سرویس سیاست مشرق- در دنیای سیاست، هر اندازه که مقام یک سیاستمدار در هرم قدرت بالاتر می رود، حساسیت و اهمیت هر اظهارنظر او به صورت تصاعدی و پلکانی بالا می رود. از این رو، معمولا سیاستمداران در سطوح بالای قدرت بسیار در اتخاذ موضع، ابراز نظر و حتی انتخاب کلمات خود وسواس به خرج می دهند، به ویژه وقتی پای دادن قول به مخاطبانی در وسعت یک کشور در میان باشد، چرا که کلام یک مقام عالی توام با ایجاد تعهد برای اوست.
حسن روحانی، رییس جمهور محترم، پیش از آن که در سال ۹۲ به این منصب تکیه بزند، در زمان رقابت‌های انتخاباتی، با ضرس قاطع و اعتماد به نفسی مثال زدنی از برنامه خود برای مذاکره با دنیا بر سر برنامه هسته‌ای سخن می گفت و با کنایه به رقبای سیاسی و دولت مستقر در آن مقطع، از این می گفت که به «زبان دنیا» برای مذاکره برد-برد مسلط است و خروجی این برنامه او، «چرخیدن توامان چرخ سانتریفیوژ و معیشت مردم» خواهد بود.
طبیعی بود که با قرار گرفتن در راس قوه مجریه و به دست گرفتن سکان دیپلماسی کشور، این اعتماد به نفس چندین برابر شد و رییس جمهور در دوران مذاکرات، زمان امضای توافق و بعد از آن، با چنان قطعیتی از دستاوردهای برجام سخن گفت و جنان تعابیری برای دستاورد برجام به کار گرفت که عموم مخاطبان ایشان، گمان داشتند که دستاوردهای این «فتح الفتوح» دیپلماتیک عنقریب در زندگی تک تک احاد جامعه خود را نشان خواهد داد. اما هر چه که از زمان امضای توافق و شروع اجرایی شدن آن گذشت، با اوج گیری منحنی نقض عهد آمریکا(با وجود اجرای یکطرفه و دفعی تمام تعهدات از جانب ما) میزان ناامیدی از دستاوردهای برجام حتی در خود دولت بالا رفت تا به آن جا رسید که در هفته‌های اخیر، با خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای، عملا برجام به پایان خود رسید.
بنا داریم در چند گزارش به مرور وعده‌های حسن روحانی درباره دستاوردهای برجام بپردازیم و این کار را از نامه‌های رییس جمهور به رهبر معظم انقلاب شروع می کنیم، که مهم‌ترین شواهد «تعهدسپاری» رییس قوه مجریه برای انجام مذاکرات هسته‌ای و امضاء و اجرای آن بوده است.
در ۳ آذر ۹۲، تنها چند ماه بعد از شروع به کار دولت تدبیر و امید، رییس جمهور نامه‌ای به محضر مقام معظم رهبری نوشت که در آن دستاوردهای دور اول مذاکرات تیم دیپلماسی دولت با نمایندگان ۵+۱ را برشمرد. بخش مهم این نامه از این قرار بود:
دستاوردهای قطعی این توافق اولیه، به رسمیت شناخته‌شدن حقوق هسته‌ای ایران و حراست از دستاوردهای هسته‌ای فرزندان این مرز و بوم بوده است و در کنار آن با توقف روند تحریم‌های ظالمانه، بخشی از فشارهای غیرقانونی در تحریم‌های یکجانبه برداشته و فروپاشی سازمان تحریم آغاز شده است. درنتیجه این ابتکار ایران اسلامی و استقامت ملت بزرگ ایران، قدرتهای بزرگ به این نتیجه رسیدند که تحریم و فشار، راه به جایی نخواهد برد و همان‌گونه که ایران از آغاز اعلام کرده بود، برای کسب توافق، راهی جز احترام متقابل و مذاکره عزتمندانه وجود ندارد، موضوعی که متأسفانه طرف مقابل با تأخیر به درک آن رسید. بی‌تردید حصول این توافق، به نفع همه کشورهای منطقه و صلح و پیشرفت جهانی در راستای رویکرد برد-برد خواهد بود. [۱]
در ۳ فروردین ۹۴، حسن روحانی رییس جمهور در نامه ای به رهبر معظم انقلاب اسلامی از عنایت ویژه ایشان به دولت و دعوت مردم به حمایت از خدمتگزاران ملت، تقدیر و تشکر و همه مردم و مسئولان را به توجه کافی و رعایت کامل رهنمودهای رهبری بزرگوار دعوت کرد. اهم محتوای نامه به این شرح بود:
از سوی خود و دولت تدبیر و امید در رابطه با اعلام سال جدید به عنوان دولت، ملت، همزبانی و همدلی و عنایت ویژه ای که نسبت به دولت و دعوت مردم به حمایت از خدمتگزاران ملت فرمودید، تقدیر و تشکر می نمایم و همه مردم و مسئولان را به توجه کافی و رعایت کامل رهنمودهای رهبری بزرگوار دعوت میکنم. ملتی که در حماسه سیاسی ۲۴ خرداد ۹۲، با حضور پرشکوه خود، سازوکار انتخابات را برای بیان خواست خویش مورد اعتماد قرار داد و با رأیی معنادار، گفتمان اعتدال را برگزید، توفیق روزافزون دولت خود را با ادامه حضور خویش در همه صحنه ها تضمین خواهد نمود.
همچنین دولتی که مردم را به عنوان ولی نعمت خود و صاحب کشور باور دارد، خود را بر اساس آموزه های انقلاب و رهنمودهای امام و رهبری، موظف به پیروی از خواست مردم و حراست از حقوق مردم بر اساس قانون اساسی می داند. این دولت، خدمت به همه مردم را، فارغ از ملاکهای سیاسی و جناحی، وظیفه خود می شمرد و همواره نقد مشفقانه را همچون حمایت خردمندانه ارج می نهد و در اداره کشور نیز، خود را نیازمند اندیشه و تدبیر همه صاحبنظران می داند.
بی شک برای دستیابی به توفیق نهایی در این پیوند متقابل، هماهنگی همه نهادهای مسئول و هدایت جریانهای سیاسی کشور در راستای انسجام ملّی ضروری است.
نکته درخشان دیگری که در بیانات راهگشای جنابعالی مورد تأکید قرار گرفت، توصیه به تقویت اقتصاد ملی و رشد سرمایه گذاری با تکیه بر نیروی انسانی و ظرفیتهای داخلی بود. حمایت رهبر معظّم را از تلاشهایی که دولت خدمتگزار در دوره کوتاه خدمت خود برای خروج تولید از رکود، افزایش صادرات و کاهش اتکاء به نفت در بودجه و تراز تجاری کشور داشته است، سرمایه ارزشمندی برای تلاش مضاعف و کسب اعتماد بیشتر فعالان اقتصادی به ثبات این سیاستها می دانیم و اینک با قوت قلب بیشتری، سیاست بهبود محیط کسب و کار، حمایت از واحدهای تولیدی بویژه بنگاههای کوچک و متوسط و شرکتهای دانش بنیان و مقابله اصولی با فساد و قاچاق را ادامه خواهیم داد.
نگاه دولت در جهت گیری اقتصاد درون زا و برون نگر مبتنی بر سیاستهای ابلاغی است که با تأکید بر تعامل سازنده با جهان، از بازارهای جهانی برای تقویت تولید ملی و افزایش صادرات بهره می جوید و رشد دانش و فناوری ملی را در صحنه رقابت جهانی تضمین می کند.
خداوند بزرگ را سپاسگزاریم که در شرایط فشار بین المللی و چالشهای منطقه ای در یک سال و نیم گذشته توفیق آن داد که با همت مردم، شرایط تحریمی کشور به عرصه مقاومت اقتصادی این ملت تبدیل شود و با مهار تورم و آغاز رونق اقتصادی، پیام کند شدن حربه تحریمها به تحریم کنندگان رسانده شود و آنان را به ناگزیر بودن از مذاکره منطقی و تغییر لحن گفتگو از تهدید به تکریم برساند.
بار دیگر از حمایت بیدریغ حضرتعالی و ملت شریف که به تعبیر رسا و درست آن جناب، همگان از حل مسأله هسته ای از طریق مذاکرات حمایت می کنند، تشکر و قدردانی می کنم.
دستاورد بزرگ این مذاکرات، تا همین مرحله، اشتیاق افکار عمومی جهان به تفاهم و تعامل با ایران و اذعان قدرتهای جهانی به حق پیشرفت و حفظ فناوری هسته ای ایران بوده است.
بدیهی است که دولت خدمتگزار در مذاکرات با قدرتهای جهانی و در همه مناسبات بین المللی، خود را پاسدار استقلال کشور و مدافع منافع ملّی می داند و با همه توان، از عزت و سربلندی این ملت عزیز، دفاع کرده و خواهد نمود.
در این ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها؛ با استمداد از ساحت مطهر آن اسوه تقوا، فضیلت و مقاومت، از خداوند بزرگ برای ملت شریف ایران، پیشرفت و سرافرازی و برای حضرتعالی سلامت و مزید توفیقات را مسألت می نمایم. [۲]
در ۳۰ مهر ۹۴، رییس جمهور در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب اسلامی ضمن تقدیر از هدایت‌ها و حمایت‌های مستمر ایشان و صبر و مقاومت و پشتیبانی‌های تحسین برانگیز ملت بزرگ ایران و همکاری دلسوزانه رئیس و نمایندگان مجلس شورای اسلامی و اعضای شورای عالی امنیت ملی برای یاری دولت در تحقق خواست بزرگ مردم ایران، تاکید کرد:
خداوند بزرگ را شاکرم که به فضل و عنایت او در آستانه ایام شهادت اسوه مقاومت، حضرت ابا عبدالله الحسین (علیه السلام) و فرزندان و یاران باوفایش، صفحه‌ای مهم از تاریخ انقلاب اسلامی ایران ورق خورد و ملت دلاور و سرفراز ایران با رهبری هوشمندانه حضرتعالی از یکی از خطیرترین گردنه‌های صعب‌العبور، با افتخار و سربلندی، و با دستی پر از تأمین حقوق و منافع خود در برنامه هسته‌ای، عبور کرد.
مهر تأیید جنابعالی بر ثمرۀ تلاش دولت و دست‌اندرکاران مذاکره، در کنار الزاماتی که مقرر فرموده‌اید و نیز اصولی که در طول مذاکرات دشوار و افتخارآفرین، مورد تأکید حضرتعالی بود و همواره مورد توجه ویژه اینجانب و گروه مذاکره‌کننده بوده و خواهد بود، آغازگر فصلی نوین در حرکت رو به تعالی جمهوری اسلامی ایران است.
به برکت ایستادگی قهرمانانه ملت ایران، مجاهدت دانشمندان و به‌ویژه شهدای گرانقدر هسته‌ای و تلاش شبانه‌روزی فرزندان شما در دولت و گروه مذاکره‌کننده، شش قدرت جهانی به ناکارآمدی تهدید، تحریم و تحمیل بر مردم ایران و نمایندگانشان اذعان نمودند، سیاستهای اعلام شده خود مبنی بر تعطیلی برنامه هسته‌ای ایران و تداوم فشارها و تحریم‌های ظالمانه را کنار گذاشتند و مذاکره از موضع برابر بر مبنای احترام متقابل و شناسایی حقوق ملت ایران را پذیرفتند. در حالی‌که تنها دو سال قبل در فضای تنش‌آلود افزایش روزانه تهدید، تحریم و فشار، حتی تصور چنین دستاوردهایی برای بسیاری ناممکن بود، اکنون به جرأت می توان گفت که:
پروژه صهیونیستی هراس‌افکنی و امنیتی‌سازی جمهوری اسلامی ایران شکست خورده، عقلانیت، صلح‌خواهی و مقاومت مردم، رهبری و دولت جمهوری اسلامی ایران مورد اذعان همگان قرار گرفته و نقش ایران به‌عنوان یک کشور عمده تأمین‌کننده ثبات و امنیت در سطح منطقه و جهان تثبیت شده است. اقتدار و صلابت ایران در همآوردی با قدرتهای جهانی باعث تقویت خودباوری و نشاط فزاینده مقاومت اسلامی و متحدین منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران گردیده و نگرانی بدخواهان به‌ویژه رژیم صهیونیستی را که پس از چندین سال مصونیت ناشی از توفیق پروژه ایران‌هراسی، برای اولین بار در دهه‌های اخیر شاهد ناکامی و شکست لابی خود در آمریکا و اروپا بود به‌دنبال داشته است.
خواسته راهبردی ملت ایران و رهبری در دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای به‌عنوان حقی مسلم اکنون محقق شده و برنامه هسته‌ای ایران، از جمله غنی‌سازی و رآکتور آب سنگین، به‌عنوان یک برنامه صلح‌آمیز با ابعاد تجاری و صنعتی مورد شناسایی جهانیان و حتی سردمداران مخالفت با این برنامه صلح‌آمیز قرار گرفته و برای اولین بار در تاریخ سازمان ملل، غنی‌سازیِ یکی از کشورهای غیرعضو دائم، صراحتاً مورد پذیرش شورای امنیت سازمان ملل متحد واقع شده است. ممنوعیت هر گونه همکاری با ایران، به تشویق مشارکت جهانی در حوزه فنّاوری های پیشرفته تبدیل شده و جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک قدرت صاحب فنّاوری مورد احترام قرار گرفته است.
پرونده هسته‌ای ایران، که آن‌را به ناحق به عنوان تهدید علیه صلح و امنیت بین‌الملل معرفی کرده بودند، از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد خارج شده و شورای امنیت به تغییری بنیادین در رویکرد خود نسبت به برنامه هسته‌ای ایران اذعان نموده است. برای اولین بار، شش قطعنامه الزام‌آور شورای امنیت از طریق مذاکره و بدون آن‌که لحظه‌ای اجرا کرده باشیم، یک جا لغو گردیده اند و رویکرد «برد برد» برجام به‌عنوان الگوی حل مسالمت‌آمیز معضلات پیچیده جهانی، مورد توجه جهانیان قرار گرفته است.
تحریم‌های ظالمانه اقتصادی، تجاری و مالی بین‌المللی و یا یک‌جانبه‌ای که توسط شورای امنیت، اتحادیه اروپا و آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران برقرار شده بود، رفع گردیدند. ساختار تحریمها و فضای روانی جهانی که هر گونه تعامل اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران را پرهزینه و در برخی موارد غیرممکن ساخته و بار گران و طاقت‌فرسایی بر دوش اقتصاد کشور و معیشت مردم تحمیل کرده بود، از هم پاشید. در تاریخ ۲۶ مهرماه ۱۳۹۴ یعنی روز تصویب، رئیس جمهور آمریکا و شورای وزیران اتحادیه اروپا به‌صورت کتبی و رسمی برچیده شدن تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی ظالمانه و غیرقانونی خود را در چارچوب تعهداتشان در برجام اعلام نموده و آن‌را به‌عنوان سند قانونی در روزنامه‌های رسمی خود منتشر کردند. با رفع تحریمها، اقتصاد ایران فصل جدیدی را آغاز خواهد کرد که با اتکاء به سرمایه عظیم انسانی و ظرفیتهای طبیعی، اجتماعی و سیاسی خود، در جهت سیاستهای اقتصاد مقاومتی، به رشد مغفول‌ماندۀ سند چشم‌انداز بیست ساله دست یابد و آرمان‌های جمهوری اسلامی ایران در تحقق جامعه سالم، برخوردار و عادلانه را تحقق بخشد ...
دولت جمهوری اسلامی ایران با رعایت ملاحظات و الزامات حضرت مستطاب عالی و مصوبات شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی، نسبت به اجرای کامل و با حسن نیت برجام اقدام خواهد نمود. انجام تعهدات طرف مقابل با هوشیاری کامل رصد و تصمیم مقتضی برای واکنش متناسب در شورای عالی امنیت ملی اتخاذ خواهد شد. اطمینان دارم که با عنایت الهی و توجهات حضرت ولی عصر (ارواحنا له الفداء) و با همدلی و انسجام ملی، اجرای برجام و فضای مثبت جهانی ناشی از آن، موجبات اقتدار روزافزون ایران اسلامی، تأمین منافع مردم و رشد و شکوفایی و پیشرفت همه‌جانبه کشور بر مبنای اقتصاد مقاومتی را فراهم خواهد آورد. و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته. [۳]
در ۲۸ دی ۹۴، رئیس جمهوری پس از اجرای رسمی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، در نامه‌ای به محضر حضرت آیت الله خامنه‌ای، ضمن تشریح دستاوردهای یازده گانه ایران اسلامی در حوزه‌های هسته‌ای، سیاسی، حقوقی و اقتصادی، تصریح کرد که " این دستاوردها با پایمردی و استقامت دوازده ساله مردم استوار ایران در مقابل تمامی تهدیدها و تحریمها و تحت رهبری داهیانه و شجاعانه آن رهبر فرزانه، محقق شد. "
اینک افتخار دارم به استحضار حضرتعالی و ملت سربلند و مقاوم ایران برسانم که در پی تکمیل اقدامات ایران و کشورهای ۱+۵ در اجرای تعهدات خود طبق برجام، امروز شنبه ۲۶ دی ماه ۱۳۹۴، رسماً برنامه جامع اقدام مشترک وارد مرحله اجرایی گردید.
بنابراین از امروز و در نتیجه پایمردی و استقامت ۱۲ ساله مردم استوار ایران در مقابل تمامی تهدیدها و تحریمها، و تحت رهبری داهیانه و شجاعانه آن رهبر فرزانه، در حوزه هسته‌ای، دستاوردهای زیر حاصل گردید:
۱ـ خواسته راهبردی ملت ایران برای تثبیت حق مسلم در زمینه فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای، به تحقق رسید و برنامه هسته‌ای کشورمان با ابعاد تجاری و صنعتی مورد شناسایی و احترام جهانیان قرار گرفت.
۲ـ غنی‌سازی به‌عنوان حساسترین و مهم‌ترین بخش برنامه هسته‌ای کشورمان، در مسیری تکامل‌یافته ادامه می‌یابد و طی برنامه‌ای مدون، ایران در زمره تولیدکنندگان بین‌المللی سوخت هسته‌ای درمی‌آید.
۳ـ راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک، در چارچوب یک همکاری بین‌المللی به یک راکتور تحقیقاتیِ مدرن و پیشرفته، و با استاندارد سطح بالای بین‌المللی، تبدیل خواهد گردید.
۴ـ با ورود بیش از دویست تُن کیک زرد، ذخایر راهبردی اورانیوم در ایران برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی افزایش قابل توجهی یافت.
۵ـ با فروش اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین تولیدی، جمهوری اسلامی ایران به جمع معدود کشورهای صادرکننده این مواد حساس وارد گردید.
۶ـ باب همکاری‌های بین‌المللی با برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز کشورمان در عرصه‌هایی همچون تأسیس نیروگاه‌های هسته‌ای، راکتورهای تحقیقاتی، تولید سوخت، تحقیق و توسعه پیشرفته، گداخت هسته‌ای، پزشکی هسته‌ای، ایمنی هسته‌ای، آب شیرین‌کن، محافظت از محیط زیست باز شده است.
همزمان دستاوردهای زیر در حوزه‌های سیاسی، حقوقی و اقتصادی نیز محقق گردید:
۷ـ شش قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت سازمان ملل بر ضدّ ایران لغو شد. هم اکنون تنها قطعنامه ۲۲۳۱ اعتبار دارد که پس از ده سال خودبه‌خود لغو خواهد گردید.
۸ـ دوازده قطعنامه و پنج تصمیم شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی لغو گردید. هم اکنون تمامی موارد و ابهامات مربوط به گذشته برنامه هسته‌ای کشور خاتمه یافته و تنها قطعنامه اخیر (۷۰/۲۰۱۵) اعتبار دارد که صرفاً ناظر به اجرای برجام خواهد بود.
۹ـ تحریم‌های اقتصادی و مالی مربوط به هسته‌ای شورای امنیت، اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا در حوزه‌های گوناگون همچون نقل‌وانتقالات مالی، فعالیت‌های بانکی، سوئیفت، سرمایه‌گذاری، خدمات بیمه، اعتبارات صادراتی، نفت، گاز، پتروشیمی، حمل‌ونقل، کشتیرانی، بنادر، تجارت طلا و سایر فلزات، خودرو، هواپیما برداشته شد و به این ترتیب زمینه لازم برای حضور توانمند ایران در اقتصاد جهانی، استفاده از فرصت‌های بازار صادراتی و دسترسی به بازار سرمایه بین‌المللی فراهم گردید.
۱۰ـ دارایی‌های مسدود شده مربوط به تحریم‌های هسته‌ای ایران آزاد گردید که امکان استفاده برای سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال در کشور را در دسترس قرار می‌دهد.
۱۱ـ و از همه مهم‌تر، تلاش چندین ساله بدخواهان اسلام و ایران که می‌خواستند تصویری نادرست و هراسناک از انقلاب اسلامی ترسیم کنند، شکست خورد و سیمای انسانی و صلح‌طلب ایران اسلامی در فضای جهانی درخشید و جامعه جهانی را به تحسین اخلاق و منش خردمندانه و عزتمندانه فرزندان انقلابی شما وا داشت.
این توفیق چشمگیر نتیجه قدرت درونی و پایدار جمهوری اسلامی ایران در سایه انقلاب اسلامی و رهبری ولیّ فقیه است که دشمنان انقلاب اسلامی را از هر گونه تهدید و تحریم مأیوس کرده و به پای میز مذاکره کشاند. این پیروزی نتیجه پایمردی و استقامت مردم قهرمان ایران در مقابل همه فشارها و کاستی‌هاست. و بالاخره این پیروزی نتیجه قریب به سی ماه مذاکرات طولانی و نفس‌گیری بود که تحت هدایت، حمایت و ادعیه حضرت مستطاب عالی صورت گرفت.
..........
اکنون با رفع تحریم‌های ظالمانه راه برای شکوفایی اقتصادی ایران از طریق اجرای جدی و مؤثر سیاستهای اقتصاد مقاومتی باز شده است. دولت اعتقاد راسخ دارد که اگرچه رفع تحریمها از باب رفع ظلم و احقاق حقوق ملت ایران کاری لازم و ضروری بود که صورت گرفت، لیکن لازمه قطعی گشایش اقتصادی و بهبود معیشت و اشتغال، پیگیری همه‌جانبه اقتصاد مقاومتی و حضور فعال همه مردم در صحنه سرمایه‌گذاری و کار و ابتکار است.
دولت مصمم است با توجه کامل به رهنمودهای حضرتعالی، اجرای تعهدات طرف مقابل را با دقت و جدیت رصد نموده و با واقع‌بینی هوشمندانه و به دور از هر گونه خوش‌بینی افراطی، در برابر هر خُلف وعده، اقدام متناسب متقابل به‌عمل آورده و با برنامه‌ریزی دقیق و اصرار بر خواسته‌ها، منافع و نیازهای واقعی کشور، ابتکار عمل در روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی پساتحریم را در اختیار گرفته و هر گونه تلاش دشمنان برای سوء استفاده جهت نفوذ را ناکام گذارد.
بدون شک، در این مرحله جدید از تاریخ انقلاب اسلامی نیز، همچون گذشته، هدایت‌های رهبری، روشنگر راه ملت و دولت خواهد بود. [۴]