سرویس جهان مشرق - اساس فعالیت‌های انسان حب اوست به خود و هر آنچه می‌تواند برایش لذت‌آور و تعالی‌بخش باشد. درواقع، برخی گفته‌اند واژه «انسان» از مصدر «اُنس» و «اِنس» و به معنای الفت و ملاطفت داشتن است و لذا، انسان در تمامی شرایط، نیازمند جلب محبت دیگران است.

علت‌های سه‌گانه کشش قلبی انسان به مهر و محبت عبارت‌اند از:

1. لذت: این احساس، از اصلی‌ترین عوامل تکوین‌ساز و ایجادکننده دوستی و محبت است که لذت‌های جسمانی؛ نظیر علاقه به چهره‌ای زیبا و لذت‌های غیر جسمانی؛ نظیر علاقه‌مندی به مطالعه در موضوعی خاص، منتج از این علت می‌باشد و ذیل مختصات لذت انسانی قرار می‌گیرد.
2. منفعت: انسان موجودی است با نیازهای مادی و معنوی که می‌کوشد بنابر مصلحت حیات خویش، به آنچه در آن خیر و محبتی است که به رفع نیازهایش مساعدت می‌کند دست یابد؛ محبتی که درواقع به‌منظور سودخواهی و رفع نیازها شکل می‌گیرد.
3. سنخیت: بیشتر دوستی‌ها به دلیل سنخیت در ابعاد جسمانی، روانی و معنوی میان انسان‌هاست. تشابه در انگیزه‌ها، رفتارها، گرایش‌ها، نگرش‌ها، فضیلت‌ها و مواردی ازاین قبیل، مهم‌ترین عامل پیوند و محبت میان افراد است[1] .

با عنایت به موارد فوق‌الذکر، سعی داشتیم تا این موضوع را تأیید نماییم که انسان، فطرتاً و ذاتاً به جلب محبت دیگران نیازمند است و این نیاز فطری، اغلب از سوی خانواده و به‌ویژه پدر و مادر، همسر، برادران، خواهران و همچنین دوستان فرد تأمین می‌شود؛ اما در جهان امروز و در سایه مدرنیته، بافت اجتماعی بشریت دچار تحول شده است و لذا انسان مدرن دیگر قادر نیست تا نیاز به مهر و محبت خود را ارضاء و مرتفع نماید و ازاین‌رو دچار بحران روحی و عاطفی می‌گردد و ممکن است این بحران، وی را در شرایطی قراردهد که فرد، دستخوش پوچ‌انگاری گردد و نهایتاً پایان‌بخشی به حیات خود را بر زندگی در چنین وضعیتی اولویت بخشد.

مدرنیسم منظومه اجتماعی بشریت را دستخوش تحولی جدی ساخت؛ به‌نحوی‌که در کنار تغییر بافت اجتماعی انسان، مهم‌ترین نهاد جامعه و یکی از پایگاه‌های هویتی فرد؛ یعنی «خانواده» دچار تحولی بنیادین گشت. در سیر این تحول و گسترش سایه مدرنیسم و عصر فناوری بر نظام اجتماعی بشریت، خانواده‌های گسترده[2] به خانواده‌های هسته‌ای[3] و پس‌ازآن به خانواده‌های تک‌والدی[4] مبدل شده‌اند که در ادامه به تأثیر منفی آن بر سامان فرد می‌پردازیم.

«خانواده تک‌والدی» خانواده‌ای است که در آن، زن یا مرد بدون همسر و به‌تنهایی از فرزند یا فرزندان نگهداری می‌کند. بی‌تردید در این‌گونه خانواده‌ها، پدر یا مادر، به‌دلیل مشغله‌های اجتماعی، از توجه به فرزند خود بازمی‌ماند و کودک تربیت صحیح نمی‌یابد و کمبود توجه ممکن است او را در مسیر خطایی قرار دهد و زمینه سوءاستفاده‌های مختلف ازجمله سوءاستفاده جنسی از او را ایجاد کند.

همانگونه که می‌دانیم در خانواده‌های گسترده شاهد حضور سه نسل (پدران و مادران هریک از والدین) و تعامل گسترده آن‌ها با فرد (والدین یا فرزند) هستیم و در اغلب موارد فرد می‌توانست نیاز فطری خود به جلب محبت دیگران را ازاین طریق بدست آورد.

الزامات مدرنیسم و عصر فناوری، به‌تدریج، بشر را از شرایط خانواده‌های گسترده خارج ساخت و اغلب مردمان در جوامع مدرن، در خانواده‌های هسته‌ای (پدر، مادر و فرزند) رشد یافتند. علی‌رغم آنکه شرایط از حالت بسیار مطلوب خانواده‌های گسترده فاصله گرفت، اما بازهم شاهد ارتباط گسترده میان فرد با اعضای خانواده خود و جلب محبت و توجه آن‌ها بودیم.

متأسفانه، تغییر بافت زندگی افراد در دوران مدرنیسم، میزان گسست‌های زناشویی را افزایش داد و در این مرحله شاهد خانواده‌های تک‌والدی هستیم. در این‌گونه خانواده‌ها، فرزند یا حتی پدر یا مادر با کمبود محبت و مهرورزی مواجه می‌شوند و لذا سعی دارند تا از طرق مختلف، این احساس نیاز ذاتی را مرتفع سازند.

ازاین‌روست که در جهان مدرنیته، شاهد اقدامات و رفتارهای حیرت‌انگیز و تعجب‌آور هستیم که افراد به‌منظور ارضای نیاز فطری خود به محبت بدان روی می‌آورند. به‌عنوان نمونه، دو کشور آمریکا و ژاپن را که هر دو داعیه‌دار مدرنیسم هستند مورد واکاوی قرار داده‌ایم و به چند مورد از رفتارها و آداب تحیرآور و عجیب اشاره خواهیم کرد:

1. اجاره خانواده، دوست و غمگسار در ژاپن

مردان و زنان ژاپنی مجرد، در ایام آخر هفته و تعطیل رسمی، به اجاره خانواده شامل مرد و فرزند روی می‌آورند و ایام استراحت خود را با آن‌ها می‌گذرانند. این مسئله یکی از حقایق جامعه‌شناختی جامعه ژاپن و اقتضائات و پیامدهای مدرنیسم است که نخستین‌بار مجله آمریکایی آتلانتیک[5] به تحلیل آن پرداخت[6] .

برخی شهروندان ژاپنی، به دلایل متعدد که دراثنای گزارش حاضر بدان اشاره شد، بعضاً به‌دنبال دوستان ساعتی هستند تا با آن‌ها به مسافرت و گردش بروند، در مهمانی‌های دوستانه حضور یابند و یا حتی با آن‌ها درد دل نمایند.

به‌عنوان نمونه، شرکت ژاپنی فمیلی رومنس[7] که هم‌اینک سال نهم تأسیس خود را جشن می‌گیرد، در اول آوریل سال 2009 میلادی، تحت‌عنوان ارائه خدمات نوین «حضور در منزل»، افکار عمومی جهان را متحیر ساخت. این شرکت، در تبلیغات خود اعلام داشت که شهروندان ژاپنی می‌توانند به دلایل مختلف و در ایام سال، برای خود، خانواده شامل (همسر و فرزند)، دوستان یا حتی همکار اجاره نمایند.

شرکت فمیلی رومنس (1 آوریل 2009)؛ این شرکت در تبلیغات خود اعلام داشت که شهروندان ژاپنی می‌توانند به دلایل مختلف و در ایام سال، برای خود، خانواده، دوست و یا حتی همکار اجاره نمایند.

افزون بر 800 نفر در شرکت فمیلی رومنس مسئولیت دارند تا متناسب با درخواست متقاضی (مشتری)، در نقش یکی از اعضای خانواده و یا دوستان وی حاضر شوند. یوچی اشیل[8] ، مدیر این شرکت در مصاحبه با مجله آتلانتیک اظهار می‌دارد که با عنایت به اقتضائات جوامع مدرن و اشتغال فکری و فیزیکی اغلب شهروندان ژاپنی به مسائل کاری، کمتر کسی است که بتواند نیاز خود به محبت و عشق را برآورده سازد. او ادامه می‌دهد که شرکت فمیلی رومنس بر آن است تا این نیاز افراد را برطرف سازد[9] .

عجایبی که بشریت در جهان مدرن با آن‌ها مواجه است به همین‌جا ختم نمی‌شود. در ژاپن شرکت‌هایی وجود دارند که کارویژه آن‌ها این است که غمگسار یا سنگ صبور مشتریان باشند. به‌عنوان نمونه، چنانچه فردی دچار شکست عشقی شده است و یا با بحران روحی مواجه است با این شرکت‌ها تماس می‌گیرد و درد دل می‌کند. باید دقت نمود که کار کارمندان این شرکت‌ها تنها گوش دادن است و درواقع، فرد صرفاً یک سنگ صبور یا غمگسار اجاره می‌کند[10] .

برخی دیگر از شرکت‌های ژاپنی، به زنان مجرد، «درمانگران گریه» اجاره می‌دهد. درواقع، با استخدام مردان خوش‌چهره، آن‌ها را در اجاره زنان مجرد قرار می‌دهند تا در هنگام گریه و مصائب روحی، اشک‌های آنان را پاک نمایند و با سخنان عاطفی، به آن‌ها آرامش دهند[11] .

 2. اجاره دوست و والدین در آمریکا

شاید این موضوع امری عجیب و تحیرآور به نظر برسد، اما در ایالات‌متحده، شرکت‌های وجود دارند که افراد می‌توانند با مراجعه به آن‌ها، به هر دلیلی، برای خود پدر، مادر و یا دوست اجاره نمایند. برخی افراد از این خدمات استفاده می‌کنند تا احساس کمبود توجه و محبتی که در درون خود احساس می‌کنند را جبران نمایند و برخی دیگر ممکن است جهت تفریح دسته‌جمعی و یا مسافرت به اجاره دوستان و یا پدر و مادر روی بیاورند.

به‌عنوان نمونه، در ایالات‌متحده شرکتی با نام نید اِ مام[12] وجود دارد که کارویژه آن این است که یک بانوی باتجربه، به‌عنوان مادر فرد ایفای نقش می‌کند؛ نگرانی‌ها و دغدغه‌های وی را می‌شنود، لباس‌هایش را اتو می‌کند، برایش قهوه و شیرینی درست می‌کند[13] .

گسترش شرکت‌هایی ازاین‌دست در سراسر جهان مدرن، نشان‌دهنده آن است که یکی از پیامدهای مدرنیسم در طول تاریخ این بوده است که بافت زندگی انسان را تغییر داده و او را وارد نوعی حالت انزوای اجتماعی نموده است. امید است که مسئولان ذی‌ربط جمهوری اسلامی، با تمهیدات سنجیده و حساب‌شده، اجازه ندهند پیامدهای مدرنیسم در جامعه ایران اسلامی نیز گسترش یابد و مردمان ایران‌زمین را نیز دچار انزوای اجتماعی نماید.