به گزارش مشرق، امیلی دیکرسون، شاعر آمریکایی در سال ۱۸۹۲ در یک شعر مغز را توصیف کرده بود، شعر او هیبت مغز را بیان و به توانایی‌های عجیب و غریب تفکر و خلاقیت اشاره می‌کرد.
او در شعر خود توضیح داده بود که چگونه این اندام جذاب قادر به جمع آوری اطلاعات زیادی در مورد انسان و جهان است.
بیشتر بخوانید:
چرا دست‌هایمان بی‌حس می‌شوند
قوانین طلایی حفظ سلامت بعد از ۴۰ سالگی
مغز ارگان اصلی سیستم عصبی انسان، اکثر فعالیت‌های بدن ما را مدیریت و اطلاعات دریافتی از داخل و خارج از بدن را پردازش می‌کند، مغز مقر اصلی احساسات و توانایی‌های شناختی ما از قبیل اندیشه، حافظه بلند مدت و کوتاه مدت و تصمیم‌گیری است.
برای اولین بار در یک رساله پزشکی در مصر باستان به این اندام بدن اشاره شده بود، پاپیروس ادوین اسمیت در قرن نوزدهم کشف شد؛ از آن به بعد، شناخت ما از مغز تا حد زیادی افزایش یافته است البته هنوز هم بسیاری از جنبه‌های اسرارآمیز این اندام کلیدی مبهم باقی مانده است.
در این گزارش ما به برخی از جنبه‌های کمتر شناخته شده مغز اشاره می‌کنیم:
بزرگی مغز چه قدر است؟
اندازه مغز بسته به میزان سن، جنس و وزن کلی بدن متفاوت است، با این حال، مطالعات نشان داده است که مغز مرد بالغ، به طور متوسط حدود ۱۳۳۶ گرم و مغز زن بالغ در حدود ۱۱۹۸ گرم وزن دارد.
از نظر ابعاد، انسان بزرگترین مغز را در میان موجودات ندارد. در بین همه پستانداران، نهنگ عنبر (که وزن آن ۳۵ تا ۴۵ تن است) بزرگترین مغز را دارد.
در میان همه حیوانات روی زمین، مغز انسان بیشترین تعداد نورون را دارد؛ نورون‌ها، سلول‌های تخصصی هستند که وظیفه ذخیره و انتقال اطلاعات را با استفاده از سیگنال‌های الکتریکی و شیمیایی به عهده دارند.
گفته شده است که مغز انسان شامل حدود ۱۰۰ میلیارد نورون است. اما تحقیقات اخیر صحت و اعتبار این عدد را زیر سوال برده است.
مغز از چه ساخته شده است؟
مغز دارای سه بخش اصلی است، ساقه مغز که مانند یک ساقه گیاه، بلند است و مغز را به طناب نخاعی متصل می‌کند؛ مخچه که در پشت مغز واقع شده است و در تنظیم حرکات، یادگیری حرکتی و حفظ تعادل نقش دارد؛ مخ که بزرگترین بخش مغز است و بیشترین فضای جمجمه را اشغال می‌کند.
مغز از بافت نرمی ساخته شده است که حاوی ماده خاکستری و سفید و حاوی سلول‌های عصبی، سلول‌های غیرنورونی (که به حفظ نورون‌ها و سلامت مغز کمک می‌کند) و رگ‌های خونی کوچک است. این سلول‌ها حاوی مقادیر زیادی آب و همچنین چربی (حدود ۶۰ درصد) هستند.
مغز انسان مدرن امروزه بر خلاف مغز انسان‌های اولیه، کروی است. به عقیده محققان مغز انسان‌ها در طی ۳ تا ۴هزار سال تغییر شکل داده است.
مغز چگونه گرسنه می‌شود؟
علیرغم این که مغز انسان یک اندام بسیار بزرگ نیست اما عملکرد آن نیاز به مقدار زیادی انرژی دارد؛ هرکولانو هوزل، متخصص نورون شناسی در یک سخنرانی توضیح داد: «اگر چه مغز انسان فقط ۲ درصد از وزن بدن را تشکیل می‌دهد، اما ۲۵ درصد از انرژی مورد نیاز روزانه بدن را استفاده می‌کند.»
چرا مغز به مقدار زیادی «سوخت» نیاز دارد؟ بر اساس مطالعات انجام شده بر موش‌ها، برخی از دانشمندان بر این باورند که بیشتر این انرژی برای حفظ جریان‌های فکری و فیزیولوژیکی می‌شود.
طبق نظر برخی از محققان، مغز، حتی در حالت استراحت نیز انرژی زیادی مصرف می‌کند، منظور از حالت استراحت مغز زمانی است که این ارگان در هیچ فعالیت خاصی نقش ندارد و دخیل نیست.
به گفته جیمز کوزلوسکی، کارشناس و متخصص: «شبکه‌های ارتباطی غیر فعال در حین بیهوشی فعال می‌شوند، این شبکه‌ها دارای میزان متابولیسم بسیار بالایی هستند و در واقع قسمت اعظمی از انرژی مغز صرف انجام ندادن فعالیت می‌شود.»
اما فرض کوزلوسکی این است که مقدار زیادی انرژی بدون هیچ دلیل و بدون اینکه کاری انجام شود، از دست می‌رود اما سوال اینجاست که چرا مغز این کار را انجام دهد؟
این انرژی که صرف «انجام ندادن کاری» می‌شود، در واقع برای ساخت یک نقشه از جمع‌آوری اطلاعات و تجربیات صرف می‌شود، با این نقشه است که ما می‌توانیم در هنگام تصمیم‌گیری در زندگی روزمره به عقب برگردیم.
چه قدر از مغز استفاده می‌کنیم؟
یکی از باورها و رویاهایی که از دیرباز رواج دارد این است که گفته می‌شود انسان معمولا از ۱۰ درصد از ظرفیت مغز خود استفاده می‌کند و این نشان می‌دهد که اگر ما می‌دانستیم چگونه ۹۰ درصد دیگر را استفاده کنیم، ممکن است به توانایی‌های شگفت‌انگیزی دست یابیم.
اما این باور تنها یک افسانه است؛ در واقع، ما از بیشتر مغز خود استفاده می‌کنیم، حتی در حالت استراحت، مغز فعال است و نیاز به انرژی دارد.
اسکن مغز نشان داده است که ما تقریبا در تمام ساعات از تمام مغزمان استفاده می‌کنیم؛ حتی زمانی که در خواب هستیم.
آیا شما راست مغز و یا چپ مغز هستید؟
آزمون‌های اینترنتی ادعا می‌کنند که قادرند ارزیابی کنند که شما عمدتا از نیمکره راست مغز استفاده می‌کنید یا چپ؛ ادعا می‌شود که افراد چپ مغز بیشتر به سمت ریاضیات و تحلیل گرایش دارند و افراد راست مغز خلاق‌تر هستند.
درست است که هر نیم‌کره‌ای نقش‌های کمی دارد اما تحقیقات نشان داده است که مردم از هر دو نیمکره مغز تقریبا به اندازه یکسان استفاده می‌کنند.
با این حال، درست است که نیمکره چپ مغز بیشتر مربوط به استفاده از زبان است، در حالی که نیمکره راست بیشتر به پیچیدگی های ارتباطات غیر کلامی مربوط می‌شود.
چگونه مغز با سن تغییر می‌کند؟
با گذشت زمان، برخی از قسمت‌های مغز ما به طور طبیعی شروع به تحلیل رفتن می‌کنند و در نتیجه ما شاهد کاهش تدریجی نورون‌ها خواهیم بود؛ وقتی که ما ۶۰ یا ۷۰ ساله می‌شویم، لبه جلویی و هیپوکامپ، دو ناحیه اصلی مغز در تنظیم فرآیندهای شناختی از جمله تشکیل حافظه و فراخوانی، به تحلیل می‌روند.
اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مغز بزرگسالان در دوران بزرگسالی و افزایش سن همچنان می‌تواند سلول‌های جدید تولید کند.
تصور توهم کنترل شده
رمز و راز بزرگ مغز انسان با آگاهی و درک ما از واقعیت ارتباط دارد؛ آنیل است، استاد علوم نورولوژیک شناختی و محاسباتی از دانشگاه ساسکس در انگلستان که متخصص مطالعات آگاهی است، معتقد است که یک فرایند جذاب بر اساس نوعی «توهم کنترل شده» که مغز ما تولید می‌کند در درک حس ما از جهان نقش به سزایی دارد.
به گفته انیل ست عصب شناس، ما در همه لحظات در حال توهم زدن هستیم. زمانی که درباره توهممان با هم اتفاق نظر داریم، آن را «واقعیت» می‌نامیم.