به گزارش مشرق، از فوت آیت‌الله هاشمی دقیقاً دو سال می‌گذرد. در این دو سال گروه‌های مختلف در رابطه با فوت ایشان نظراتی را بیان کرده‌اند، از روحانی که در مراسم یادبود ایشان سخنرانی نکرد تا اصلاح‌طلبانی که کمتر از ایشان یاد کرده‌اند.
بیشتر بخوانید:
آیا مرحوم هاشمی ترور شد؟
منظور واعظی از «اصلاح طلبان تندرو» چه کسانی است؟
چه کسی جانشین هاشمی شد؟
اولین بحثی که پس از فوت مرحوم هاشمی مطرح شد، «بحران جانشینی» برای ایشان بود. هریک از گروه‌های اصلاح‌طلب به دنبال گزینه‌ی نزدیک به خود برای جانشینی هاشمی بود و این اختلافات در رسانه‌ها نیز مطرح شد.
«فرارو» پس از برگزاری مراسم هفتم مرحوم هاشمی نوشت: سخنرانی احساسی روز گذشته ناطق نوری در حرم امام خمینی (ره) و در جریان مراسم هفتم آیت الله هاشمی رسانه‌های تندروی مخالف میانه‌روها و اصلاح طلبان را بر این داشته است که احتمالاً این سخنرانی در راستای سناریویی برای جایگزینی حجت الاسلام ناطق نوری به جای آیت الله هاشمی است.[۱]
«عصر ایران» نیز بلافاصله پس از فوت هاشمی نوشته بود: مروری بر شخصیت‌های نزدیک به مرحوم آیت الله هاشمی، جای تردید باقی نمی‌گذارد که شبیه‌ترین شخص به او از لحاظ طرز تفکر و رویکردهای سیاسی و مدیریتی، کسی نیست جز «حسن روحانی»، هم او که یار سالیان دراز هاشمی بود و زمانی که شورای نگهبان آیت الله را از حضور در عرصه انتخابات محروم کرد، هاشمی در معرفی روحانی به جای خود لحظه‌ای تردید نکرد و تمام قد پشت او ایستاد و این حمایت را تا آخرین روز حیاتش ادامه داد. هر چند آیت الله هاشمی، شخصیت بی بدیلی بود اما از منظر عملگرایی سیاسی، باید روحانی را جایگزین او دانست و تمام قد پشت او ایستاد؛ روح آیت الله نیز از این عقلگرایی و واقع‌بینی دوستدارانش حتماً شاد خواهد شد.[2]
روزنامه شرق نیز همان زمان نوشته بود: حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور بهترین کسی است که می‌تواند حامل سرمایه اجتماعی به‌وجود آمده توسط هاشمی باشد.
سخنگوی حزب اعتدال و توسعه نیز روحانی را به عنوان مناسب‌ترین گزینه جانشینی برای هاشمی معرفی کرده و می‌گوید: «هاشمی بحق پدر معنوی گفتمان اعتدال بود و توانست راهی را نشان دهد که هم منافع ملی ما را در درازمدت تأمین می‌کند هم عمق وحدت ملی ما را توسعه می‌دهد. ما با همین گفتمان می‌توانیم و باید مسیر توسعه و پیشرفت کشور را ادامه دهیم. ملت هم این مهم را درک کرده که شعار می‌دهد: «هاشمی هاشمی راهت ادامه دارد». شخصیتی که به نظرم در این مسیر می‌تواند به خوبی ادامه دهنده این راه و گفتمان باشد، حسن روحانی است.» [۳]
اما برخی از اصلاح‌طلبان معتقد بودند که راه هاشمی باید توسط شورایی از افراد ادامه پیدا کند. صادق زیباکلام، فعال اصلاح‌طلب و از طرفداران هاشمی در این باره می‌گوید: «رییس دولت اصلاحات، آقایان سید حسن خمینی، علی اکبر ناطق نوری، عبدالله نوری به درجاتی می‌توانند این نقش را بازی کنند. به علاوه، مجموعه این‌ها به صورت جمعی بهتر می‌توانند نقش آقای هاشمی‌رفسنجانی را ایفا کنند. خوب است که مجموعه‌ای تحت عنوان شورای رهبری اصلاح‌طلبان تشکیل شود که تعدادی از روحانیونی که نام بردم به علاوه افراد و شخصیت‌های دیگر اصلاح‌طلبی چون سعید حجاریان، مصطفی تاج‌زاده، بهزاد نبوی، محمدرضا خاتمی، غلامحسین کرباسچی، حسین مرعشی و تعدادی از نمایندگان مجلس به صورت یک رهبری دسته جمعی خلأ آقای هاشمی‌رفسنجانی را پر کنند.»
فیض‌الله عرب‌سرخی، فعال اصلاح طلب نیز در این باره می‌گوید: «مقبولیت نسبی آقای هاشمی در میان اکثر نیروهای سیاسی کمک می‌کرد تا ایشان همواره نقشی تعدیل‌کننده داشته باشند و تأکید دائمی ایشان بر اعتدال و میانه‌روی، به عنوان تابلوی رفتار ایشان شناخته شود. البته امروزه چهره‌هایی مانند آقایان خاتمی، سیدحسن، ناطق و روحانی علاوه بر نقش شخصی خود، به‌نوعی در پرکردن خلأ آقای هاشمی مؤثر خواهند بود.» [۴]
حسن روحانی و بی‌اعتنایی به میراث هاشمی
اولین سالگرد مرحوم هاشمی رفسنجانی در دی‌ماه ۹۶ و به صورت یک کنگره علمی سه روزه برگزار شد، اما نکته جالب ماجرا عدم حضور روحانی در سخنرانی روز اول این کنگره بود. علی‌رغم دعوتی که از روحانی برای سخنرانی در این مراسم شده بود، وی در مراسم روز اول شرکت نکرد و تنها برای شرکت در مراسم یادبود آیت الله هاشمی رفسنجانی در مدرسه عالی شهید مطهری شرکت کرد.
اما فاطمه هاشمی با گلایه از رئیس‌جمهور، از مظلومیت آقای هاشمی گفته بود. فرزند آیت‌الله هاشمی با بیان اینکه معتقدیم ایشان مظلوم بود و مظلومیتش ادامه خواهد داشت، گفت: هاشمی مظلوم بود و مظلومیت او در آینده هم ادامه خواهد داشت. عدم حضور رئیس جمهور در این مراسم دلیلی بر مظلومیت ایشان است .[۶]
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، در پاسخ به سوالی درخصوص علت عدم حضور روحانی در کنگره بزرگداشت هاشمی رفسنجانی گفته بود: ایشان را به این مراسم دعوت کرده بودند اما نتوانستند شرکت کنند .[۵]
محمد هاشمی، برادر مرحوم هاشمی رفسنجانی، همچنین در خصوص حضور نیافتن رئیس جمهور در این مراسم گفت: بنا به دلایلی که نمی‌دانیم، دو سه روز قبل از دفتر رئیس جمهور اطلاع دادند که ایشان در کنگره حضور پیدا نمی‌کنند .[۷]
محمد هاشمی درباره عدم حضور رئیس‌جمهور در مراسم چهلم آقای هاشمی نیز گفته بود: این را نیز بگویم که قبلاً نیز چنین اتفاقی افتاده بود. در مراسم چهلم آقای هاشمی نیز از رییس‌جمهور به عنوان سخنران دعوت کرده بودیم اما یک هفته به مراسم از دفتر ایشان خبر دادند که شرکت نمی‌کنند زیرا در سفر هستند. البته آقای روحانی از سفر برگشت و مدت کوتاهی نیز در مراسم شرکت کرد اما سخنرانی نکرد .[۸]
دلیل عدم حضور روحانی در مراسم سالگرد مرحوم هاشمی چه بود؟
یکی از نکات مهمی که آقای هاشمی در اسفندماه ۱۳۹۴ مطرح کرد و به نظر می‌رسد باعث ناراحتی رئیس‌جمهور شد، این نکته بود که حمایت ایشان باعث افزایش رأی رئیس‌جمهور از سه درصد به بالای ۵۰ درصد شد. آقای هاشمی در جمع اعضای ستادهای انتخاباتی مردمی و ائتلاف فراگیر اصلاح‌طلبان و حامیان دولت در حسینیه جماران، گفته بود: افراد شناخته شده‌ای که رد صلاحیت شدند، باید افرادی که نامدار نیستند را به جامعه معرفی کنند تا در انتخابات پیروز شوند، همان‌طور که بنده بعد از رد صلاحیتم در انتخابات ریاست‌جمهوری از آقای روحانی حمایت کردم و ظرف یک هفته آقای دکتر روحانی که دارای ۳ درصد رای بیشتر نبود به بالای ۵۰ درصد رای رسید .[۹]
صادق زیباکلام نیز درباره اینکه روحانی از هاشمی نام نمی‌برد می‌گوید: یکی از دلایلی که روحانی اسمی از مرحوم آیت‌ا… هاشمی نبرد همین است. روی آقای هاشمی بغض و کینه دارد که اسم او را نمی‌برد. چون خیلی خوشش نمی‌آید که هاشمی در مقابل او ظاهر شود و دیگران بگویند اگر این نبود، تو رای نمی‌آوردی یا خاتمی اگر نبود شما معلوم نبود دو میلیون و ۴۰۰ هزار رای هم بیاوری، چه برسد به ۲۴ میلیون .[۱۰]
از سوی دیگر در اواخر حیات آیت الله هاشمی، اخباری شنیده شده بود که نشان می‌داد که ایشان میزبان جلساتی بوده که بحث اصلی آن عبور احتمالی از حسن روحانی، معرفی نامزد پوششی و حتی نامزد جایگزین بوده است [۱۱] و قطعاً یکی از عوامل ناراحتی روحانی از هاشمی همین موضوع بوده است.
اصلاح‌طلبان پس از هاشمی چه کردند؟
اصلاح‌طلبان پس از هاشمی همانند روحانی علاقه زیادی داشتند که خود را از زیر سایه هاشمی خارج کرده و به صورت مستقل به فعالیت بپردازند. این گروه به دنبال گزینه‌ای برای رهبری خود هستند که بتواند اجماع هرچه بیشتری بین اصلاح‌طلبان و دیگر گروه‌ها از جمله کارگزاران ایجاد کند و به نظر می‌رسد که عبدالله نوری نخستین و محتمل‌ترین گزینه اصلاح‌طلبان برای لیدر شدن است .[۱۲]
از سوی دیگر، با مرور روزنامه‌های اصلاح‌طلب طی دو سال گذشته به این نتیجه می‌رسیم که این روزنامه‌ها نیز به جز موارد معدودی از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نام نبرده و علاقه زیادی دارند که نام ایشان را مطرح کنند. در مقام مقایسه نیز این روزنامه‌ها بیشتر به افرادی همچون مصدق یا بازرگان پرداخته و سعی می‌کنند از مطرح کردن نام و بررسی عملکرد مرحوم هاشمی پرهیز کنند.
پی‌نوشت:
[1]-https://fararu.com/fa/news/302936/
[2]-http://www.asriran.com/fa/news/516513/
[3]-http://rasad.org/fa/news/121512/
[4]-https://www.mashreghnews.ir/news/679383/
[5]-https://tn.ai/1624379
[6]-https://tn.ai/1623198
[7]-http://ana.ir/fa/news/14/249643/
[8]-farda.fr/003EK7
[9]- https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/02/1006897/
[10]- farda.fr/0035qg
[11]-http://rasad.org/fa/news/121512/
[12]-https://namehnews.ir/fa/news/511572/