‌هاي جامعه به مطالبه عمومي است كه مانع از برخورد حذفي و سليقه‌اي اولويت‌هاي كشور مي‌شود. اين در حالي است كه بسياري از پيشرفت‌هاي علمي و فناورانه كشور و مواهب آنها در حوزه‌هاي مختلف به مردم معرفي نشده‌اند و افكار عمومي كمتر در جريان روند اجرايي طرح‌هاي بزرگ علمي و فناوري كشور قرار مي‌گيرند.
طرح‌هاي كلان ملي در اغما
كبگانيان گفت: مسئولان بايد بودجه بيشتري براي پژوهش قرار دهند ولي در حال حاضر رديف طرح‌هاي كلان ملي مصوب شوراي عتف و شوراي عالي انقلاب فرهنگي است حذف شده در حالي كه اگر به يك خودرو سوخت نرسانيم سرعتش كم و متوقف مي‌شود.
دبير ستاد نقشه جامع علمي كشور اظهار داشت: پتانسيل ما نسبت به رقباي ديگرمان در منطقه مانند عربستان و تركيه بسيار بهتر است و نيروي انساني بسيار خوبي داريم ولي آنها با هزينه بالا شتاب علمي ايجاد مي‌كنند و ما نيز بايد حمايت جدي و مادي و معنوي براي شتاب علمي تلاش كنيم. بنابر اين گزارش و با استناد بر اطلاعات اتاق فرماندهي نقشه جامع علمي كشور، نشاني غلط در تعيين اولويت‌ها براي دانشجويان و دانشگاهيان از طرفي و كمبود بودجه كه نشان از نگاه دولت به موضوع رشد علمي دارد مقصران اصلي در كاهش سرعت رشد علمي كشور دارد.
هرچند اين دو مورد مؤيد اين مطلب است كه ديربازده بودن توسعه علمي و نياز به سرمايه‌گذاري مستمر و كلان ميزان رغبت دولت‌ها را به اين امر كاهش مي‌دهد اما اين دليل نمي‌شود اولويت‌هاي كشور پاي سلايق جناحي دولت‌ها قرباني شود.