برای برخورد با پدیده شوم قاچاق که باعث عقب رفتن اقتصاد کشور می‌شود و ما را به کشوری مصرف‌کننده صرف کالایی تبدیل می‌کند باید چه‌کاری انجام داد؟پدیده قاچاق مانند گوی داغی است که مسئولان تنها آن را از زمین خود با شوت زدن دور می‌کنند.
آیا مشکل برخورد با پدیده قاچاق قانون است یا مصوبه‌های خلق الساعه که برای دور زدن قانون استفاده می‌شود؟
در آخرین روزهای مانده به آغاز طرح برخورد با قاچاق کالا در سطح عرضه، ستاد مبارزه با قاچاق کالا در تاریخ 13 مهرماه سال جاری با ریاست اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور مسئولیت برخورد با کالای قاچاق در سطح عرضه را به اتحادیه‌ها و اصناف سپرد، اما برخوردهای جدی طی ماه بعد از اجرای طرح مبارزه با قاچاق کالا مشاهده نشده است.
برای پاسخ به سوالات متعدد در این باره گفتگویی با علی فاضلی رئیس اتاق اصناف ایران انجام داده و سعی کردیم به‌صورت بی پرده در خصوص مسئله قاچاق درسطح عرضه صحبت کنیم هرچند که سؤالات ما در مواقعی خشم و خنده و دوگانه گویی فاضلی را نیز به همراه داشت.
بخش‌هایی از این گفتگو بَنا بر خواسته رئیس اتاق اصناف ایران و رعایت مسائل محرمانه این اتاق منتشر نشد اما مسائلی نیز مطرح‌شده که بسیار تامل بر انگیز است.
فاضلی در این مصاحبه انتقادات تندی را خصوص پدیده قاچاق به بخش‌های مختلف دولتی مطرح کرد، همچنین سوالات متعدد و تندی را از مسئولان مطرح کرد که شاید هرکدام از این سؤالات پیغام مشخص خود را در کنار سوال دارد.
* در جلسه با جهانگیری هر چه تلاش کردم مسئولیت مبارزه با قاچاق را به ما ندهند، نشد
ستاد مبازره با قاچاق کالا نیمه ماه گذشته اتحادیه ها و اصناف را مسئول برخورد با قاچاق کالا کرد، طی یک ماه گذشته شما عملکرد خود و اتحادیه‌های زیر نظر را در این خصوص موفق می دانید؟
فاضلی: مسائل قاچاق کالا ربطی به ما نداشته و ندارد و قانون‌گذار مسئولیت‌ها را در این خصوص مشخص کرده است. بنده برای اولین بار در جلسه ستاد مبارزه با قاچاق کالا شرکت کردم و تا به آن روز از ما حتی برای حضور در این جلسات دعوت نمی‌کردند.
در جلسه ستاد مبارزه با قاچاق کالا به ریاست آقای جهانگیری من هرچقدر سعی کردم که این مسئولیت به ما سپرده نشود، نشد، زیرا قانون مسئولیت کاشف بودن را از ما گرفته است. اگر بازرسان ما در مراحل کشف آسیب ببینند ما باید چه‌کار کنیم؟
یعنی منظور شما این است که بازرسان اصناف به‌غیر از قیمت‌گذاری نمی‌توانند بر امور دیگری از اصناف دخالت داشته باشند؟
فاضلی: بر اساس قانون نظام صنفی، اصناف چون مسئولیت نظارت بر امور اصناف را دارند، می‌توانند از مسیر صدور برگ خرید به امر قاچاق نظارت کنند و واحدها در صورتی که برگ خرید برای عرضه نداشته باشند با آنها برخورد می‌شود.
این ابزار، شرایط کافی را برای برخورد با عرضه کالای قاچاق فراهم می‌کند؟
فاضلی: بله، همین یک ابزار کافی است و از این طرق می‌توان فرد خاطی را به بخش‌های کاشف مانند سازمان حمایت، تعزیرات و پلیس ارجاع داد.
*کالاهای ته لنجی و کوله بران کجا می‌رود؟
قاچاق یک فرایند است که اکنون از بالا رها شده و مرحله آخر و سطح عرضه آن توجه شده است. 4 میلیارد و 200 میلیون دلار قاچاق کالا تنها از طریق ته لنجی و از طریق چند هزار قایق و لنج به کشور وارد می‌شود، مگر این اجناس به کشور وارد نمی‌شود؟ چرا نمی‌خواهیم اینها را مشاهده کنیم؟
اجناس واردشده با کوله بران که به اقدام آنها کاری نداریم آیا این اجناس به کشور نمی‌آورند؟ اطلاع دارید که چه تعداد از کوله بران سالانه کشته می‌شوند، بارهایی که آنها با خود به ایران می‌آورند اکنون کجاست؟
برآورد دارید که چه میزان کالا به‌صورت کوله بری به کشور وارد می‌شود و چند درصد از سهم کالای قاچاق را دارند؟
فاضلی: هر گز نمی‌توان در خصوص میزان واردات کالای قاچاق به شکل کوله بری به کشور برآورد داشت. اما گفته می‌شود روزی 500 ماشین بار به تهران وارد می‌شوند. آیا کالاهایی که کوله بران وارد می‌کنند، برگ سبز دارند؟
اجناسی که از طریق مناطق آزاد و تعاونی‌های مرزنشین به کشور وارد می‌شود به کجا می‌رود؟ آیا کالاهای که به این شکل وارد می‌شود قاچاق است؟ قانون‌گذار اعلام می‌کند که هر کالایی که در بازار برگ مثبته نداشته باشد قاچاق است.
*ورود نیمی از کالای قاچاق به صورت نیمه رسمی/ در چشم برخی مسئول نگاه کردم و گفتم دزد و قاچاقچی شما هستید
ورود کالای قاچاق به این شکل به کشور، چقدر از 15 میلیارد دلار رقم رسمی اعلام شده در خصوص ورود کالای قاچاق به کشور را تشکیل می‌دهد؟
فاضلی: حدود نیمی از کالاهای قاچاق کشور به این شکل وارد می‌شود. این امور واقعیت‌های جامعه ما است. من در جلسه تعزیرات در چشم برخی نگاه کردم و گفتم دزد و قاچاقچی شما هستید.
در چشم چه کسی نگاه کردید و گفتید که شما قاچاقچی هستید؟
فاضلی: در گردهمایی بزرگ اخیر تعزیرات کشور، همه چالش‌های پیش روی قاچاق کالا را شکافتم و گفتم که خود شما (عامل) هستید. به کم اظهاری ها (در گمرک) توجه کنید. کالاهای قاچاق از کجا به کشور وارد می‌شود، یخچال فریزر "ساید بای ساید" چگونه وارد کشور می‌شود؟
کالاهای مصرفی و فاسدشدنی نیز به‌صورت هدفمند به کشور وارد می‌شود. اکنون از شیلی به ایران میوه می‌آید.
*کسی که به 4 تا آجیل فروش می‌گوید قاچاقچی، شرف دارد؟
اگر در تأمین نیاز برخی مواد غذایی کمبود داریم چرا وارد نمی‌کنیم؟ تا بعد نرویم یقه آجیل‌فروش را بگیرم و به او بگوییم تو قاچاقچی هستی! کسی که این حرف را به آجیل‌فروش می‌زند شرف دارد؟ ( پاسخ با خشم)
رهبر معظم انقلاب در سال 91 تاکید کردند که تولید را باید حمایت کنید تا امروز به این وضعیت نیفتد. آن موقع مسئولان مرده بودند. در اوج درآمد های نفتی حجم قاچاق کالا 25 میلیارد دلار شد، چرا آن موقع فریاد زده نشد؟
من نمی‌گویم که در سطح عرضه نباید برخورد صورت گیرد اما باید توجه داشت آیا قاچاق کالا در همین چهار تا واحد است؟
یعنی اگر دولت نتوانست از مبدأ جلو ورود کالای قاچاق به کشور را بگیرد آیا با پدیده قاچاق در سطح عرضه نیز نباید برخورد کند؟
فاضلی: حرف شما را قبول ندارم. ولی تمام این مشکلات از سوی دولت نیست. بسیاری از کالاها که در شبکه‌های رسمی کشور هیچ جایگاهی ندارند، به شکل قاچاق وارد کشور می شود. آیا فقط دولت در این باره مقصر است.
در همه جای دنیا کم‌وزیاد قاچاق دارند. کشورهایی مثل اتریش یا کانادا درصد اندکی کالای قاچاق دارند و تنها در 2 یا 3 مورد یا حداکثر در 7 تا 8 مورد کالای قاچاق وجود دارد اما در کشور ما کالای قاچاق در تمام بخش‌ها وجود دارد.
* کنترل ورود کالای قاچاق از گمرک وظیفه من نیست، رسانه‌ها بروند مبدا آن را پیدا کنند
درصورتی‌که کالای قاچاق در کشور توسط واحدهای صنفی به فروش نرود آیا انگیزه واردات برای قاچاقچی وجود دارد؟
فاضلی: خیلی از کالاهایی که اکنون در سطح مغازه‌ها وجود دارد قاچاق نیست. به طور مثال در بخش لوازم‌خانگی بخشی از کالاها تولید و مونتاژ می‌شود بخشی از کالاهای نیز مجوز واردات رسمی دارد.
برای نمونه یک نوع از یخچال که باید سالانه تنها هزار عدد در بازار عرضه شود اما به تعداد 9 هزار عدد در بازار عرضه می‌شود. در این خصوص باید اذعان داشت که ورود این محصولات به کشور به‌صورت کم اظهاری و از طریق گمرک انجام می‌شود.
کنترل ورود کالای قاچاق از مبادی رسمی به کشور وظیفه من نیست شما رسانه‌ها بروید کالای قاچاق را پیدا کنید. ورود این کالا ها به‌صورت عیان انجام می شود و دیگر نمی‌توان اسم کالای قاچاق را بر روی آنها گذاشت.
بالاخره این همه کالای قاچاق کجا فروخته می‌شود؟
فاضلی: کالاهای قاچاق در فضای مجازی به فروش می‌رسد زیرا اکنون ما وجب‌به‌وجب مغازه‌ها را متر می‌کنیم.
*می‌گویند به فلان کالای قاچاق در فلان مغازه دست نزنید
پس شما معتقدید که اصناف کالای قاچاق نمی‌فروشند؟
فاضلی: فروش کالای قاچاق توسط اصناف خیلی کم است. تنها ممکن است 5 درصد از واحدهای صنفی در خصوص فروش کالای قاچاق تخلف داشته باشند. اما این درصد خود 150 هزار واحد صنفی می‌شود. آیا این رقم کم است.
وقتی‌که من می‌خواهم باعرضه کالای قاچاق در اصناف مختلف برخورد کنم، هرکدام از آنها سرشان به یک آخوری بند است و گفته می‌شود این کالا مربوط به فلان دستگاه است یا به این کالا دست نزنید (پاسخ با خشم).
همچنین باید اذعان داشت که ابزار لازم برای برخورد با کالای قاچاق در کشور وجود ندارد. درکل کشور 1650 بازرس در اتاق اصناف داریم.
تاجایی که مطلع هستیم، حق بازرسی اصناف نیز به اتاق اصناف توسط دولت داده نشده است؟
فاضلی: پول بازرسی صنفی را به اتاق اصناف نمی‌دهند و این بازرس‌ها با وضعیت ندار هدایت می‌شوند.
*روسای اتحادیه‌ها اگر در برخورد با کالای قاچاق موفق نباشند عزل می‌شوند
دولت پس به چه دلیل مسئولیت برخورد با کالای قاچاق در محل عرضه را به اصناف واگذار کرده است در حالی که شما اذعان دارید امکانات لازم را برای تحقق این امر ندارید؟
فاضلی: برخوردهای قهر آمیز در هیچ کشوری جواب نمی‌دهد، در ایران هم جواب نداده است. مگر تعزیرات حکومتی و اعمال مشابه در کشور طی سالیان گذشته مورد استفاده قرار نگرفت؟ آیا در این شرایط اقتصاد کشور سالم شده است؟
بازار یک مورد را بیشتر نمی‌پذیرد و آن عرضه و تقاضا است. در تمام دنیا تولید ملی را تقویت می‌کنند و به مزیت اقتصادی خود اضافه می‌کنند. بر اساس مصوبه کمیسیون ماده 2 سالی هزار میلیارد تومان به ایران خودرو تزریق شده است، به کجا رسیدند؟
باید با واقعیت‌ها مواجه شد و تا زمانی که خود تشکل ها مسئول برخورد با کالای قاچاق نشوند مشکلی حل نخواهد شد. رئیس هراتاق اگر نتواند به مسئولیت خود در این زمینه عمل کند عزل می‌شود و درصورتی‌که با چهار تا اتاق به این صورت برخورد شود، مشکلات برطرف می‌شود.
برجام برای کشور"نان و ماست" نمی‌شود/تحریم بانکی هم فقط به شرط تسلیم رفع می‌شود
من بر عملکرد دولت انتقاد های جدی دارم اما دستش هم درد نکند و در برجام زحمت کشید اما برجام برای ما "نان و ماست" نمی‌شود و تمام مشکلات ما را حل نمی‌کند، بلکه یک سنگی را از جلوی پای ما برداشت.
در حال حاضر و در شرایط پس از اجرای برجام باید از این راه سنگلاخ بالا برویم، برجام مشکل تولید ما را برطرف نمی‌کند. آمریکا نیز بدون تسلیم شدن ایران اجازه نمی‌دهد که نظام بانکی جهان با ایران کار کند. ما هنوز هم در تحریم هستم.
منظور شما از اینکه ما هنوز در تحریم هستیم چیست؟ یعنی مشکلات قبل از اجرای برجام برای اصناف برطرف نشده است؟
فاضلی: خیلی از مشکلات قبل از برجام هنوز حل‌نشده است و کسی نمی‌تواند این امر را انکار کند. بانک‌های بزرگ دنیا با ایران کار نمی‌کنند و نمی‌توانیم نظام LC خود را سازمان ببخشیم.
نظام توزیع و تأمین ما باید سامان داده شود. تکنولوژی پوشاک که پیچیده نیست اما هزینه تولید ما در کشور زیاد است. در بخش طراحی قوی عمل نمی‌شود و در تولیدات الگوهای دینی برای جوانان کشور رعایت نمی‌شود.
بهره بانکی بالا بوده و یار تولید نیست. درصورتی‌که مشکلات مطرح‌شده برطرف شود پدیده قاچاق نیز برطرف می‌شود.در سال‌های 91 تا 92 ذائقه مردم را با واردات از چین تغییر داده‌ایم.
دشمن در زمینه مشکل اشتغال ایران برنامه ریزی کرده است
یکی از مجاری که در زمان برخورد با کالای قاچاق در کشور ما فعالیت آن قوت گرفته، توزیع کالای قاچاق از طریق شبکه‌های مجازی است برای این پدیده چه برنامه‌ای وجود دارد؟
فاضلی: توزیع کالای قاچاق تنها از طریق فضای مجازی نیست. باید بپذیریم که عمده مشکل ما در کشور اشتغال است و دشمن در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده است.
اصناف مزیت بالایی برای ایجاد شغل در کشور دارند. نظام دست‌فروش و خیابان فروش را می‌توان جمع کرد. لباس‌های غیرمتعارف را در کنار خیابان به فروش می‌رسانند آیا به درستی با آنها برخورد می شود؟
بخش اعظمی از فعالیت‌ها و تولیدات غیر فرهنگی در تولیدات خانگی صورت می گیرد و ما نیز اجاره ورود به آنجا نداریم. اما این شرایط واقعیت جامعه هستند.
لوازم‌آرایش بهداشتی غیر مجاز را در کنار خیابان می فروشند که این امر به‌سلامت جامعه لطمه می‌زند؛ وقتی می‌گوییم با آنها برخورد کنید می‌گویند شب عید است و می‌خواهند برای خانواده خود در آمد کسب کنند.
این عارضه ها دست‌به‌دست هم می دهد که نتوانیم به‌درستی با پدیده قاچاق مبازره کنیم. دشمن ما در این زمینه دست به کار شده است، اما ما چندین سال است نتوانسته‌ایم با پدیده قاچاق به‌درستی برخورد کنیم.
دشمن در حال کار کردن روی شبکه‌های فرهنگی و اقتصادی علیه ایران است اما فعالیت‌های فرهنگی مورد نظر مقام معظم رهبری به‌درستی انجام نمی‌شود.
*برخورد با قاچاق در سطح عرضه آوردن جنگ به خانه است
بر اساس این روندی که شما ترسیم کردید، برای برخورد با قاچاق کالا قرار است به کجا برسیم؟
فاضلی: همانطور که بارها گفته ام در بحث قاچاق باید عزم ملی داشت و باید منافع ملی در نظر گفته شود. اما برخورد با قاچاق در سطح عرضه به معنی آوردن جنگ درمیان خانه است.
من نمی‌گویم نباید در سطح عرضه با کالای قاچاق مبازه کرد، اما باید در نظر داشت سطح عرضه حلقه آخر است و در ابتدای امر باید به مبادی ورودی سیستم حمل‌ونقل و تقویت تولید ملی و کار فرهنگی توجه داشت.حاکمیت بنگاه های بزرگ در اختیار دولت است و اکنون نیز حاضر نیستند از آن دست بکشند زیرا رانت دارند.
از صحبت‌های شما چنین برداشت می‌شود که دولت تنها مسئولیت‌هایی که با دشواری همواره است را به بخش خصوصی و اصناف سپرده است؟
فاضلی: این مسئولیت که شما از آن یاد می‌کنید کجاست؟ مسئولیت‌هایی که دردسر دارد را نیز به ما نمی‌دهند. (پاسخ با خنده)
"ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز" به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور، مسئولیت مبارزه با قاچاق کالا در سطح عرضه را به اتحادیه‌ها و اصناف سپرده است که شما نیز در آن جلسه حضور داشته‌اید. منظور من این مسئولیت است.
فاضلی: آقای جهانگیری دراین ارتباط کار بسیار عاقلانه ای کرده است و ستاد مبازره با قاچاق کالا و ارز هم برای اولین بار کار درستی انجام داده است.
درصورتی‌که می خواهیم با مفاسد مبازره شود باید در جای دیگری مبارزه صورت گیرد و در سطح عرضه، باید به‌دست تشکل‌ها سازمان‌دهی لازم برای برخورد انجام شود. در صورتی که تشکل نباشد نمی‌توان کاری انجام داد.
اجازه دهید برخی از پاسخ‌های شما را در خصوص برخورد با قاچاق کالا در سطح عرضه قانع‌کننده ندانم.
ارزیابی شما در خصوص عملکرد، بازرسی اتاق اصناف در روز اول برخورد با کالا قاچاق در سطح عرضه چیست؟
آیا برای شما قانع‌کننده است که آقای حسین دوردیان (مسئول بازرسی اتاق اصناف) در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کند که در کلان‌شهر تهران تنها چند مورد عرضه جزئی کالای قاچاق دیده شد که با دادن تذکر مشکل این اصناف نیز حل شد؟
فاضلی: در کلان‌شهر تهران من تنها 108 بازرس بیشتر ندارم.
همان 108 بازرس فقط 2 مورد جزئی تخلف را در بازار دیده اند؟
فاضلی: از آقای نعمت زاده وزیر صنعت درخواست کرده‌ام با توجه به طرح تشدید به ما نیروی بیشتری بدهد تا بتوانیم با نیروی بیشتری برای برخورد با کالای قاچاق عملیات داشته باشیم.
این نیروها و بازرسانی که در طرح تشدید برخورد با کالای قاچاق در سطح عرضه به اتاق اصناف می‌پیوندند از کدام ارگان هستند؟
فاضلی: این نیروها از ساختارهای سازمان حمایت و در استان‌ها از سازمان صنعت، معدن و تجارت تأمین می‌شوند.
مگر می شود اتاق اصناف به این مهم توجه نکند که در سطح عرضه، مواد غذایی فاقد استاندارد و ممنوعه به بازار عرضه شود؟ در صورت عدم برخورد، خانواده من نیز از این مواد استفاده خواهند کرد. من چه سودی دارم که از این تخلفات دفاع کنم.
من نمی‌گویم اصناف مبرا از خطا بوده‌اند اما عرض می‌شود که اگر بر اساس متوسط جهانی در بخش اصناف 5 درصد تخلف وجود داشته باشد برخورد با آنها دشوار است.
اینها همان غوغا سالارها هستند که بلندگو و عناصر زیادی دارند و دادوبیداد می‌کنند.اصناف همان کسانی هستند که امام خمینی (ره) با دست آنها انقلاب کردند اگر تعداد اندکی از آنها امروز خراب شده‌اند، کسان دیگری بدعمل و مدیریت کرده اند. چرا توپ در زمین اصناف شوت می‌شود؟
من وظیفه‌دارم که از اصناف دفاع کنم اما دفاعه بی‌مورد نیز نمی‌کنم.
*بازار ناموس اقتصاد کشور است، دعوا را به وسط بازار نکشانیم
به نظر می‌رسد که دفاع شما از اصناف با برخی ملاحظات همراه است.
فاضلی: در بازار سر هیچ نباید عارضه درست کرد. تکرار می‌کنیم کدام انسان عاقل جنگ را به خانه خود می‌برد تا زن و بچه وی نیز آسیب ببینند؟ بازار ناموس اقتصاد کشور است چرا دعوا به بازار آورده می‌شود؟
درصورتی‌که 10 تا کالا را از بازار خارج کنید و بعد آن را آتش بزنید این امر به سالم بودن اقتصاد کشور کمک می‌کند؟ در این شرایط دیگر کسی جرات سرمایه‌گذاری در کشور نمی‌کند.
شیوه برخورد با کالای قاچاق غلط است. برای اینکه انتظار داشته باشیم یک محصول داخلی در بازار به‌راحتی به فروش برود ابتدا باید آن را به‌صورت بهینه تولید کنیم.
مردم به جنسی پول می‌دهند که کیفیت مناسبی داشته باشد. تولید ملی باید به سمت بهینه شدن حرکت کند و تسهیلات لازم در اختیار آن قرار گیرد. مراودات با دنیا انجام و تکنولوژی‌های جدید به کشور بیاید. سرمایه‌گذاری مشترک در کشور باید صورت گیرد وگرنه ما مصرف‌کننده صرف خواهیم بود.